व्यास उवाच ।
स्नात्वा यथोक्तं संतर्प्य पितॄंश्चन्द्रक्षये द्विजः ।पिण्डान्वाहार्यकं श्राद्धं कुर्यात् सौम्यमनाः शुचिः ।। २१.१
snātvā yathoktaṃ saṃtarpya pitṝṃścandrakṣaye dvijaḥ |piṇḍānvāhāryakaṃ śrāddhaṃ kuryāt saumyamanāḥ śuciḥ || 21.1
पूर्वमेव परीक्षेत ब्राह्मणं वेदपारगम् ।तीर्थं तद् हव्यकव्यानां प्रदाने चातिथिः स्मृतः ।। २१.२
pūrvameva parīkṣeta brāhmaṇaṃ vedapāragam |tīrthaṃ tad havyakavyānāṃ pradāne cātithiḥ smṛtaḥ || 21.2
ये सोमपा विरजसो धर्मज्ञाः शान्तचेतसः ।व्रतिनो नियमस्थाश्च ऋतुकालाभिगामिनः ।। २१.३
ye somapā virajaso dharmajñāḥ śāntacetasaḥ |vratino niyamasthāśca ṛtukālābhigāminaḥ || 21.3
पञ्चाग्निरप्यधीयानो यजुर्वेदविदेव च ।बह्वृचश्च त्रिसौपर्णस्त्रिमधुर्वाऽथ योऽभवत् ।। २१.४
pañcāgnirapyadhīyāno yajurvedavideva ca |bahvṛcaśca trisauparṇastrimadhurvā'tha yo'bhavat || 21.4
त्रिणाचिकेतच्छन्दोगो ज्येष्ठसामग एव च ।अथर्वशिरसोऽध्येता रुद्राध्यायी विशेषतः ।। २१.५
triṇāciketacchandogo jyeṣṭhasāmaga eva ca |atharvaśiraso'dhyetā rudrādhyāyī viśeṣataḥ || 21.5
अग्निहोत्रपरो विद्वान् न्यायविच्च षडङ्गवित् ।मन्त्रब्राह्मणविच्चैव यश्च स्याद् धर्मपाठकः ।। २१.६
agnihotraparo vidvān nyāyavicca ṣaḍaṅgavit |mantrabrāhmaṇaviccaiva yaśca syād dharmapāṭhakaḥ || 21.6
ऋषिव्रती ऋषीकश्च तथा द्वादशवार्षिकः ।ब्रह्मदेयानुसंतानो गर्भशुद्धः सहस्रदः ।। २१.७
ṛṣivratī ṛṣīkaśca tathā dvādaśavārṣikaḥ |brahmadeyānusaṃtāno garbhaśuddhaḥ sahasradaḥ || 21.7
चान्द्रायणव्रतचरः सत्यवादी पुराणवित् ।गुरुदेवाग्निपूजासु प्रसक्तो ज्ञानतत्परः ।। २१.८
cāndrāyaṇavratacaraḥ satyavādī purāṇavit |gurudevāgnipūjāsu prasakto jñānatatparaḥ || 21.8
विमुक्तः सर्वतो धीरो ब्रह्मभूतो द्विजोत्तमः ।महादेवार्चनरतो वैष्णवः पङ्क्तिपावनः ।। २१.९
vimuktaḥ sarvato dhīro brahmabhūto dvijottamaḥ |mahādevārcanarato vaiṣṇavaḥ paṅktipāvanaḥ || 21.9
अहिंसानिरतो नित्यमप्रतिग्रहणस्तथा ।सत्री च दाननिरता विज्ञेयः पङ्क्तिपावनः ।। २१.१०
ahiṃsānirato nityamapratigrahaṇastathā |satrī ca dānaniratā vijñeyaḥ paṅktipāvanaḥ || 21.10
युवानः श्रोत्रियाः स्वस्था महायज्ञपरायणाः ।सावित्रीजापनिरता ब्राह्मणाः पङ्क्तिपावनाः ।कुलानां श्रुतवन्तश्च शीलवन्तस्तपस्विनः ।अग्निचित्स्नातका विप्रः विज्ञेयाः पङ्क्तिपावनाः ।मातापित्रोर्हिते युक्तः प्रातः स्नायी तथा द्विजः ।अध्यात्मविन्मुनिर्दान्तो विज्ञेयः पङ्क्तिपावनः ।। २१.११
yuvānaḥ śrotriyāḥ svasthā mahāyajñaparāyaṇāḥ |sāvitrījāpaniratā brāhmaṇāḥ paṅktipāvanāḥ |kulānāṃ śrutavantaśca śīlavantastapasvinaḥ |agnicitsnātakā vipraḥ vijñeyāḥ paṅktipāvanāḥ |mātāpitrorhite yuktaḥ prātaḥ snāyī tathā dvijaḥ |adhyātmavinmunirdānto vijñeyaḥ paṅktipāvanaḥ || 21.11
ज्ञाननिष्ठो महायोगी वेदान्तार्थविचिन्तकः ।श्रद्धालुः श्राद्धनिरतो ब्राह्मणः पङ्क्तिपावनः ।। २१.१२
jñānaniṣṭho mahāyogī vedāntārthavicintakaḥ |śraddhāluḥ śrāddhanirato brāhmaṇaḥ paṅktipāvanaḥ || 21.12
वेदविद्यारतः स्नातो ब्रह्मचर्यपरः सदा ।अथर्वणो मुमुक्षुश्च ब्राह्मणः पङ्क्तिपावनः ।। २१.१३
vedavidyārataḥ snāto brahmacaryaparaḥ sadā |atharvaṇo mumukṣuśca brāhmaṇaḥ paṅktipāvanaḥ || 21.13
असमानप्रवरको ह्यसगोत्रस्तथैव च ।असंबन्धी च विज्ञेयो ब्राह्मणः पङ्क्तिपावनः ।। २१.१४
asamānapravarako hyasagotrastathaiva ca |asaṃbandhī ca vijñeyo brāhmaṇaḥ paṅktipāvanaḥ || 21.14
भोजयेद् योगिनं शान्तं तत्त्वज्ञानरतं यतः।अलाभे नैष्ठिकं दान्तमुपकुर्वाणकं तथा ।। २१.१५
bhojayed yoginaṃ śāntaṃ tattvajñānarataṃ yataḥ|alābhe naiṣṭhikaṃ dāntamupakurvāṇakaṃ tathā || 21.15
तदलाभे गृहस्थं तु मुमुक्षुं सङ्गवर्जितम् ।सर्वालाभे साधकं वा गृहस्थमपि भोजयेत् ।। २१.१६
tadalābhe gṛhasthaṃ tu mumukṣuṃ saṅgavarjitam |sarvālābhe sādhakaṃ vā gṛhasthamapi bhojayet || 21.16
प्रकृतेर्गुणतत्त्वज्ञो यस्याश्नाति यतिर्हविः ।फलं वेदविदां तस्य सहस्रादतिरिच्यते ।। २१.१७
prakṛterguṇatattvajño yasyāśnāti yatirhaviḥ |phalaṃ vedavidāṃ tasya sahasrādatiricyate || 21.17
तस्माद् यत्नेन योगीन्द्रमीश्वरज्ञानतत्परम् ।भोजयेद् हव्यकव्येषु अलाभादितरान् द्विजान् ।। २१.१८
tasmād yatnena yogīndramīśvarajñānatatparam |bhojayed havyakavyeṣu alābhāditarān dvijān || 21.18
एष वै प्रथमः कल्पः प्रदाने हव्यकव्ययोः ।अनुकल्पस्त्वयं ज्ञेयः सदा सद्भिरनुष्ठितः ।। २१.१९
eṣa vai prathamaḥ kalpaḥ pradāne havyakavyayoḥ |anukalpastvayaṃ jñeyaḥ sadā sadbhiranuṣṭhitaḥ || 21.19
मातामहं मातुलं च स्वस्त्रीयं श्वशुरं गुरुम् ।दौहित्रं विट्पतिं बन्धुमृत्विग्याज्यौ च भोजयेत् ।। २१.२०
mātāmahaṃ mātulaṃ ca svastrīyaṃ śvaśuraṃ gurum |dauhitraṃ viṭpatiṃ bandhumṛtvigyājyau ca bhojayet || 21.20
न श्राद्धे भोजयेन्मित्रं धनैः कार्योऽस्य संग्रहः ।पैशाची दक्षिणाशा हि नैवामुत्र फलप्रदा ।। २१.२१
na śrāddhe bhojayenmitraṃ dhanaiḥ kāryo'sya saṃgrahaḥ |paiśācī dakṣiṇāśā hi naivāmutra phalapradā || 21.21
कामं श्राद्धेऽर्च्चयेन्मित्रं नाभिरूपमपि त्वरिम् ।द्विषता हि हविर्भुक्तं भवति प्रेत्य निष्फलम् ।। २१.२२
kāmaṃ śrāddhe'rccayenmitraṃ nābhirūpamapi tvarim |dviṣatā hi havirbhuktaṃ bhavati pretya niṣphalam || 21.22
ब्राह्मणो ह्यनधीयानस्तृणाग्निरिव शाम्यति ।तस्मै हव्यं न दातव्यं न हि भस्मनि हूयते ।। २१.२३
brāhmaṇo hyanadhīyānastṛṇāgniriva śāmyati |tasmai havyaṃ na dātavyaṃ na hi bhasmani hūyate || 21.23
यथोषरे बीजमुप्त्वा न वप्ता लभते फलम् ।तथाऽनृचे हविर्दत्त्वा न दाता लभते फलम् ।। २१.२४
yathoṣare bījamuptvā na vaptā labhate phalam |tathā'nṛce havirdattvā na dātā labhate phalam || 21.24
यावतो ग्रसते पिण्डान् हव्यकव्येष्वमन्त्रवित् ।तावतो ग्रसते प्रेत्य दीप्तान् स्थूलांस्त्वयोगुडान् ।। २१.२५
yāvato grasate piṇḍān havyakavyeṣvamantravit |tāvato grasate pretya dīptān sthūlāṃstvayoguḍān || 21.25
अपि विद्याकुलैर्युक्ता हीनवृत्ता नराधमाःयत्रैते भुञ्जते हव्यं तद् भवेदासुरं द्विजाः ।। २१.२६
api vidyākulairyuktā hīnavṛttā narādhamāḥyatraite bhuñjate havyaṃ tad bhavedāsuraṃ dvijāḥ || 21.26
यस्य वेदश्च वेदी च विच्छिद्येते त्रिपूरुषम् ।स वै दुर्ब्राह्मणो नार्हः श्राद्धादिषु कदाचन ।। २१.२७
yasya vedaśca vedī ca vicchidyete tripūruṣam |sa vai durbrāhmaṇo nārhaḥ śrāddhādiṣu kadācana || 21.27
शूद्रप्रेष्यो भृतो राज्ञो वृषली ग्रामयाजकः ।बधबन्धोपजीवी च षडेते ब्रह्मबन्धवः ।। २१.२८
śūdrapreṣyo bhṛto rājño vṛṣalī grāmayājakaḥ |badhabandhopajīvī ca ṣaḍete brahmabandhavaḥ || 21.28
दत्तानुयोगो द्रव्यार्थं पतितान् मनुरब्रवीत् ।वेदविक्रयिणो ह्येते श्राद्धादिषु विगर्हिताः ।। २१.२९
dattānuyogo dravyārthaṃ patitān manurabravīt |vedavikrayiṇo hyete śrāddhādiṣu vigarhitāḥ || 21.29
सुतविक्रयिणो ये तु परपूर्वासमुद्भवाः ।असामान्यान् यजन्ते ये पतितास्ते प्रकीर्तिताः ।। २१.३०
sutavikrayiṇo ye tu parapūrvāsamudbhavāḥ |asāmānyān yajante ye patitāste prakīrtitāḥ || 21.30
असंस्कृताध्यापका ये भृत्या वाऽध्यापयन्ति ये ।अधीयते तथा वेदान् पतितास्ते प्रकीर्तिताः ।। २१.३१
asaṃskṛtādhyāpakā ye bhṛtyā vā'dhyāpayanti ye |adhīyate tathā vedān patitāste prakīrtitāḥ || 21.31
वृद्धश्रावकनिर्ग्रन्थाः पञ्चरात्रविदो जनाः ।कापालिकाः पाशुपताः पाषण्डा ये च तद्विधाः ।। २१.३२
vṛddhaśrāvakanirgranthāḥ pañcarātravido janāḥ |kāpālikāḥ pāśupatāḥ pāṣaṇḍā ye ca tadvidhāḥ || 21.32
यस्याश्नन्ति हवींष्येते दुरात्मानस्तु तामसाः ।न तस्य तद् भवेच्छ्राद्धं प्रेत्य चेह फलप्रदम् ।। २१.३३
yasyāśnanti havīṃṣyete durātmānastu tāmasāḥ |na tasya tad bhavecchrāddhaṃ pretya ceha phalapradam || 21.33
अनाश्रमी द्विजो यः स्यादाश्रमी वा निरर्थकः ।मिथ्याश्रमी च ते विप्रा विज्ञेयाः पङ्क्तिदूषकाः ।। २१.३४
anāśramī dvijo yaḥ syādāśramī vā nirarthakaḥ |mithyāśramī ca te viprā vijñeyāḥ paṅktidūṣakāḥ || 21.34
दुश्चर्मा कुनखी कुष्ठी श्वित्री च श्यावदन्तकः ।विद्ध्यजननश्चैव स्तेनः क्लीबोऽथ नास्तिकः ।। २१.३५
duścarmā kunakhī kuṣṭhī śvitrī ca śyāvadantakaḥ |viddhyajananaścaiva stenaḥ klībo'tha nāstikaḥ || 21.35
मद्यपो वृषलीसक्तो वीरहा दिधिषूपतिः ।आगारदाही कुण्डाशी सोमविक्रयिणो द्विजाः ।। २१.३६
madyapo vṛṣalīsakto vīrahā didhiṣūpatiḥ |āgāradāhī kuṇḍāśī somavikrayiṇo dvijāḥ || 21.36
परिवेत्ता च हिंस्रः श्च परिवित्तिर्निराकृतिः ।पौनर्भवः कुसीदश्च तथा नक्षत्रदर्शकः ।। २१.३७
parivettā ca hiṃsraḥ śca parivittirnirākṛtiḥ |paunarbhavaḥ kusīdaśca tathā nakṣatradarśakaḥ || 21.37
गीतवादित्रनिरतो व्याधितः काण एव च ।हीनाङ्गश्चातिरिक्ताङ्गो ह्यवकीर्णीस्तथैव च ।। २१.३८
gītavāditranirato vyādhitaḥ kāṇa eva ca |hīnāṅgaścātiriktāṅgo hyavakīrṇīstathaiva ca || 21.38
कान्तादूषी कुण्डगोलौ अभिशस्तोऽथ देवलःमित्रध्रुक् पिशुनश्चैव नित्यं भार्यानुवर्त्तितः ।। २१.३९
kāntādūṣī kuṇḍagolau abhiśasto'tha devalaḥmitradhruk piśunaścaiva nityaṃ bhāryānuvarttitaḥ || 21.39
मातापित्रोर्गुरोस्त्यागी दारत्यागी तथैव चगोत्रस्पृक् भ्रष्टशौचश्च काण्डस्पृष्टस्तथैव च ।। २१.४०
mātāpitrorgurostyāgī dāratyāgī tathaiva cagotraspṛk bhraṣṭaśaucaśca kāṇḍaspṛṣṭastathaiva ca || 21.40
अनपत्यः कूटसाक्षी याचको रङ्गजीवकः ।समुद्रयायी कृतहा तथा समयभेदकः ।। २१.४१
anapatyaḥ kūṭasākṣī yācako raṅgajīvakaḥ |samudrayāyī kṛtahā tathā samayabhedakaḥ || 21.41
देवनिन्दापरश्चैव वेदनिन्दारतस्तथा ।द्विजनिन्दारतश्चैते वर्ज्याः श्राद्धादिकर्मसु ।। २१.४२
devanindāparaścaiva vedanindāratastathā |dvijanindārataścaite varjyāḥ śrāddhādikarmasu || 21.42
कृतघ्नः पिशुनः क्रूरो नास्तिको वेदनिन्दकः ।मित्रध्रुक् कुहकश्चैव विशेषात् पङ्क्तिदूषकाः ।। २१.४३
kṛtaghnaḥ piśunaḥ krūro nāstiko vedanindakaḥ |mitradhruk kuhakaścaiva viśeṣāt paṅktidūṣakāḥ || 21.43
सर्वे पुनरभोज्यान्नः तदानार्हाश्च कर्मसु ।ब्रह्मभावनिरस्ताश्च वर्जनीयाः प्रयत्नतः ।। २१.४४
sarve punarabhojyānnaḥ tadānārhāśca karmasu |brahmabhāvanirastāśca varjanīyāḥ prayatnataḥ || 21.44
शूद्रान्नरसपुष्टाङ्गः संध्योपासनवर्जितः ।महायज्ञविहीनश्च ब्राह्मणः पङ्क्तिदूषकः ।। २१.४५
śūdrānnarasapuṣṭāṅgaḥ saṃdhyopāsanavarjitaḥ |mahāyajñavihīnaśca brāhmaṇaḥ paṅktidūṣakaḥ || 21.45
अधीतनाशनश्चैव स्नानहोमविवर्जितः ।तामसो राजसश्चैव ब्राह्मणः पङ्क्तिदूषकः ।। २१.४६
adhītanāśanaścaiva snānahomavivarjitaḥ |tāmaso rājasaścaiva brāhmaṇaḥ paṅktidūṣakaḥ || 21.46
बहुनाऽत्र किमुक्तेन विहितान् ये न कुर्वते ।निन्दितानाचरन्त्येते वर्ज्याः श्राद्धे प्रयत्नतः ।। २१.४७
bahunā'tra kimuktena vihitān ye na kurvate |ninditānācarantyete varjyāḥ śrāddhe prayatnataḥ || 21.47
इति श्रीकूर्मपुराणे षट्साहस्त्र्यां संहितायामुपरिविभागे एकविशोऽध्याय ।। २१ ।
iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge ekaviśo'dhyāya || 21 |
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
