तस्य तद्वचनं श्रुत्वा वानरस्य महात्मनः । आज्ञापयद्वधं तस्य रावणः क्रोधमूर्छितः ।। १।।
tasya tadvacanam srutva vanarasya mahatmanah । ajnapayadvadham tasya ravanah krodhamurchitah ।। 1।।
वधे तस्य समाज्ञप्ते रावणेन दुरात्मना । निवेदितवतो दौत्यं नानुमेने विभीषणः ।। २।।
vadhe tasya samajnapte ravanena duratmana । niveditavato dautyam nanumene vibhisanah ।। 2।।
तं रक्षोऽधिपतिं क्रुद्धं तच्च कार्यमुपस्थितम् । विदित्वा चिन्तयामास कार्यं कार्यविधौ स्थितः ।। ३।।
tam rakso- adhipatim kruddham tacca karyamupasthitam । viditva cintayamasa karyam karyavidhau sthitah ।। 3।।
निश्चितार्थस्ततः साम्नापूज्य शत्रुजिदग्रजम् । उवाच हितमत्यर्थं वाक्यं वाक्यविशारदः ।। ४।।
niscitarthastatah samnapujya satrujidagrajam । uvaca hitamatyartham vakyam vakyavisaradah ।। 4।।
क्षमस्व रोषं त्यज राक्षसेन्द्र प्रसीद मद्वाक्यमिदं शृणुष्व । वधं न कुर्वन्ति परावरज्ञा दूतस्य सन्तो वसुधाधिपेन्द्राः।।५।।
ksamasva rosam tyaja raksasendra prasida madvakyamidam srnusva | vadham na kurvanti paravarajna dutasya santo vasudhadhipendrah||5||
राजन् धर्मविरुद्धं च लोकवृत्तेश् च गर्हितम् । तव चासदृशं वीर कपेरस्य प्रमापणम् ।।६।।
rajan dharmaviruddham ca lokavrttes ca garhitam | tava casadrsam vira kaperasya pramapanam ||6||
धर्मज्ञश्च कृतज्ञश्च राजधर्मविशारदः। परावरज्ञो भूतानां त्वमेव परमार्थवित्।।७।।
dharmajnasca krtajnasca rajadharmavisaradah | paravarajno bhutanam tvameva paramarthavit||7||
गृह्यन्ते यदि रोषेण त्वादृशोऽपि विचक्षणः । तत श्शास्त्रविपश्चित्त्वं श्रम एव हि केवलम्।।८।।
grhyante yadi rosena tvadrso'pi vicaksanah | tata ssastravipascittvam srama eva hi kevalam||8||
तस्मात्प्रसीद शत्रुघ्न राक्षसेन्द्र दुरासद । युक्तायुक्तं विनिश्चित्य दूतदण्डो विधीयताम्।।९।।
tasmatprasida satrughna raksasendra durasada | yuktayuktam viniscitya dutadando vidhiyatam||9||
विभीषणवचः श्रुत्वा रावणो राक्षसेश्वरः। रोषेण महताविष्टो वाक्यमुत्तरमब्रवीत्।।१०।।
vibhisanavacah srutva ravano raksasesvarah | rosena mahatavisto vakyamuttaramabravit||10||
न पापानां वधे पापं विद्यते शत्रुसूदन । तस्मादेनं वधिष्यामि वानरं पापचारिणम्।।११।।
na papanam vadhe papam vidyate satrusudana | tasmadenam vadhisyami vanaram papacarinam||11||
अधर्ममूलं बहुदोषयुक्तमनार्यजुष्टं वचनं निशम्य । उवाच वाक्यं परमार्थतत्त्वं विभीषणो बुद्धिमतां वरिष्ठः।।१२।।
adharmamulam bahudosayuktamanaryajustam vacanam nisamya | uvaca vakyam paramarthatattvam vibhisano buddhimatam varisthah||12||
प्रसीद लङ्केश्वर राक्षसेन्द्र धर्मार्थयुक्तं वचनं शृणुष्व।
दूतानवध्यान् समयेषु राजन् सर्वेषु सर्वत्र वदन्ति सन्तः।।१३।।
prasida laṅkesvara raksasendra dharmarthayuktam vacanam srnusva | dutanavadhyan samayesu rajan sarvesu sarvatra vadanti santah||13||
असंशयं शत्रुरयं प्रवृद्धः कृतं ह्यनेनाप्रियमप्रमेयम् । न दूतवध्यां प्रवदन्ति सन्तो दूतस्य दृष्टा बहवो हि दण्डाः ।।१४।।
asamsayam satrurayam pravrddhah krtam hyanenapriyamaprameyam | na dutavadhyam pravadanti santo dutasya drsta bahavo hi dandah ||14||
वैरूप्यामङ्गेषु कशाभिघातो मौण्ड्यं तथा लक्ष्मणसंनिपातः । एतान्हि दूते प्रवदन्ति दण्डान् वधस्तु दूतस्य न नः श्रुतोऽपि ।।१५।।
vairupyamaṅgesu kasabhighato maundyam tatha laksmanasamnipatah | etanhi dute pravadanti dandan vadhastu dutasya na nah sruto'pi ||15||
कथं च धर्मार्थविनीतबुद्धिः परावरप्रत्ययनिश्चितार्थः । भवद्विधः कोपवशे हि तिष्ठेत् कोपं नियच्छन्ति हि सत्त्ववन्तः ।।१६।।
katham ca dharmarthavinitabuddhih paravarapratyayaniscitarthah | bhavadvidhah kopavase hi tisthet kopam niyacchanti hi sattvavantah ||16||
न धर्मवादे न च लोकवृत्ते न शास्त्रबुद्धिग्रहणेषु वापि । विद्येत कश्चित्तव वीरतुल्यस् त्वं ह्युत्तमः सर्वसुरासुराणाम् ।।१७।।
na dharmavade na ca lokavrtte na sastrabuddhigrahanesu vapi | vidyeta kascittava viratulyas tvam hyuttamah sarvasurasuranam ||17||
पराक्रमोत्साहमनस्विनां च सुरासुराणामपि दुर्जयेन।
त्वयाप्रमेयेण सुरेन्द्रसंघा जिताश्च युध्देष्वसकृन्नरेन्द्राः।।१८।।
parakramotsahamanasvinam ca surasuranamapi durjayena | tvayaprameyena surendrasamgha jitasca yudhdesvasakrnnarendrah||18||
इत्थंविधस्यामरदैत्यशत्रोः शूरस्य वीरस्य तवाजितस्य।
कुर्वन्ति वीरा मनसाप्यलीकं प्राणैर्विमुक्ता न तु भो पुरा ते।।१९।।
itthamvidhasyamaradaityasatroh surasya virasya tavajitasya | kurvanti vira manasapyalikam pranairvimukta na tu bho pura te||19||
न चाप्यस्य कपेर्घाते कं चित्पश्याम्यहं गुणम् । तेष्वयं पात्यतां दण्डो यैरयं प्रेषितः कपिः ।।२०।।
na capyasya kaperghate kam citpasyamyaham gunam | tesvayam patyatam dando yairayam presitah kapih ||20||
साधुर्वा यदि वासाधुर्परैरेष समर्पितः । ब्रुवन्परार्थं परवान्न दूतो वधमर्हति ।।२१।।
sadhurva yadi vasadhurparairesa samarpitah | bruvanparartham paravanna duto vadhamarhati ||21||
अपि चास्मिन्हते राजन्नान्यं पश्यामि खेचरम् । इह यः पुनरागच्छेत्परं पारं महोदधिः ।।२२।।
api casminhate rajannanyam pasyami khecaram | iha yah punaragacchetparam param mahodadhih ||22||
तस्मान्नास्य वधे यत्नः कार्यः परपुरञ्जय । भवान्सेन्द्रेषु देवेषु यत्नमास्थातुमर्हति ।।२३।।
tasmannasya vadhe yatnah karyah parapuranjaya | bhavansendresu devesu yatnamasthatumarhati ||23||
अस्मिन्विनष्टे न हि दूतमन्यं पश्यामि यस्तौ नरराजपुत्रौ । युद्धाय युद्धप्रियदुर्विनीताव् उद्योजयेद्दीर्घपथावरुद्धौ ।।२४।।
asminvinaste na hi dutamanyam pasyami yastau nararajaputrau | yuddhaya yuddhapriyadurvinitav udyojayeddirghapathavaruddhau ||24||
पराक्रमोत्साहमनस्विनां च सुरासुराणाम् अपि दुर्जयेन । त्वया मनोनन्दन नैरृतानां युद्धायतिर्नाशयितुं न युक्ता ।।२५।।
parakramotsahamanasvinam ca surasuranam api durjayena | tvaya manonandana nairrtanam yuddhayatirnasayitum na yukta ||25||
हिताश्च शूराश्च समाहिताश् च कुलेषु जाताश्च महागुणेषु । मनस्विनः शस्त्रभृतां वरिष्ठाः कोट्यग्रशस्ते सुभृताश्च योधाः ।।२६।।
hitasca surasca samahitas ca kulesu jatasca mahagunesu | manasvinah sastrabhrtam varisthah kotyagrasaste subhrtasca yodhah ||26||
तदेकदेशेन बलस्य तावत् के चित्तवादेशकृतोऽपयान्तु । तौ राजपुत्रौ विनिगृह्य मूढौ परेषु ते भावयितुं प्रभावम् ।।२७।।
tadekadesena balasya tavat ke cittavadesakrto'payantu | tau rajaputrau vinigrhya mudhau paresu te bhavayitum prabhavam ||27||
निशाचराणामधिपोऽनुजस्य विभीषणस्योत्तमवाक्यमिष्टम्।जग्राह बुद्ध्या सुरलोकशत्रु र्महाबलो राक्षसराजमुख्यः।।२८।।
nisacaranamadhipo'nujasya vibhisanasyottamavakyamistam | jagraha buddhya suralokasatru rmahabalo raksasarajamukhyah||28||