Gyaandweep | Panini Sutras 7 / 4

णौ चङ्युपधाया ह्रस्वः । ७.४.१ ।

ṇau caṅyupadhāyā hrasvaḥ | 7.4.1 ।

णौ & चङि & उपधायाः & ह्रस्वः &

ṇau & caṅi & upadhāyāḥ & hrasvaḥ &

नाग्लोपिशास्वृदिताम् । ७.४.२ ।

nāglopiśāsvṛditām | 7.4.2 ।

न & अग्लोपिशास्वृदिताम् &

na & aglopiśāsvṛditām &

भ्राजभासभाषदीपजीवमीलपीडामन्यतरस्याम्‌ । ७.४.३ ।

bhrājabhāsabhāṣadīpajīvamīlapīḍāmanyatarasyām‌ | 7.4.3 ।

भ्राजभासभाषदीपजीवमीलपीडाम् & अन्यतरस्याम्

bhrājabhāsabhāṣadīpajīvamīlapīḍām & anyatarasyām

लोपः पिबतेरीच्चाभ्यासस्य । ७.४.४ ।

lopaḥ pibaterīccābhyāsasya | 7.4.4 ।

लोपः & पिबतेः & ईत् & च & अभ्यासस्य &

lopaḥ & pibateḥ & īt & ca & abhyāsasya &

तिष्ठतेरित्‌ । ७.४.५ ।

tiṣṭhaterit‌ | 7.4.5 ।

तिष्ठतेः & इत् &

tiṣṭhateḥ & it &

जिघ्रतेर्वा । ७.४.६ ।

jighratervā | 7.4.6 ।

जिघ्रतेः & वा &

jighrateḥ & vā &

उर्ऋत्‌ । ७.४.७ ।

urṛt‌ | 7.4.7 ।

उः & ऋत् &

uḥ & ṛt &

नित्यं छन्दसि । ७.४.८ ।

nityaṃ chandasi | 7.4.8 ।

नित्यम् & छन्दसि &

nityam & chandasi &

दयतेर्दिगि लिटि । ७.४.९ ।

dayaterdigi liṭi | 7.4.9 ।

दयतेः & दिगि (लुप्तप्रथमान्तनिर्देशः) लिटि &

dayateḥ & digi (luptaprathamāntanirdeśaḥ) liṭi &

ऋतश्च संयोगादेर्गुणः । ७.४.१० ।

ṛtaśca saṃyogāderguṇaḥ | 7.4.10 ।

ऋतः & च & संयोगादेः & गुणः &

ṛtaḥ & ca & saṃyogādeḥ & guṇaḥ &

ऋच्छत्यॄताम् । ७.४.११ ।

ṛcchatyṝtām | 7.4.11 ।

ऋच्छत्यॄताम् &

ṛcchatyṝtām &

शृदॄप्रां ह्रस्वो वा । ७.४.१२ ।

śṛdṝprāṃ hrasvo vā | 7.4.12 ।

शॄदॄप्राम् & ह्रस्वः & वा &

śṝdṝprām & hrasvaḥ & vā &

केऽणः । ७.४.१३ ।

ke'ṇaḥ | 7.4.13 ।

के & अणः &

ke & aṇaḥ &

न कपि । ७.४.१४ ।

na kapi | 7.4.14 ।

न & कपि &

na & kapi &

आपोऽन्यतरस्याम् । ७.४.१५ ।

āpo'nyatarasyām | 7.4.15 ।

आपः & अन्यतरस्याम् &

āpaḥ & anyatarasyām &

ऋदृशोऽङि गुणः । ७.४.१६ ।

ṛdṛśo'ṅi guṇaḥ | 7.4.16 ।

ऋदृशः & अङि & गुणः

ṛdṛśaḥ & aṅi & guṇaḥ

अस्यतेस्थुक् । ७.४.१७ ।

asyatesthuk | 7.4.17 ।

अस्यतेः & थुक् &

asyateḥ & thuk &

श्वयतेरः । ७.४.१८ ।

śvayateraḥ | 7.4.18 ।

श्वयतेः & अः &

śvayateḥ & aḥ &

पतः पुम् । ७.४.१९ ।

pataḥ pum | 7.4.19 ।

पतः & पुम् &

pataḥ & pum &

वच उम् । ७.४.२० ।

vaca um | 7.4.20 ।

वचः & उम् &

vacaḥ & um &

शीङः सार्वधातुके गुणः । ७.४.२१ ।

śīṅaḥ sārvadhātuke guṇaḥ | 7.4.21 ।

शीङः & सार्वधातुके & गुणः &

śīṅaḥ & sārvadhātuke & guṇaḥ &

अयङ् यि क्ङिति । ७.४.२२ ।

ayaṅ yi kṅiti | 7.4.22 ।

अयङ् & यि & क्ङिति &

ayaṅ & yi & kṅiti &

उपसर्गाद्ध्रस्व ऊहतेः । ७.४.२३ ।

upasargāddhrasva ūhateḥ | 7.4.23 ।

उपसर्गात् & ह्रस्वः & ऊहतेः &

upasargāt & hrasvaḥ & ūhateḥ &

एतेर्लिङि । ७.४.२४ ।

eterliṅi | 7.4.24 ।

एतेः & लिङि &

eteḥ & liṅi &

अकृत्सार्वधातुकयोर्दीर्घः । ७.४.२५ ।

akṛtsārvadhātukayordīrghaḥ | 7.4.25 ।

अकृत्सार्वधातुकयोः & दीर्घः &

akṛtsārvadhātukayoḥ & dīrghaḥ &

च्वौ च । ७.४.२६ ।

cvau ca | 7.4.26 ।

च्वौ & च &

cvau & ca &

रीङ् ऋतः । ७.४.२७ ।

rīṅ ṛtaḥ | 7.4.27 ।

रीङ् & ऋतः &

rīṅ & ṛtaḥ &

रिङ् शयग्लिङ्क्षु । ७.४.२८ ।

riṅ śayagliṅkṣu | 7.4.28 ।

रिङ् & शयग्लिङ्‍क्षु &

riṅ & śayagliṅ‍kṣu &

गुणोऽर्तिसंयोगाद्योः । ७.४.२९ ।

guṇo'rtisaṃyogādyoḥ | 7.4.29 ।

गुणः & अर्तिसंयोगाद्योः &

guṇaḥ & artisaṃyogādyoḥ &

यङि च । ७.४.३० ।

yaṅi ca | 7.4.30 ।

यङि & च &

yaṅi & ca &

ई घ्राध्मोः । ७.४.३१ ।

ī ghrādhmoḥ | 7.4.31 ।

ई (लुप्तप्रथमान्तनिर्देशः) घ्राध्मोः

ī (luptaprathamāntanirdeśaḥ) ghrādhmoḥ

अस्य च्वौ । ७.४.३२ ।

asya cvau | 7.4.32 ।

अस्य & च्वौ &

asya & cvau &

क्यचि च । ७.४.३३ ।

kyaci ca | 7.4.33 ।

क्यचि & च &

kyaci & ca &

अशनायोदन्यधनाया बुभुक्षापिपासागर्द्धेषु । ७.४.३४ ।

aśanāyodanyadhanāyā bubhukṣāpipāsāgarddheṣu | 7.4.34 ।

अशनायोदन्यधनाया & बुभुक्षापिपासागर्द्धेषु &

aśanāyodanyadhanāyā & bubhukṣāpipāsāgarddheṣu &

न च्छन्दस्यपुत्रस्य । ७.४.३५ ।

na cchandasyaputrasya | 7.4.35 ।

न & छन्दसि & अपुत्रस्य &

na & chandasi & aputrasya &

दुरस्युर्द्रविणस्युर्वृषण्यतिरिषण्यति । ७.४.३६ ।

durasyurdraviṇasyurvṛṣaṇyatiriṣaṇyati | 7.4.36 ।

दुरस्युः & द्रविणस्युः & वृषण्यति (क्रियापदम्) रिषण्यति (क्रियापदम्)

durasyuḥ & draviṇasyuḥ & vṛṣaṇyati (kriyāpadam) riṣaṇyati (kriyāpadam)

अश्वाघस्यात्‌ । ७.४.३७ ।

aśvāghasyāt‌ | 7.4.37 ।

अश्वाघस्य & आत् &

aśvāghasya & āt &

देवसुम्नयोर्यजुषि काठके । ७.४.३८ ।

devasumnayoryajuṣi kāṭhake | 7.4.38 ।

देवसुम्नयोः & यजुषि & काठके &

devasumnayoḥ & yajuṣi & kāṭhake &

कव्यध्वरपृतनस्यर्चि लोपः । ७.४.३९ ।

kavyadhvarapṛtanasyarci lopaḥ | 7.4.39 ।

कव्यध्वरपृतनस्य & ऋचि & लोपः &

kavyadhvarapṛtanasya & ṛci & lopaḥ &

द्यतिस्यतिमास्थामित्ति किति । ७.४.४० ।

dyatisyatimāsthāmitti kiti | 7.4.40 ।

द्यतिस्यतिमास्थाम् & इत् & ति & किति &

dyatisyatimāsthām & it & ti & kiti &

शाछोरन्यतरस्याम् । ७.४.४१ ।

śāchoranyatarasyām | 7.4.41 ।

शाच्छोः & अन्यतरस्याम् &

śācchoḥ & anyatarasyām &

दधातेर्हिः । ७.४.४२ ।

dadhāterhiḥ | 7.4.42 ।

दधातेः & हिः &

dadhāteḥ & hiḥ &

जहातेश्च क्त्वि । ७.४.४३ ।

jahāteśca ktvi | 7.4.43 ।

जहातेः & च & क्त्वि &

jahāteḥ & ca & ktvi &

विभाषा छन्दसि । ७.४.४४ ।

vibhāṣā chandasi | 7.4.44 ।

विभाषा & छन्दसि &

vibhāṣā & chandasi &

सुधितवसुधितनेमधितधिष्वधिषीय च । ७.४.४५ ।

sudhitavasudhitanemadhitadhiṣvadhiṣīya ca | 7.4.45 ।

सुधित (लुप्तप्रथमान्तनिर्देशः) वसुधित (लुप्तप्रथमान्तनिर्देशः) नेमधित (लुप्तप्रथमान्तनिर्देशः) धिष्व (क्रियापदम्) धिषीय (क्रियापदम्) च &

sudhita (luptaprathamāntanirdeśaḥ) vasudhita (luptaprathamāntanirdeśaḥ) nemadhita (luptaprathamāntanirdeśaḥ) dhiṣva (kriyāpadam) dhiṣīya (kriyāpadam) ca &

दो दद् घोः । ७.४.४६ ।

do dad ghoḥ | 7.4.46 ।

दः & दद् & घोः &

daḥ & dad & ghoḥ &

अच उपसर्गात्तः । ७.४.४७ ।

aca upasargāttaḥ | 7.4.47 ।

अचः & उपसर्गात् & तः

acaḥ & upasargāt & taḥ

अपो भि । ७.४.४८ ।

apo bhi | 7.4.48 ।

अपः & भि &

apaḥ & bhi &

सः स्यार्द्धधातुके । ७.४.४९ ।

saḥ syārddhadhātuke | 7.4.49 ।

सः & सि & आर्द्धधातुके &

saḥ & si & ārddhadhātuke &

तासस्त्योर्लोपः । ७.४.५० ।

tāsastyorlopaḥ | 7.4.50 ।

तासस्त्योः & लोपः &

tāsastyoḥ & lopaḥ &

रि च । ७.४.५१ ।

ri ca | 7.4.51 ।

रि & च &

ri & ca &

ह एति । ७.४.५२ ।

ha eti | 7.4.52 ।

हः & एति &

haḥ & eti &

यीवर्णयोर्दीधीवेव्योः । ७.४.५३ ।

yīvarṇayordīdhīvevyoḥ | 7.4.53 ।

यीवर्णयोः & दीधीवेव्योः &

yīvarṇayoḥ & dīdhīvevyoḥ &

सनि मीमाघुरभलभशकपतपदामच इस् । ७.४.५४ ।

sani mīmāghurabhalabhaśakapatapadāmaca is | 7.4.54 ।

सनि & मीमाघुरभलभशकपतपदामच & इस् &

sani & mīmāghurabhalabhaśakapatapadāmaca & is &

आप्ज्ञप्यृधामीत्‌ । ७.४.५५ ।

āpjñapyṛdhāmīt‌ | 7.4.55 ।

आप्ज्ञप्यृधाम् & ईत् &

āpjñapyṛdhām & īt &

दम्भ इच्च । ७.४.५६ ।

dambha icca | 7.4.56 ।

दम्भः & इत् & च &

dambhaḥ & it & ca &

मुचोऽकर्मकस्य गुणो वा । ७.४.५७ ।

muco'karmakasya guṇo vā | 7.4.57 ।

मुचः & अकर्मकस्य & गुणः & वा &

mucaḥ & akarmakasya & guṇaḥ & vā &

अत्र लोपोऽभ्यासस्य । ७.४.५८ ।

atra lopo'bhyāsasya | 7.4.58 ।

अत्र & लोपः & अभ्यासस्य &

atra & lopaḥ & abhyāsasya &

ह्रस्वः । ७.४.५९ ।

hrasvaḥ | 7.4.59 ।

ह्रस्वः &

hrasvaḥ &

हलादिः शेषः । ७.४.६० ।

halādiḥ śeṣaḥ | 7.4.60 ।

हलादिः & शेषः &

halādiḥ & śeṣaḥ &

शर्पूर्वाः खयः । ७.४.६१ ।

śarpūrvāḥ khayaḥ | 7.4.61 ।

शर्पूर्वाः & खयः &

śarpūrvāḥ & khayaḥ &

कुहोश्चुः । ७.४.६२ ।

kuhoścuḥ | 7.4.62 ।

कुहोः & चुः &

kuhoḥ & cuḥ &

न कवतेर्यङि । ७.४.६३ ।

na kavateryaṅi | 7.4.63 ।

न & कवतेः & यङि &

na & kavateḥ & yaṅi &

कृषेश्छन्दसि । ७.४.६४ ।

kṛṣeśchandasi | 7.4.64 ।

कृषेः & छन्दसि &

kṛṣeḥ & chandasi &

दाधर्तिदर्धर्तिदर्धर्षिबोभूतुतेतिक्तेऽलर्ष्यापनीफणत्संसनिष्यदत्करिक्रत्कनिक्रदद्भरिभ्रद्दविध्वतोदविद्युतत्तरित्रतःसरीसृपतंवरीवृजन्मर्मृज्यागनीगन्तीति च । ७.४.६५ ।

dādhartidardhartidardharṣibobhūtutetikte'larṣyāpanīphaṇatsaṃsaniṣyadatkarikratkanikradadbharibhraddavidhvatodavidyutattaritrataḥsarīsṛpataṃvarīvṛjanmarmṛjyāganīgantīti ca | 7.4.65 ।

दाधर्ति & दर्धर्ति & दर्धर्षि & बोभूतु & तेतिक्ते & अलर्षि & आपनीफणत् & संसनिष्यदत् & करिक्रत् & कनिक्रदत् & भरिभ्रत् & दविध्वतः & दविद्युतत् & तरित्रतः & सरीसृपतम् & वरीवृजत् & मर्मृज्य & आगनीगन्ति & इति & च &

dādharti & dardharti & dardharṣi & bobhūtu & tetikte & alarṣi & āpanīphaṇat & saṃsaniṣyadat & karikrat & kanikradat & bharibhrat & davidhvataḥ & davidyutat & taritrataḥ & sarīsṛpatam & varīvṛjat & marmṛjya & āganīganti & iti & ca &

उरत्‌ । ७.४.६६ ।

urat‌ | 7.4.66 ।

उः & अत् &

uḥ & at &

द्युतिस्वाप्योः सम्प्रसारणम् । ७.४.६७ ।

dyutisvāpyoḥ samprasāraṇam | 7.4.67 ।

द्युतिस्वाप्योः & सम्प्रसारणम् &

dyutisvāpyoḥ & samprasāraṇam &

व्यथो लिटि । ७.४.६८ ।

vyatho liṭi | 7.4.68 ।

व्यथः & लिटि &

vyathaḥ & liṭi &

दीर्घ इणः किति । ७.४.६९ ।

dīrgha iṇaḥ kiti | 7.4.69 ।

दीर्घः & इणः & किति &

dīrghaḥ & iṇaḥ & kiti &

अत आदेः । ७.४.७० ।

ata ādeḥ | 7.4.70 ।

अतः & आदेः &

ataḥ & ādeḥ &

तस्मान्नुड् द्विहलः । ७.४.७१ ।

tasmānnuḍ dvihalaḥ | 7.4.71 ।

तस्मात् & नुट् & द्विहलः &

tasmāt & nuṭ & dvihalaḥ &

अश्नोतेश्च । ७.४.७२ ।

aśnoteśca | 7.4.72 ।

अश्नोतेः & च &

aśnoteḥ & ca &

भवतेरः । ७.४.७३ ।

bhavateraḥ | 7.4.73 ।

भवतेः & अः &

bhavateḥ & aḥ &

ससूवेति निगमे । ७.४.७४ ।

sasūveti nigame | 7.4.74 ।

ससूव (क्रियापदम्) इति & निगमे &

sasūva (kriyāpadam) iti & nigame &

निजां त्रयाणां गुणः श्लौ । ७.४.७५ ।

nijāṃ trayāṇāṃ guṇaḥ ślau | 7.4.75 ।

निजाम् & त्रयाणाम् & गुणः & श्लौ &

nijām & trayāṇām & guṇaḥ & ślau &

भृञामित्‌ । ७.४.७६ ।

bhṛñāmit‌ | 7.4.76 ।

भृञाम् & इत्

bhṛñām & it

अर्तिपिपर्त्योश्च । ७.४.७७ ।

artipipartyośca | 7.4.77 ।

अर्तिपिपर्त्योः & च &

artipipartyoḥ & ca &

बहुलं छन्दसि । ७.४.७८ ।

bahulaṃ chandasi | 7.4.78 ।

बहुलम् & छन्दसि &

bahulam & chandasi &

सन्यतः । ७.४.७९ ।

sanyataḥ | 7.4.79 ।

सनि & अतः &

sani & ataḥ &

ओः पुयण्ज्यपरे । ७.४.८० ।

oḥ puyaṇjyapare | 7.4.80 ।

ओः & पुयण्जि & अपरे &

oḥ & puyaṇji & apare &

स्रवतिशृणोतिद्रवतिप्रवतिप्लवतिच्यवतीनां वा । ७.४.८१ ।

sravatiśṛṇotidravatipravatiplavaticyavatīnāṃ vā | 7.4.81 ।

स्रवतिशृणोतिद्रवतिप्रवतिप्लवतिच्यवतीनाम् & वा &

sravatiśṛṇotidravatipravatiplavaticyavatīnām & vā &

गुणो यङ्लुकोः । ७.४.८२ ।

guṇo yaṅlukoḥ | 7.4.82 ।

गुणः & यङ्लुकोः &

guṇaḥ & yaṅlukoḥ &

दीर्घोऽकितः । ७.४.८३ ।

dīrgho'kitaḥ | 7.4.83 ।

दीर्घः & अकितः &

dīrghaḥ & akitaḥ &

नीग्वञ्चुस्रंसुध्वंसुभ्रंसुकसपतपदस्कन्दाम् । ७.४.८४ ।

nīgvañcusraṃsudhvaṃsubhraṃsukasapatapadaskandām | 7.4.84 ।

नीक् & वञ्चुस्रंसुध्वंसुभ्रंसुकसपतपदस्कन्दाम् &

nīk & vañcusraṃsudhvaṃsubhraṃsukasapatapadaskandām &

नुगतोऽनुनासिकान्तस्य । ७.४.८५ ।

nugato'nunāsikāntasya | 7.4.85 ।

नुक् & अतः & अनुनासिकान्तस्य &

nuk & ataḥ & anunāsikāntasya &

जपजभदहदशभञ्जपशां च । ७.४.८६ ।

japajabhadahadaśabhañjapaśāṃ ca | 7.4.86 ।

जपजभदहदशभञ्जपशाम् & च &

japajabhadahadaśabhañjapaśām & ca &

चरफलोश्च । ७.४.८७ ।

caraphalośca | 7.4.87 ।

चरफलोः & च &

caraphaloḥ & ca &

उत्‌ परस्यातः । ७.४.८८ ।

ut‌ parasyātaḥ | 7.4.88 ।

उत् & परस्य & अतः &

ut & parasya & ataḥ &

ति च । ७.४.८९ ।

ti ca | 7.4.89 ।

ति & च &

ti & ca &

रीगृदुपधस्य च । ७.४.९० ।

rīgṛdupadhasya ca | 7.4.90 ।

रीक् & ऋदुपधस्य & च &

rīk & ṛdupadhasya & ca &

रुग्रिकौ च लुकि । ७.४.९१ ।

rugrikau ca luki | 7.4.91 ।

रुग्रिकौ & च & लुकि &

rugrikau & ca & luki &

ऋतश्च । ७.४.९२ ।

ṛtaśca | 7.4.92 ।

ऋतः & च &

ṛtaḥ & ca &

सन्वल्लघुनि चङ्परेऽनग्लोपे । ७.४.९३ ।

sanvallaghuni caṅpare'naglope | 7.4.93 ।

सन्वत् & लघुनि & चङ्‍परे & अनग्लोपे &

sanvat & laghuni & caṅ‍pare & anaglope &

दीर्घो लघोः । ७.४.९४ ।

dīrgho laghoḥ | 7.4.94 ।

दीर्घः & लघोः &

dīrghaḥ & laghoḥ &

अत्‌ स्मृदृत्वरप्रथम्रदस्तॄस्पशाम् । ७.४.९५ ।

at‌ smṛdṛtvaraprathamradastṝspaśām | 7.4.95 ।

अत् & स्मृदृत्वरप्रथम्रदस्तॄस्पशाम् &

at & smṛdṛtvaraprathamradastṝspaśām &

विभाषा वेष्टिचेष्ट्योः । ७.४.९६ ।

vibhāṣā veṣṭiceṣṭyoḥ | 7.4.96 ।

विभाषा & वेष्टिचेष्ट्योः &

vibhāṣā & veṣṭiceṣṭyoḥ &

ई च गणः । ७.४.९७ ।

ī ca gaṇaḥ | 7.4.97 ।

ई (लुप्तप्रथमान्तनिर्देशः) च & गणः &

ī (luptaprathamāntanirdeśaḥ) ca & gaṇaḥ &