श्रीशुक उवाच - ( अनुष्टुप् )
भगवानपि तत्रैव बलदेवेन संयुतः । अपश्यत् निवसन् गोपान् इन्द्रयागकृतोद्यमान् ॥ १ ॥
bhagavānapi tatraiva baladevena saṃyutaḥ | apaśyat nivasan gopān indrayāgakṛtodyamān || 1 ||
तदभिज्ञोऽपि भगवान् सर्वात्मा सर्वदर्शनः । प्रश्रयावनतोऽपृच्छत् वृद्धान् नन्दपुरोगमान् ॥ २ ॥
tadabhijño'pi bhagavān sarvātmā sarvadarśanaḥ | praśrayāvanato'pṛcchat vṛddhān nandapurogamān || 2 ||
कथ्यतां मे पितः कोऽयं सम्भ्रमो व उपागतः । किं फलं कस्य चोद्देशः केन वा साध्यते मखः ॥ ३ ॥
kathyatāṃ me pitaḥ ko'yaṃ sambhramo va upāgataḥ | kiṃ phalaṃ kasya coddeśaḥ kena vā sādhyate makhaḥ || 3 ||
एतद्ब्रूहि महान् कामो मह्यं शुश्रूषवे पितः । न हि गोप्यं हि साधूनां कृत्यं सर्वात्मनामिह ॥ ४ ॥
etadbrūhi mahān kāmo mahyaṃ śuśrūṣave pitaḥ | na hi gopyaṃ hi sādhūnāṃ kṛtyaṃ sarvātmanāmiha || 4 ||
अस्त्यस्व-परदृष्टीनां अमित्रोदास्तविद्विषाम् । उदासीनोऽरिवद् वर्ज्य आत्मवत् सुहृदुच्यते ॥ ५ ॥
astyasva-paradṛṣṭīnāṃ amitrodāstavidviṣām | udāsīno'rivad varjya ātmavat suhṛducyate || 5 ||
ज्ञात्वाज्ञात्वा च कर्माणि जनोऽयमनुतिष्ठति । विदुषः कर्मसिद्धिः स्यात् तथा नाविदुषो भवेत् ॥ ६ ॥
jñātvājñātvā ca karmāṇi jano'yamanutiṣṭhati | viduṣaḥ karmasiddhiḥ syāt tathā nāviduṣo bhavet || 6 ||
तत्र तावत् क्रियायोगो भवतां किं विचारितः । अथ वा लौकिकस्तन्मे पृच्छतः साधु भण्यताम् ॥ ७ ॥
tatra tāvat kriyāyogo bhavatāṃ kiṃ vicāritaḥ | atha vā laukikastanme pṛcchataḥ sādhu bhaṇyatām || 7 ||
श्रीनन्द उवाच -
पर्जन्यो भगवान् इन्द्रो मेघास्तस्यात्ममूर्तयः । तेऽभिवर्षन्ति भूतानां प्रीणनं जीवनं पयः ॥ ८ ॥
parjanyo bhagavān indro meghāstasyātmamūrtayaḥ | te'bhivarṣanti bhūtānāṃ prīṇanaṃ jīvanaṃ payaḥ || 8 ||
तं तात वयमन्ये च वार्मुचां पतिमीश्वरम् । द्रव्यैस्तद् रेतसा सिद्धैः यजन्ते क्रतुभिर्नराः ॥ ९ ॥
taṃ tāta vayamanye ca vārmucāṃ patimīśvaram | dravyaistad retasā siddhaiḥ yajante kratubhirnarāḥ || 9 ||
तच्छेषेणोपजीवन्ति त्रिवर्गफलहेतवे । पुंसां पुरुषकाराणां पर्जन्यः फलभावनः ॥ १० ॥
taccheṣeṇopajīvanti trivargaphalahetave | puṃsāṃ puruṣakārāṇāṃ parjanyaḥ phalabhāvanaḥ || 10 ||
य एनं विसृजेत् धर्मं परम्पर्यागतं नरः । कामाल्लोभात् भयाद् द्वेषात् स वै नाप्नोति शोभनम् ॥ ११ ॥
ya enaṃ visṛjet dharmaṃ paramparyāgataṃ naraḥ | kāmāllobhāt bhayād dveṣāt sa vai nāpnoti śobhanam || 11 ||
श्रीशुक उवाच -
वचो निशम्य नन्दस्य तथान्येषां व्रजौकसाम् । इन्द्राय मन्युं जनयन् पितरं प्राह केशवः ॥ १२ ॥
vaco niśamya nandasya tathānyeṣāṃ vrajaukasām | indrāya manyuṃ janayan pitaraṃ prāha keśavaḥ || 12 ||
श्रीभगवानुवाच -
कर्मणा जायते जन्तुः कर्मणैव विलीयते । सुखं दुःखं भयं क्षेमं कर्मणैवाभिपद्यते ॥ १३ ॥
karmaṇā jāyate jantuḥ karmaṇaiva vilīyate | sukhaṃ duḥkhaṃ bhayaṃ kṣemaṃ karmaṇaivābhipadyate || 13 ||
अस्ति चेदीश्वरः कश्चित् फलरूप्यन्यकर्मणाम् । कर्तारं भजते सोऽपि न ह्यकर्तुः प्रभुर्हि सः ॥ १४ ॥
asti cedīśvaraḥ kaścit phalarūpyanyakarmaṇām | kartāraṃ bhajate so'pi na hyakartuḥ prabhurhi saḥ || 14 ||
किमिन्द्रेणेह भूतानां स्वस्वकर्मानुवर्तिनाम् । अनीशेनान्यथा कर्तुं स्वभावविहितं नृणाम् ॥ १५ ॥
kimindreṇeha bhūtānāṃ svasvakarmānuvartinām | anīśenānyathā kartuṃ svabhāvavihitaṃ nṛṇām || 15 ||
स्वभावतन्त्रो हि जनः स्वभावमनुवर्तते । स्वभावस्थमिदं सर्वं सदेवासुरमानुषम् ॥ १६ ॥
svabhāvatantro hi janaḥ svabhāvamanuvartate | svabhāvasthamidaṃ sarvaṃ sadevāsuramānuṣam || 16 ||
देहानुच्चावचाञ्जन्तुः प्राप्योत् सृजति कर्मणा । शत्रुर्मित्रमुदासीनः कर्मैव गुरुरीश्वरः ॥ १७ ॥
dehānuccāvacāñjantuḥ prāpyot sṛjati karmaṇā | śatrurmitramudāsīnaḥ karmaiva gururīśvaraḥ || 17 ||
तस्मात् संपूजयेत्कर्म स्वभावस्थः स्वकर्मकृत् । अन्जसा येन वर्तेत तदेवास्य हि दैवतम् ॥ १८ ॥
tasmāt saṃpūjayetkarma svabhāvasthaḥ svakarmakṛt | anjasā yena varteta tadevāsya hi daivatam || 18 ||
आजीव्यैकतरं भावं यस्त्वन्यमुपजीवति । न तस्माद् विन्दते क्षेमं जारान्नार्यसती यथा ॥ १९ ॥
ājīvyaikataraṃ bhāvaṃ yastvanyamupajīvati | na tasmād vindate kṣemaṃ jārānnāryasatī yathā || 19 ||
वर्तेत ब्रह्मणा विप्रो राजन्यो रक्षया भुवः । वैश्यस्तु वार्तया जीवेत् शूद्रस्तु द्विजसेवया ॥ २० ॥
varteta brahmaṇā vipro rājanyo rakṣayā bhuvaḥ | vaiśyastu vārtayā jīvet śūdrastu dvijasevayā || 20 ||
कृषिवाणिज्यगोरक्षा कुसीदं तूर्यमुच्यते । वार्ता चतुर्विधा तत्र वयं गोवृत्तयोऽनिशम् ॥ २१ ॥
kṛṣivāṇijyagorakṣā kusīdaṃ tūryamucyate | vārtā caturvidhā tatra vayaṃ govṛttayo'niśam || 21 ||
सत्त्वं रजस्तम इति स्थित्युत्पत्त्यन्तहेतवः । रजसोत्पद्यते विश्वं अन्योन्यं विविधं जगत् ॥ २२ ॥
sattvaṃ rajastama iti sthityutpattyantahetavaḥ | rajasotpadyate viśvaṃ anyonyaṃ vividhaṃ jagat || 22 ||
रजसा चोदिता मेघा वर्षन्त्यम्बूनि सर्वतः । प्रजास्तैरेव सिध्यन्ति महेन्द्रः किं करिष्यति ॥ २३ ॥
rajasā coditā meghā varṣantyambūni sarvataḥ | prajāstaireva sidhyanti mahendraḥ kiṃ kariṣyati || 23 ||
न नः पुरोजनपदा न ग्रामा न गृहा वयम् । नित्यं वनौकसस्तात वनशैलनिवासिनः ॥ ॥
na naḥ purojanapadā na grāmā na gṛhā vayam | nityaṃ vanaukasastāta vanaśailanivāsinaḥ || ||
तस्माद्गवां ब्राह्मणानां अद्रेश्चारभ्यतां मखः । य इंद्रयागसंभाराः तैरयं साध्यतां मखः ॥ २५ ॥
tasmādgavāṃ brāhmaṇānāṃ adreścārabhyatāṃ makhaḥ | ya iṃdrayāgasaṃbhārāḥ tairayaṃ sādhyatāṃ makhaḥ || 25 ||
पच्यन्तां विविधाः पाकाः सूपान्ताः पायसादयः । संयावापूपशष्कुल्यः सर्वदोहश्च गृह्यताम् ॥ २६ ॥
pacyantāṃ vividhāḥ pākāḥ sūpāntāḥ pāyasādayaḥ | saṃyāvāpūpaśaṣkulyaḥ sarvadohaśca gṛhyatām || 26 ||
हूयन्तामग्नयः सम्यग् ब्राह्मणैर्ब्रह्मवादिभिः । अन्नं बहुगुणं तेभ्यो देयं वो धेनुदक्षिणाः ॥ २७ ॥
hūyantāmagnayaḥ samyag brāhmaṇairbrahmavādibhiḥ | annaṃ bahuguṇaṃ tebhyo deyaṃ vo dhenudakṣiṇāḥ || 27 ||
अन्येभ्यश्चाश्वचाण्डाल पतितेभ्यो यथार्हतः । यवसं च गवां दत्त्वा गिरये दीयतां बलिः ॥ २८ ॥
anyebhyaścāśvacāṇḍāla patitebhyo yathārhataḥ | yavasaṃ ca gavāṃ dattvā giraye dīyatāṃ baliḥ || 28 ||
स्वलङ्कृता भुक्तवन्तः स्वनुलिप्ताः सुवाससः । प्रदक्षिणां च कुरुत गोविप्रानलपर्वतान् ॥ २९ ॥
svalaṅkṛtā bhuktavantaḥ svanuliptāḥ suvāsasaḥ | pradakṣiṇāṃ ca kuruta goviprānalaparvatān || 29 ||
एतन्मम मतं तात क्रियतां यदि रोचते । अयं गोब्राह्मणाद्रीणां मह्यं च दयितो मखः ॥ ३० ॥
etanmama mataṃ tāta kriyatāṃ yadi rocate | ayaṃ gobrāhmaṇādrīṇāṃ mahyaṃ ca dayito makhaḥ || 30 ||
श्रीशुक उवाच -
कालात्मना भगवता शक्रदर्पं जिघांसता । प्रोक्तं निशम्य नन्दाद्याः साध्वगृह्णन्त तद्वचः ॥ ३१ ॥
kālātmanā bhagavatā śakradarpaṃ jighāṃsatā | proktaṃ niśamya nandādyāḥ sādhvagṛhṇanta tadvacaḥ || 31 ||
तथा च व्यदधुः सर्वं यथाऽऽह मधुसूदनः । वाचयित्वा स्वस्त्ययनं तद् द्रव्येण गिरिद्विजान् ॥ ३२ ॥
tathā ca vyadadhuḥ sarvaṃ yathā''ha madhusūdanaḥ | vācayitvā svastyayanaṃ tad dravyeṇa giridvijān || 32 ||
उपहृत्य बलीन् सम्यग् सर्वान् आदृता यवसं गवाम् । गोधनानि पुरस्कृत्य गिरिं चक्रुः प्रदक्षिणम् ॥ ३३ ॥
upahṛtya balīn samyag sarvān ādṛtā yavasaṃ gavām | godhanāni puraskṛtya giriṃ cakruḥ pradakṣiṇam || 33 ||
अनांस्यनडुद्युक्तानि ते चारुह्य स्वलङ्कृताः । गोप्यश्च कृष्णवीर्याणि गायन्त्यः सद्विजाशिषः ॥ ३४ ॥
anāṃsyanaḍudyuktāni te cāruhya svalaṅkṛtāḥ | gopyaśca kṛṣṇavīryāṇi gāyantyaḥ sadvijāśiṣaḥ || 34 ||
कृष्णस्त्वन्यतमं रूपं गोपविश्रम्भणं गतः । शैलोऽस्मीति ब्रुवन् भूरि बलिमादद् बृहद्वपुः ॥ ३५ ॥
kṛṣṇastvanyatamaṃ rūpaṃ gopaviśrambhaṇaṃ gataḥ | śailo'smīti bruvan bhūri balimādad bṛhadvapuḥ || 35 ||
तस्मै नमो व्रजजनैः सह चक्रेऽऽत्मनाऽऽत्मने । अहो पश्यत शैलोऽसौ रूपी नोऽनुग्रहं व्यधात् ॥ ३६ ॥
tasmai namo vrajajanaiḥ saha cakre''tmanā''tmane | aho paśyata śailo'sau rūpī no'nugrahaṃ vyadhāt || 36 ||
एषोऽवजानतो मर्त्यान् कामरूपी वनौकसः । हन्ति ह्यस्मै नमस्यामः शर्मणे आत्मनो गवाम् ॥ ३७ ॥
eṣo'vajānato martyān kāmarūpī vanaukasaḥ | hanti hyasmai namasyāmaḥ śarmaṇe ātmano gavām || 37 ||
इत्यद्रिगोद्विजमखं वासुदेवप्रचोदिताः । यथा विधाय ते गोपा सहकृष्णा व्रजं ययुः ॥ ३८ ॥
ityadrigodvijamakhaṃ vāsudevapracoditāḥ | yathā vidhāya te gopā sahakṛṣṇā vrajaṃ yayuḥ || 38 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे चतुर्विंशोऽध्यायः ॥ २४ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe caturviṃśo'dhyāyaḥ || 24 ||
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
hariḥ ॐ tatsat śrīkṛṣṇārpaṇamastu ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
