विज्ञातार्थोऽपि गोविन्दो दग्धानाकर्ण्य पाण्डवान् कुन्तीं च कुल्यकरणे सहरामो ययौ कुरून् १
vijñātārtho'pi govindo dagdhānākarṇya pāṇḍavān kuntīṃ ca kulyakaraṇe saharāmo yayau kurūn 1
भीष्मं कृपं स विदुरं गान्धारीं द्रोणमेव च तुल्यदुःखौ च सङ्गम्य हा कष्टमिति होचतुः २
bhīṣmaṃ kṛpaṃ sa viduraṃ gāndhārīṃ droṇameva ca tulyaduḥkhau ca saṅgamya hā kaṣṭamiti hocatuḥ 2
श्रीबादरायणिरुवाच
लब्ध्वैतदन्तरं राजन्शतधन्वानमूचतुः अक्रूरकृतवर्माणौ मणिः कस्मान्न गृह्यते ३
labdhvaitadantaraṃ rājanśatadhanvānamūcatuḥ akrūrakṛtavarmāṇau maṇiḥ kasmānna gṛhyate 3
योऽस्मभ्यं सम्प्रतिश्रुत्य कन्यारत्नं विगर्ह्य नः कृष्णायादान्न सत्राजित्कस्माद्भ्रातरमन्वियात् ४
yo'smabhyaṃ sampratiśrutya kanyāratnaṃ vigarhya naḥ kṛṣṇāyādānna satrājitkasmādbhrātaramanviyāt 4
एवं भिन्नमतिस्ताभ्यां सत्राजितमसत्तमः शयानमवधील्लोभात्स पापः क्षीणजीवितः ५
evaṃ bhinnamatistābhyāṃ satrājitamasattamaḥ śayānamavadhīllobhātsa pāpaḥ kṣīṇajīvitaḥ 5
स्त्रीणां विक्रोशमानानां क्रन्दन्तीनामनाथवत् हत्वा पशून्सौनिकवन्मणिमादाय जग्मिवान् ६
strīṇāṃ vikrośamānānāṃ krandantīnāmanāthavat hatvā paśūnsaunikavanmaṇimādāya jagmivān 6
सत्यभामा च पितरं हतं वीक्ष्य शुचार्पिता व्यलपत्तात तातेति हा हतास्मीति मुह्यती ७
satyabhāmā ca pitaraṃ hataṃ vīkṣya śucārpitā vyalapattāta tāteti hā hatāsmīti muhyatī 7
तैलद्रोण्यां मृतं प्रास्य जगाम गजसाह्वयम् कृष्णाय विदितार्थाय तप्ताऽऽचख्यौ पितुर्वधम् ८
tailadroṇyāṃ mṛtaṃ prāsya jagāma gajasāhvayam kṛṣṇāya viditārthāya taptā''cakhyau piturvadham 8
तदाकर्ण्येश्वरौ राजन्ननुसृत्य नृलोकताम् अहो नः परमं कष्टमित्यस्राक्षौ विलेपतुः ९
tadākarṇyeśvarau rājannanusṛtya nṛlokatām aho naḥ paramaṃ kaṣṭamityasrākṣau vilepatuḥ 9
आगत्य भगवांस्तस्मात्सभार्यः साग्रजः पुरम् शतधन्वानमारेभे हन्तुं हर्तुं मणिं ततः १०
āgatya bhagavāṃstasmātsabhāryaḥ sāgrajaḥ puram śatadhanvānamārebhe hantuṃ hartuṃ maṇiṃ tataḥ 10
सोऽपि कृतोद्यमं ज्ञात्वा भीतः प्राणपरीप्सया साहाय्ये कृतवर्माणमयाचत स चाब्रवीत् ११
so'pi kṛtodyamaṃ jñātvā bhītaḥ prāṇaparīpsayā sāhāyye kṛtavarmāṇamayācata sa cābravīt 11
नाहमीश्वरयोः कुर्यां हेलनं रामकृष्णयोः को नु क्षेमाय कल्पेत तयोर्वृजिनमाचरन् १२
nāhamīśvarayoḥ kuryāṃ helanaṃ rāmakṛṣṇayoḥ ko nu kṣemāya kalpeta tayorvṛjinamācaran 12
कंसः सहानुगोऽपीतो यद्द्वेषात्त्याजितः श्रिया जरासन्धः सप्तदश संयुगाद्विरथो गतः १३
kaṃsaḥ sahānugo'pīto yaddveṣāttyājitaḥ śriyā jarāsandhaḥ saptadaśa saṃyugādviratho gataḥ 13
प्रत्याख्यातः स चाक्रूरं पार्ष्णिग्राहमयाचत सोऽप्याह को विरुध्येत विद्वानीश्वरयोर्बलम् १४
pratyākhyātaḥ sa cākrūraṃ pārṣṇigrāhamayācata so'pyāha ko virudhyeta vidvānīśvarayorbalam 14
य इदं लीलया विश्वं सृजत्यवति हन्ति च चेष्टां विश्वसृजो यस्य न विदुर्मोहिताजया १५
ya idaṃ līlayā viśvaṃ sṛjatyavati hanti ca ceṣṭāṃ viśvasṛjo yasya na vidurmohitājayā 15
यः सप्तहायनः शैलमुत्पाट्यैकेन पाणिना दधार लीलया बाल उच्छिलीन्ध्रमिवार्भकः १६
yaḥ saptahāyanaḥ śailamutpāṭyaikena pāṇinā dadhāra līlayā bāla ucchilīndhramivārbhakaḥ 16
नमस्तस्मै भगवते कृष्णायाद्भुतकर्मणे अनन्तायादिभूताय कूटस्थायात्मने नमः १७
namastasmai bhagavate kṛṣṇāyādbhutakarmaṇe anantāyādibhūtāya kūṭasthāyātmane namaḥ 17
प्रत्याख्यातः स तेनापि शतधन्वा महामणिम् तस्मिन्न्यस्याश्वमारुह्य शतयोजनगं ययौ १८
pratyākhyātaḥ sa tenāpi śatadhanvā mahāmaṇim tasminnyasyāśvamāruhya śatayojanagaṃ yayau 18
गरुडध्वजमारुह्य रथं रामजनार्दनौ अन्वयातां महावेगैरश्वै राजन्गुरुद्रुहम् १९
garuḍadhvajamāruhya rathaṃ rāmajanārdanau anvayātāṃ mahāvegairaśvai rājangurudruham 19
मिथिलायामुपवने विसृज्य पतितं हयम् पद्भ्यामधावत्सन्त्रस्तः कृष्णोऽप्यन्वद्रवद्रुषा २०
mithilāyāmupavane visṛjya patitaṃ hayam padbhyāmadhāvatsantrastaḥ kṛṣṇo'pyanvadravadruṣā 20
पदातेर्भगवांस्तस्य पदातिस्तिग्मनेमिना चक्रेण शिर उत्कृत्य वाससोर्व्यचिनोन्मणिम् २१
padāterbhagavāṃstasya padātistigmaneminā cakreṇa śira utkṛtya vāsasorvyacinonmaṇim 21
अलब्धमणिरागत्य कृष्ण आहाग्रजान्तिकम् वृथा हतः शतधनुर्मणिस्तत्र न विद्यते २२
alabdhamaṇirāgatya kṛṣṇa āhāgrajāntikam vṛthā hataḥ śatadhanurmaṇistatra na vidyate 22
तत आह बलो नूनं स मणिः शतधन्वना कस्मिंश्चित्पुरुषे न्यस्तस्तमन्वेष पुरं व्रज २३
tata āha balo nūnaṃ sa maṇiḥ śatadhanvanā kasmiṃścitpuruṣe nyastastamanveṣa puraṃ vraja 23
अहं वैदेहमिच्छामि द्रष्टुं प्रियतमं मम इत्युक्त्वा मिथिलां राजन्विवेश यदुनन्दनः २४
ahaṃ vaidehamicchāmi draṣṭuṃ priyatamaṃ mama ityuktvā mithilāṃ rājanviveśa yadunandanaḥ 24
तं दृष्ट्वा सहसोत्थाय मैथिलः प्रीतमानसः अर्हयां आस विधिवदर्हणीयं समर्हणैः २५
taṃ dṛṣṭvā sahasotthāya maithilaḥ prītamānasaḥ arhayāṃ āsa vidhivadarhaṇīyaṃ samarhaṇaiḥ 25
उवास तस्यां कतिचिन्मिथिलायां समा विभुः मानितः प्रीतियुक्तेन जनकेन महात्मना ततोऽशिक्षद्गदां काले धार्तराष्ट्रः सुयोधनः २६
uvāsa tasyāṃ katicinmithilāyāṃ samā vibhuḥ mānitaḥ prītiyuktena janakena mahātmanā tato'śikṣadgadāṃ kāle dhārtarāṣṭraḥ suyodhanaḥ 26
केशवो द्वारकामेत्य निधनं शतधन्वनः अप्राप्तिं च मणेः प्राह प्रियायाः प्रियकृद्विभुः २७
keśavo dvārakāmetya nidhanaṃ śatadhanvanaḥ aprāptiṃ ca maṇeḥ prāha priyāyāḥ priyakṛdvibhuḥ 27
ततः स कारयामास क्रिया बन्धोर्हतस्य वै साकं सुहृद्भिर्भगवान्या याः स्युः साम्परायिकीः २८
tataḥ sa kārayāmāsa kriyā bandhorhatasya vai sākaṃ suhṛdbhirbhagavānyā yāḥ syuḥ sāmparāyikīḥ 28
अक्रूरः कृतवर्मा च श्रुत्वा शतधनोर्वधम् व्यूषतुर्भयवित्रस्तौ द्वारकायाः प्रयोजकौ २९
akrūraḥ kṛtavarmā ca śrutvā śatadhanorvadham vyūṣaturbhayavitrastau dvārakāyāḥ prayojakau 29
अक्रूरे प्रोषितेऽरिष्टान्यासन्वै द्वारकौकसाम् शारीरा मानसास्तापा मुहुर्दैविकभौतिकाः ३०
akrūre proṣite'riṣṭānyāsanvai dvārakaukasām śārīrā mānasāstāpā muhurdaivikabhautikāḥ 30
इत्यङ्गोपदिशन्त्येके विस्मृत्य प्रागुदाहृतम् मुनिवासनिवासे किं घटेतारिष्टदर्शनम् ३१
ityaṅgopadiśantyeke vismṛtya prāgudāhṛtam munivāsanivāse kiṃ ghaṭetāriṣṭadarśanam 31
देवेऽवर्षति काशीशः श्वफल्कायागताय वै स्वसुतां गान्दिनीं प्रादात्ततोऽवर्षत्स्म काशिषु ३२
deve'varṣati kāśīśaḥ śvaphalkāyāgatāya vai svasutāṃ gāndinīṃ prādāttato'varṣatsma kāśiṣu 32
तत्सुतस्तत्प्रभावोऽसावक्रूरो यत्र यत्र ह देवोऽभिवर्षते तत्र नोपतापा न मारिकाः ३३
tatsutastatprabhāvo'sāvakrūro yatra yatra ha devo'bhivarṣate tatra nopatāpā na mārikāḥ 33
इति वृद्धवचः श्रुत्वा नैतावदिह कारणम् इति मत्वा समानाय्य प्राहाक्रूरं जनार्दनः ३४
iti vṛddhavacaḥ śrutvā naitāvadiha kāraṇam iti matvā samānāyya prāhākrūraṃ janārdanaḥ 34
पूजयित्वाभिभाष्यैनं कथयित्वा प्रियाः कथाः विज्ञताखिलचित्तज्ञः स्मयमान उवाच ह ३५
pūjayitvābhibhāṣyainaṃ kathayitvā priyāḥ kathāḥ vijñatākhilacittajñaḥ smayamāna uvāca ha 35
ननु दानपते न्यस्तस्त्वय्यास्ते शतधन्वना स्यमन्तको मणिः श्रीमान्विदितः पूर्वमेव नः ३६
nanu dānapate nyastastvayyāste śatadhanvanā syamantako maṇiḥ śrīmānviditaḥ pūrvameva naḥ 36
सत्राजितोऽनपत्यत्वाद्गृह्णीयुर्दुहितुः सुताः दायं निनीयापः पिण्डान्विमुच्यर्णं च शेषितम् ३७
satrājito'napatyatvādgṛhṇīyurduhituḥ sutāḥ dāyaṃ ninīyāpaḥ piṇḍānvimucyarṇaṃ ca śeṣitam 37
तथापि दुर्धरस्त्वन्यैस्त्वय्यास्तां सुव्रते मणिः किन्तु मामग्रजः सम्यङ्न प्रत्येति मणिं प्रति ३८
tathāpi durdharastvanyaistvayyāstāṃ suvrate maṇiḥ kintu māmagrajaḥ samyaṅna pratyeti maṇiṃ prati 38
दर्शयस्व महाभाग बन्धूनां शान्तिमावह अव्युच्छिन्ना मखास्तेऽद्य वर्तन्ते रुक्मवेदयः ३९
darśayasva mahābhāga bandhūnāṃ śāntimāvaha avyucchinnā makhāste'dya vartante rukmavedayaḥ 39
एवं सामभिरालब्धः श्वफल्कतनयो मणिम् आदाय वाससाच्छन्नः ददौ सूर्यसमप्रभम् ४०
evaṃ sāmabhirālabdhaḥ śvaphalkatanayo maṇim ādāya vāsasācchannaḥ dadau sūryasamaprabham 40
स्यमन्तकं दर्शयित्वा ज्ञातिभ्यो रज आत्मनः विमृज्य मणिना भूयस्तस्मै प्रत्यर्पयत्प्रभुः ४१
syamantakaṃ darśayitvā jñātibhyo raja ātmanaḥ vimṛjya maṇinā bhūyastasmai pratyarpayatprabhuḥ 41
यस्त्वेतद्भगवत ईश्वरस्य विष्णोर् वीर्याढ्यं वृजिनहरं सुमङ्गलं च आख्यानं पठति शृणोत्यनुस्मरेद्वा दुष्कीर्तिं दुरितमपोह्य याति शान्तिम् ४२
yastvetadbhagavata īśvarasya viṣṇor vīryāḍhyaṃ vṛjinaharaṃ sumaṅgalaṃ ca ākhyānaṃ paṭhati śṛṇotyanusmaredvā duṣkīrtiṃ duritamapohya yāti śāntim 42
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे स्यमन्तकोपाख्याने सप्तपञ्चाशत्तमोऽध्यायः
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe syamantakopākhyāne saptapañcāśattamo'dhyāyaḥ
ॐ श्री परमात्मने नमः