श्रीशुक उवाच - ( अनुष्टुप् )
अथैकदा द्वारवत्यां वसतो रामकृष्णयोः । सूर्योपरागः सुमहानासीत्कल्पक्षये यथा ॥ १ ॥
athaikadā dvāravatyāṃ vasato rāmakṛṣṇayoḥ | sūryoparāgaḥ sumahānāsītkalpakṣaye yathā || 1 ||
तं ज्ञात्वा मनुजा राजन्पुरस्तादेव सर्वतः । समन्तपञ्चकं क्षेत्रं ययुः श्रेयोविधित्सया ॥ २ ॥
taṃ jñātvā manujā rājanpurastādeva sarvataḥ | samantapañcakaṃ kṣetraṃ yayuḥ śreyovidhitsayā || 2 ||
निःक्षत्रियां महीं कुर्वन्रामः शस्त्रभृतां वरः । नृपाणां रुधिरौघेण यत्र चक्रे महाह्रदान् ॥ ३ ॥
niḥkṣatriyāṃ mahīṃ kurvanrāmaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ | nṛpāṇāṃ rudhiraugheṇa yatra cakre mahāhradān || 3 ||
ईजे च भगवान्रामो यत्रास्पृष्टोऽपि कर्मणा । लोकं सङ्ग्राहयन्नीशो यथान्योऽघापनुत्तये ॥ ४ ॥
īje ca bhagavānrāmo yatrāspṛṣṭo'pi karmaṇā | lokaṃ saṅgrāhayannīśo yathānyo'ghāpanuttaye || 4 ||
महत्यां तीर्थयात्रायां तत्रागन्भारतीः प्रजाः । वृष्णयश्च तथाक्रूर वसुदेवाहुकादयः ॥ ५ ॥
mahatyāṃ tīrthayātrāyāṃ tatrāganbhāratīḥ prajāḥ | vṛṣṇayaśca tathākrūra vasudevāhukādayaḥ || 5 ||
ययुर्भारत तत्क्षेत्रं स्वमघं क्षपयिष्णवः । गदप्रद्युम्नसाम्बाद्याः सुचन्द्रशुकसारणैः ॥ ६ ॥
yayurbhārata tatkṣetraṃ svamaghaṃ kṣapayiṣṇavaḥ | gadapradyumnasāmbādyāḥ sucandraśukasāraṇaiḥ || 6 ||
आस्तेऽनिरुद्धो रक्षायां कृतवर्मा च यूथपः । ते रथैर्देवधिष्ण्याभैः हयैश्च तरलप्लवैः ॥ ७ ॥
āste'niruddho rakṣāyāṃ kṛtavarmā ca yūthapaḥ | te rathairdevadhiṣṇyābhaiḥ hayaiśca taralaplavaiḥ || 7 ||
गजैर्नदद्भिरभ्राभैः नृभिर्विद्याधरद्युभिः । व्यरोचन्त महातेजाः पथि काञ्चनमालिनः ॥ ८ ॥
gajairnadadbhirabhrābhaiḥ nṛbhirvidyādharadyubhiḥ | vyarocanta mahātejāḥ pathi kāñcanamālinaḥ || 8 ||
दिव्यस्रग्वस्त्रसन्नाहाः कलत्रैः खेचरा इव । तत्र स्नात्वा महाभागा उपोष्य सुसमाहिताः ॥ ९ ॥
divyasragvastrasannāhāḥ kalatraiḥ khecarā iva | tatra snātvā mahābhāgā upoṣya susamāhitāḥ || 9 ||
ब्राह्मणेभ्यो ददुर्धेनूः वासःस्रग्रुक्ममालिनीः । रामह्रदेषु विधिवत् पुनराप्लुत्य वृष्णयः ॥ १० ॥
brāhmaṇebhyo dadurdhenūḥ vāsaḥsragrukmamālinīḥ | rāmahradeṣu vidhivat punarāplutya vṛṣṇayaḥ || 10 ||
ददुः स्वन्नं द्विजाग्र्येभ्यः कृष्णे नो भक्तिरस्त्विति । स्वयं च तदनुज्ञाता वृष्णयः कृष्णदेवताः ॥ ११ ॥
daduḥ svannaṃ dvijāgryebhyaḥ kṛṣṇe no bhaktirastviti | svayaṃ ca tadanujñātā vṛṣṇayaḥ kṛṣṇadevatāḥ || 11 ||
भुक्त्वोपविविशुः कामं स्निग्धच्छायाङ्घ्रिपाङ्घ्रिषु । तत्रागतांस्ते ददृशुः सुहृत्संबन्धिनो नृपान् ॥ १२ ॥
bhuktvopaviviśuḥ kāmaṃ snigdhacchāyāṅghripāṅghriṣu | tatrāgatāṃste dadṛśuḥ suhṛtsaṃbandhino nṛpān || 12 ||
मत्स्योशीनरकौशल्य विदर्भकुरुसृञ्जयान् । काम्बोजकैकयान् मद्रान् कुन्तीनानर्तकेरलान् ॥ १३ ॥
matsyośīnarakauśalya vidarbhakurusṛñjayān | kāmbojakaikayān madrān kuntīnānartakeralān || 13 ||
अन्यांश्चैवात्मपक्षीयान् परांश्च शतशो नृप । नन्दादीन् सुहृदो गोपान् गोपीश्चोत्कण्ठिताश्चिरम् ॥ १४ ॥
anyāṃścaivātmapakṣīyān parāṃśca śataśo nṛpa | nandādīn suhṛdo gopān gopīścotkaṇṭhitāściram || 14 ||
( मिश्र )
अन्योन्यसन्दर्शनहर्षरंहसा प्रोत्फुल्लहृद्वक्त्रसरोरुहश्रियः । आश्लिष्य गाढं नयनैः स्रवज्जला हृष्यत्त्वचो रुद्धगिरो ययुर्मुदम् ॥ १५ ॥
anyonyasandarśanaharṣaraṃhasā protphullahṛdvaktrasaroruhaśriyaḥ | āśliṣya gāḍhaṃ nayanaiḥ sravajjalā hṛṣyattvaco ruddhagiro yayurmudam || 15 ||
स्त्रियश्च संवीक्ष्य मिथोऽतिसौहृद स्मितामलापाङ्गदृशोऽभिरेभिरे । स्तनैः स्तनान् कुङ्कुमपङ्करूषितान् निहत्य दोर्भिः प्रणयाश्रुलोचनाः ॥ १६ ॥
striyaśca saṃvīkṣya mitho'tisauhṛda smitāmalāpāṅgadṛśo'bhirebhire | stanaiḥ stanān kuṅkumapaṅkarūṣitān nihatya dorbhiḥ praṇayāśrulocanāḥ || 16 ||
( अनुष्टुप् )
ततोऽभिवाद्य ते वृद्धान् यविष्ठैरभिवादिताः । स्वागतं कुशलं पृष्ट्वा चक्रुः कृष्णकथा मिथः ॥ १७ ॥
tato'bhivādya te vṛddhān yaviṣṭhairabhivāditāḥ | svāgataṃ kuśalaṃ pṛṣṭvā cakruḥ kṛṣṇakathā mithaḥ || 17 ||
पृथा भ्रातॄन् स्वसॄर्वीक्ष्य तत्पुत्रान् पितरावपि । भ्रातृपत्नीर्मुकुन्दं च जहौ सङ्कथया शुचः ॥ १८ ॥
pṛthā bhrātṝn svasṝrvīkṣya tatputrān pitarāvapi | bhrātṛpatnīrmukundaṃ ca jahau saṅkathayā śucaḥ || 18 ||
कुन्त्युवाच -
आर्य भ्रातरहं मन्ये आत्मानमकृताशिषम् । यद्वा आपत्सु मद्वार्तां नानुस्मरथ सत्तमाः ॥ १९ ॥
ārya bhrātarahaṃ manye ātmānamakṛtāśiṣam | yadvā āpatsu madvārtāṃ nānusmaratha sattamāḥ || 19 ||
सुहृदो ज्ञातयः पुत्रा भ्रातरः पितरावपि । नानुस्मरन्ति स्वजनं यस्य दैवमदक्षिणम् ॥ २० ॥
suhṛdo jñātayaḥ putrā bhrātaraḥ pitarāvapi | nānusmaranti svajanaṃ yasya daivamadakṣiṇam || 20 ||
श्रीवसुदेव उवाच -
अम्ब मास्मानसूयेथा दैवक्रीडनकान् नरान् । ईशस्य हि वशे लोकः कुरुते कार्यतेऽथ वा ॥ २१ ॥
amba māsmānasūyethā daivakrīḍanakān narān | īśasya hi vaśe lokaḥ kurute kāryate'tha vā || 21 ||
कंसप्रतापिताः सर्वे वयं याता दिशं दिशम् । एतर्ह्येव पुनः स्थानं दैवेनासादिताः स्वसः ॥ २२ ॥
kaṃsapratāpitāḥ sarve vayaṃ yātā diśaṃ diśam | etarhyeva punaḥ sthānaṃ daivenāsāditāḥ svasaḥ || 22 ||
श्रीशुक उवाच -
वसुदेवोग्रसेनाद्यैः यदुभिस्तेऽर्चिता नृपाः । आसन् अच्युतसन्दर्श परमानन्दनिर्वृताः ॥ २३ ॥
vasudevograsenādyaiḥ yadubhiste'rcitā nṛpāḥ | āsan acyutasandarśa paramānandanirvṛtāḥ || 23 ||
भीष्मो द्रोणोऽम्बिकापुत्रो गान्धारी ससुता तथा । सदाराः पाण्डवाः कुन्ती सञ्जयो विदुरः कृपः ॥ २४ ॥
bhīṣmo droṇo'mbikāputro gāndhārī sasutā tathā | sadārāḥ pāṇḍavāḥ kuntī sañjayo viduraḥ kṛpaḥ || 24 ||
कुन्तीभोजो विराटश्च भीष्मको नग्नजिन्महान् । पुरुजिद् द्रुपदः शल्यो धृष्टकेतुः सकाशिराट् ॥ २५ ॥
kuntībhojo virāṭaśca bhīṣmako nagnajinmahān | purujid drupadaḥ śalyo dhṛṣṭaketuḥ sakāśirāṭ || 25 ||
दमघोषो विशालाक्षो मैथिलो मद्रकेकयौ । युधामन्युः सुशर्मा च ससुता बाह्लिकादयः ॥ २६ ॥
damaghoṣo viśālākṣo maithilo madrakekayau | yudhāmanyuḥ suśarmā ca sasutā bāhlikādayaḥ || 26 ||
राजानो ये च राजेन्द्र युधिष्ठिरमनुव्रताः । श्रीनिकेतं वपुः शौरेः सस्त्रीकं वीक्ष्य विस्मिताः ॥ २७ ॥
rājāno ye ca rājendra yudhiṣṭhiramanuvratāḥ | śrīniketaṃ vapuḥ śaureḥ sastrīkaṃ vīkṣya vismitāḥ || 27 ||
अथ ते रामकृष्णाभ्यां सम्यक् प्राप्तसमर्हणाः । प्रशशंसुर्मुदा युक्ता वृष्णीन् कृष्णपरिग्रहान् ॥ २८ ॥
atha te rāmakṛṣṇābhyāṃ samyak prāptasamarhaṇāḥ | praśaśaṃsurmudā yuktā vṛṣṇīn kṛṣṇaparigrahān || 28 ||
अहो भोजपते यूयं जन्मभाजो नृणामिह । यत् पश्यथासकृत् कृष्णं दुर्दर्शमपि योगिनाम् ॥ २९ ॥
aho bhojapate yūyaṃ janmabhājo nṛṇāmiha | yat paśyathāsakṛt kṛṣṇaṃ durdarśamapi yoginām || 29 ||
( वसंततिलका )
यद्विश्रुतिः श्रुतिनुतेदमलं पुनाति पादावनेजनपयश्च वचश्च शास्त्रम् । भूः कालभर्जितभगापि यदङ्घ्रिपद्म स्पर्शोत्थशक्तिरभिवर्षति नोऽखिलार्थान् ॥ ३० ॥
yadviśrutiḥ śrutinutedamalaṃ punāti pādāvanejanapayaśca vacaśca śāstram | bhūḥ kālabharjitabhagāpi yadaṅghripadma sparśotthaśaktirabhivarṣati no'khilārthān || 30 ||
तद्दर्शनस्पर्शनानुपथप्रजल्प शय्यासनाशनसयौनसपिण्डबन्धः । येषां गृहे निरयवर्त्मनि वर्ततां वः स्वर्गापवर्गविरमः स्वयमास विष्णुः ॥ ३१ ॥
taddarśanasparśanānupathaprajalpa śayyāsanāśanasayaunasapiṇḍabandhaḥ | yeṣāṃ gṛhe nirayavartmani vartatāṃ vaḥ svargāpavargaviramaḥ svayamāsa viṣṇuḥ || 31 ||
श्रीशुक उवाच - ( अनुष्टुप् )
नन्दस्तत्र यदून् प्राप्तान् ज्ञात्वा कृष्णपुरोगमान् । तत्रागमद्वृतो गोपैः अनः स्थार्थैः दिदृक्षया ॥ ३२ ॥
nandastatra yadūn prāptān jñātvā kṛṣṇapurogamān | tatrāgamadvṛto gopaiḥ anaḥ sthārthaiḥ didṛkṣayā || 32 ||
तं दृष्ट्वा वृष्णयो हृष्टाः तन्वः प्राणमिवोत्थिताः । परिषस्वजिरे गाढं चिरदर्शनकातराः ॥ ३३ ॥
taṃ dṛṣṭvā vṛṣṇayo hṛṣṭāḥ tanvaḥ prāṇamivotthitāḥ | pariṣasvajire gāḍhaṃ ciradarśanakātarāḥ || 33 ||
वसुदेवः परिष्वज्य सम्प्रीतः प्रेमविह्वलः । स्मरन् कंसकृतान् क्लेशान् पुत्रन्यासं च गोकुले ॥ ३४ ॥
vasudevaḥ pariṣvajya samprītaḥ premavihvalaḥ | smaran kaṃsakṛtān kleśān putranyāsaṃ ca gokule || 34 ||
कृष्णरामौ परिष्वज्य पितरावभिवाद्य च । न किञ्चनोचतुः प्रेम्णा साश्रुकण्ठौ कुरूद्वह ॥ ३५ ॥
kṛṣṇarāmau pariṣvajya pitarāvabhivādya ca | na kiñcanocatuḥ premṇā sāśrukaṇṭhau kurūdvaha || 35 ||
तावात्मासनमारोप्य बाहुभ्यां परिरभ्य च । यशोदा च महाभागा सुतौ विजहतुः शुचः ॥ ३६ ॥
tāvātmāsanamāropya bāhubhyāṃ parirabhya ca | yaśodā ca mahābhāgā sutau vijahatuḥ śucaḥ || 36 ||
रोहिणी देवकी चाथ परिष्वज्य व्रजेश्वरीम् । स्मरन्त्यौ तत्कृतां मैत्रीं बाष्पकण्ठ्यौ समूचतुः ॥ ३७ ॥
rohiṇī devakī cātha pariṣvajya vrajeśvarīm | smarantyau tatkṛtāṃ maitrīṃ bāṣpakaṇṭhyau samūcatuḥ || 37 ||
का विस्मरेत वां मैत्रीं अनिवृत्तां व्रजेश्वरि । अवाप्याप्यैन्द्रमैश्वर्यं यस्या नेह प्रतिक्रिया ॥ ३८ ॥
kā vismareta vāṃ maitrīṃ anivṛttāṃ vrajeśvari | avāpyāpyaindramaiśvaryaṃ yasyā neha pratikriyā || 38 ||
( वसंततिलका )
एतावदृष्टपितरौ युवयोः स्म पित्रोः सम्प्रीणनाभ्युदयपोषणपालनानि । प्राप्योषतुर्भवति पक्ष्म ह यद्वदक्ष्णोः न्यस्तावकुत्र च भयौ न सतां परः स्वः ॥ ३९ ॥
etāvadṛṣṭapitarau yuvayoḥ sma pitroḥ samprīṇanābhyudayapoṣaṇapālanāni | prāpyoṣaturbhavati pakṣma ha yadvadakṣṇoḥ nyastāvakutra ca bhayau na satāṃ paraḥ svaḥ || 39 ||
श्रीशुक उवाच -
गोप्यश्च कृष्णमुपलभ्य चिरादभीष्टं यत्प्रेक्षणे दृशिषु पक्ष्मकृतं शपन्ति । दृग्भिर्हृदीकृतमलं परिरभ्य सर्वाः तद्भावमापुरपि नित्ययुजां दुरापम् ॥ ४० ॥
gopyaśca kṛṣṇamupalabhya cirādabhīṣṭaṃ yatprekṣaṇe dṛśiṣu pakṣmakṛtaṃ śapanti | dṛgbhirhṛdīkṛtamalaṃ parirabhya sarvāḥ tadbhāvamāpurapi nityayujāṃ durāpam || 40 ||
( अनुष्टुप् )
भगवांस्तास्तथाभूता विविक्त उपसङ्गतः । आश्लिष्यानामयं पृष्ट्वा प्रहसन् इदमब्रवीत् ॥ ४१ ॥
bhagavāṃstāstathābhūtā vivikta upasaṅgataḥ | āśliṣyānāmayaṃ pṛṣṭvā prahasan idamabravīt || 41 ||
अपि स्मरथ नः सख्यः स्वानामर्थचिकीर्षया । गतांश्चिरायिताञ्छत्रु पक्षक्षपणचेतसः ॥ ४२ ॥
api smaratha naḥ sakhyaḥ svānāmarthacikīrṣayā | gatāṃścirāyitāñchatru pakṣakṣapaṇacetasaḥ || 42 ||
अप्यवध्यायथास्मान् स्विदकृतज्ञाविशङ्कया । नूनं भूतानि भगवान् युनक्ति वियुनक्ति च ॥ ४३ ॥
apyavadhyāyathāsmān svidakṛtajñāviśaṅkayā | nūnaṃ bhūtāni bhagavān yunakti viyunakti ca || 43 ||
वायुर्यथा घनानीकं तृणं तूलं रजांसि च । संयोज्याक्षिपते भूयः तथा भूतानि भूतकृत् ॥ ४४ ॥
vāyuryathā ghanānīkaṃ tṛṇaṃ tūlaṃ rajāṃsi ca | saṃyojyākṣipate bhūyaḥ tathā bhūtāni bhūtakṛt || 44 ||
मयि भक्तिर्हि भूतानां अमृतत्वाय कल्पते । दिष्ट्या यदासीत् मत्स्नेहो भवतीनां मदापनः ॥ ४५ ॥
mayi bhaktirhi bhūtānāṃ amṛtatvāya kalpate | diṣṭyā yadāsīt matsneho bhavatīnāṃ madāpanaḥ || 45 ||
अहं हि सर्वभूतानां आदिरन्तोऽन्तरं बहिः । भौतिकानां यथा खं वार्भूर्वायुर्ज्योतिरङ्गनाः ॥ ४६ ॥
ahaṃ hi sarvabhūtānāṃ ādiranto'ntaraṃ bahiḥ | bhautikānāṃ yathā khaṃ vārbhūrvāyurjyotiraṅganāḥ || 46 ||
एवं ह्येतानि भूतानि भूतेष्वात्माऽऽत्मना ततः । उभयं मय्यथ परे पश्यताभातमक्षरे ॥ ४७ ॥
evaṃ hyetāni bhūtāni bhūteṣvātmā''tmanā tataḥ | ubhayaṃ mayyatha pare paśyatābhātamakṣare || 47 ||
श्रीशुक उवाच -
अध्यात्मशिक्षया गोप्य एवं कृष्णेन शिक्षिताः । तदनुस्मरणध्वस्त जीवकोशास्तमध्यगन् ॥ ४८ ॥
adhyātmaśikṣayā gopya evaṃ kṛṣṇena śikṣitāḥ | tadanusmaraṇadhvasta jīvakośāstamadhyagan || 48 ||
( वसंततिलका )
आहुश्च ते नलिननाभ पदारविन्दं योगेश्वरैर्हृदि विचिन्त्यमगाधबोधैः । संसारकूपपतितोत्तरणावलम्बं गेहं जुषामपि मनस्युदियात् सदा नः ॥ ४९ ॥
āhuśca te nalinanābha padāravindaṃ yogeśvarairhṛdi vicintyamagādhabodhaiḥ | saṃsārakūpapatitottaraṇāvalambaṃ gehaṃ juṣāmapi manasyudiyāt sadā naḥ || 49 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां दशमस्कन्धे उत्तरार्धे वृष्णीगोपसंगमो नाम द्व्यशीतितमोऽध्यायः ॥ ८२ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ daśamaskandhe uttarārdhe vṛṣṇīgopasaṃgamo nāma dvyaśītitamo'dhyāyaḥ || 82 ||
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
hariḥ ॐ tatsat śrīkṛṣṇārpaṇamastu ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
