प्राणाय नमो यस्य सर्वमिदं वशे ।यो भूतः सर्वस्येश्वरो यस्मिन्त्सर्वं प्रतिष्ठितम् ॥१॥
prāṇāya namo yasya sarvamidaṃ vaśe |yo bhūtaḥ sarvasyeśvaro yasmintsarvaṃ pratiṣṭhitam ||1||
नमस्ते प्राण क्रन्दाय नमस्ते स्तनयित्नवे ।नमस्ते प्राण विद्युते नमस्ते प्राण वर्षते ॥२॥
namaste prāṇa krandāya namaste stanayitnave |namaste prāṇa vidyute namaste prāṇa varṣate ||2||
यत्प्राण स्तनयित्नुनाभिक्रन्दत्योषधीः ।प्र वीयन्ते गर्भान् दधतेऽथो बह्वीर्वि जायन्ते ॥३॥
yatprāṇa stanayitnunābhikrandatyoṣadhīḥ |pra vīyante garbhān dadhate'tho bahvīrvi jāyante ||3||
यत्प्राण ऋतावागतेऽभिक्रन्दत्योषधीः ।सर्वं तदा प्र मोदते यत्किं च भूम्यामधि ॥४॥
yatprāṇa ṛtāvāgate'bhikrandatyoṣadhīḥ |sarvaṃ tadā pra modate yatkiṃ ca bhūmyāmadhi ||4||
यदा प्राणो अभ्यवर्षीद्वर्षेण पृथिवीं महीम् ।पशवस्तत्प्र मोदन्ते महो वै नो भविष्यति ॥५॥
yadā prāṇo abhyavarṣīdvarṣeṇa pṛthivīṃ mahīm |paśavastatpra modante maho vai no bhaviṣyati ||5||
अभिवृष्टा ओषधयः प्राणेन समवादिरन् ।आयुर्वै नः प्रातीतरः सर्वा नः सुरभीरकः ॥६॥
abhivṛṣṭā oṣadhayaḥ prāṇena samavādiran |āyurvai naḥ prātītaraḥ sarvā naḥ surabhīrakaḥ ||6||
नमस्ते अस्त्वायते नमो अस्तु परायते ।नमस्ते प्राण तिष्ठत आसीनायोत ते नमः ॥७॥
namaste astvāyate namo astu parāyate |namaste prāṇa tiṣṭhata āsīnāyota te namaḥ ||7||
नमस्ते प्राण प्राणते नमो अस्त्वपानते ।पराचीनाय ते नमः प्रतीचीनाय ते नमः सर्वस्मै त इदं नमः ॥८॥
namaste prāṇa prāṇate namo astvapānate |parācīnāya te namaḥ pratīcīnāya te namaḥ sarvasmai ta idaṃ namaḥ ||8||
या ते प्राण प्रिया तनूर्यो ते प्राण प्रेयसी ।अथो यद्भेषजं तव तस्य नो धेहि जीवसे ॥९॥
yā te prāṇa priyā tanūryo te prāṇa preyasī |atho yadbheṣajaṃ tava tasya no dhehi jīvase ||9||
प्राणः प्रजा अनु वस्ते पिता पुत्रमिव प्रियम् ।प्राणो ह सर्वस्येश्वरो यच्च प्राणति यच्च न ॥१०॥ {११}
prāṇaḥ prajā anu vaste pitā putramiva priyam |prāṇo ha sarvasyeśvaro yacca prāṇati yacca na ||10|| {11}
प्राणो मृत्युः प्राणस्तक्मा प्राणं देवा उपासते ।प्राणो ह सत्यवादिनमुत्तमे लोक आ दधत्॥११॥
prāṇo mṛtyuḥ prāṇastakmā prāṇaṃ devā upāsate |prāṇo ha satyavādinamuttame loka ā dadhat||11||
प्राणो विराट्प्राणो देष्ट्री प्राणं सर्व उपासते ।प्राणो ह सूर्यश्चन्द्रमाः प्राणमाहुः प्रजापतिम् ॥१२॥
prāṇo virāṭprāṇo deṣṭrī prāṇaṃ sarva upāsate |prāṇo ha sūryaścandramāḥ prāṇamāhuḥ prajāpatim ||12||
प्राणापानौ व्रीहियवावनड्वान् प्राण उच्यते ।यवे ह प्राण आहितोऽपानो व्रीहिरुच्यते ॥१३॥
prāṇāpānau vrīhiyavāvanaḍvān prāṇa ucyate |yave ha prāṇa āhito'pāno vrīhirucyate ||13||
अपानति प्राणति पुरुषो गर्भे अन्तरा ।यदा त्वं प्राण जिन्वस्यथ स जायते पुनः ॥१४॥
apānati prāṇati puruṣo garbhe antarā |yadā tvaṃ prāṇa jinvasyatha sa jāyate punaḥ ||14||
प्राणमाहुर्मातरिश्वानं वातो ह प्राण उच्यते ।प्राणे ह भूतं भव्यं च प्राणे सर्वं प्रतिष्ठितम् ॥१५॥
prāṇamāhurmātariśvānaṃ vāto ha prāṇa ucyate |prāṇe ha bhūtaṃ bhavyaṃ ca prāṇe sarvaṃ pratiṣṭhitam ||15||
आथर्वणीराङ्गिरसीर्दैवीर्मनुष्यजा उत ।ओषधयः प्र जायन्ते यदा त्वं प्राण जिन्वसि ॥१६॥
ātharvaṇīrāṅgirasīrdaivīrmanuṣyajā uta |oṣadhayaḥ pra jāyante yadā tvaṃ prāṇa jinvasi ||16||
यदा प्राणो अभ्यवर्षीद्वर्षेण पृथिवीं महीम् ।ओषधयः प्र जायन्तेऽथो याः काश्च वीरुधः ॥१७॥
yadā prāṇo abhyavarṣīdvarṣeṇa pṛthivīṃ mahīm |oṣadhayaḥ pra jāyante'tho yāḥ kāśca vīrudhaḥ ||17||
यस्ते प्राणेदं वेद यस्मिंश्चासि प्रतिष्ठितः ।सर्वे तस्मै बलिं हरान् अमुष्मिंल्लोक उत्तमे ॥१८॥
yaste prāṇedaṃ veda yasmiṃścāsi pratiṣṭhitaḥ |sarve tasmai baliṃ harān amuṣmiṃlloka uttame ||18||
यथा प्राण बलिहृतस्तुभ्यं सर्वाः प्रजा इमाः ।एवा तस्मै बलिं हरान् यस्त्वा शृणवत्सुश्रवः ॥१९॥
yathā prāṇa balihṛtastubhyaṃ sarvāḥ prajā imāḥ |evā tasmai baliṃ harān yastvā śṛṇavatsuśravaḥ ||19||
अन्तर्गर्भश्चरति देवतास्वाभूतो भूतः स उ जायते पुनः ।स भूतो भव्यं भविष्यत्पिता पुत्रं प्र विवेशा शचीभिः ॥२०॥ {१२}
antargarbhaścarati devatāsvābhūto bhūtaḥ sa u jāyate punaḥ |sa bhūto bhavyaṃ bhaviṣyatpitā putraṃ pra viveśā śacībhiḥ ||20|| {12}
एकं पादं नोत्खिदति सलिलाद्धंस उच्चरन् ।यदङ्ग स तमुत्खिदेन् नैवाद्य न श्वः स्यात्। न रात्री नाहः स्यान् न व्युछेत्कदा चन ॥२१॥
ekaṃ pādaṃ notkhidati salilāddhaṃsa uccaran |yadaṅga sa tamutkhiden naivādya na śvaḥ syāt|
अष्टाचक्रं वर्तत एकनेमि सहस्राक्षरं प्र पुरो नि पश्चा ।अर्धेन विश्वं भुवनं जजान यदस्यार्धं कतमः स केतुः ॥२२॥
aṣṭācakraṃ vartata ekanemi sahasrākṣaraṃ pra puro ni paścā |ardhena viśvaṃ bhuvanaṃ jajāna yadasyārdhaṃ katamaḥ sa ketuḥ ||22||
यो अस्य विश्वजन्मन ईशे विश्वस्य चेष्टतः ।अन्येषु क्षिप्रधन्वने तस्मै प्राण नमोऽस्तु ते ॥२३॥
yo asya viśvajanmana īśe viśvasya ceṣṭataḥ |anyeṣu kṣipradhanvane tasmai prāṇa namo'stu te ||23||
यो अस्य सर्वजन्मन ईशे सर्वस्य चेष्टतः ।अतन्द्रो ब्रह्मणा धीरः प्राणो मानु तिष्ठतु ॥२४॥
yo asya sarvajanmana īśe sarvasya ceṣṭataḥ |atandro brahmaṇā dhīraḥ prāṇo mānu tiṣṭhatu ||24||
ऊर्ध्वः सुप्तेषु जागार ननु तिर्यङ्नि पद्यते ।न सुप्तमस्य सुप्तेष्वनु शुश्राव कश्चन ॥२५॥
ūrdhvaḥ supteṣu jāgāra nanu tiryaṅni padyate |na suptamasya supteṣvanu śuśrāva kaścana ||25||
प्राण मा मत्पर्यावृतो न मदन्यो भविष्यसि ।अपां गर्भमिव जीवसे प्राण बध्नामि त्वा मयि ॥२६॥ {१३}
prāṇa mā matparyāvṛto na madanyo bhaviṣyasi |apāṃ garbhamiva jīvase prāṇa badhnāmi tvā mayi ||26|| {13}