श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अरण्यकाण्डे चतुर्थः सर्गः ॥३-४॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe araṇyakāṇḍe caturthaḥ sargaḥ || 3-4 ||
ह्रियमाणौ तु काकुत्स्थौ दृष्ट्वा सीता रघूत्तमौ । उच्चैः स्वरेण चुक्रोश प्रगृह्य सुमहाभुजौ॥ १॥
hriyamāṇau tu kākutsthau dṛṣṭvā sītā raghūttamau | uccaiḥ svareṇa cukrośa pragṛhya sumahābhujau || 1 ||
एष दाशरथी रामः सत्यवाञ्छीलवान् शुचिः । रक्षसा रौद्ररूपेण ह्रियते सहलक्ष्मणः॥ २॥
eṣa dāśarathī rāmaḥ satyavāñchīlavān śuciḥ | rakṣasā raudrarūpeṇa hriyate sahalakṣmaṇaḥ || 2 ||
मामृक्षा भक्षयिष्यन्ति शार्दूलद्वीपिनस्तथा । मां हरोत्सृज काकुत्स्थौ नमस्ते राक्षसोत्तम॥ ३॥
māmṛkṣā bhakṣayiṣyanti śārdūladvīpinastathā | māṃ harotsṛja kākutsthau namaste rākṣasottama || 3 ||
तस्यास्तद् वचनं श्रुत्वा वैदेह्या रामलक्ष्मणौ । वेगं प्रचक्रतुर्वीरौ वधे तस्य दुरात्मनः॥ ४॥
tasyāstad vacanaṃ śrutvā vaidehyā rāmalakṣmaṇau | vegaṃ pracakraturvīrau vadhe tasya durātmanaḥ || 4 ||
तस्य रौद्रस्य सौमित्रिः सव्यं बाहुं बभञ्ज ह । रामस्तु दक्षिणं बाहुं तरसा तस्य रक्षसः॥ ५॥
tasya raudrasya saumitriḥ savyaṃ bāhuṃ babhañja ha | rāmastu dakṣiṇaṃ bāhuṃ tarasā tasya rakṣasaḥ || 5 ||
स भग्नबाहुः संविग्नः पपाताशु विमूर्च्छितः । धरण्यां मेघसंकाशो वज्रभिन्न इवाचलः॥ ६॥
sa bhagnabāhuḥ saṃvignaḥ papātāśu vimūrcchitaḥ | dharaṇyāṃ meghasaṃkāśo vajrabhinna ivācalaḥ || 6 ||
मुष्टिभिर्बाहुभिः पद्भिः सूदयन्तौ तु राक्षसम् । उद्यम्योद्यम्य चाप्येनं स्थण्डिले निष्पिपेषतुः॥ ७॥
muṣṭibhirbāhubhiḥ padbhiḥ sūdayantau tu rākṣasam | udyamyodyamya cāpyenaṃ sthaṇḍile niṣpipeṣatuḥ || 7 ||
स विद्धौ बहुभिर्बाणैः खड्गाभ्यां च परिक्षतः । निष्पिष्टो बहुधा भूमौ न ममार स राक्षसः॥ ८॥
sa viddhau bahubhirbāṇaiḥ khaḍgābhyāṃ ca parikṣataḥ | niṣpiṣṭo bahudhā bhūmau na mamāra sa rākṣasaḥ || 8 ||
तं प्रेक्ष्य रामः सुभृशमवध्यमचलोपमम् । भयेष्वभयदः श्रीमानिदं वचनमब्रवीत्॥ ९॥
taṃ prekṣya rāmaḥ subhṛśamavadhyamacalopamam | bhayeṣvabhayadaḥ śrīmānidaṃ vacanamabravīt || 9 ||
तपसा पुरुषव्याघ्र राक्षसोऽयं न शक्यते । शस्त्रेण युधि निर्जेतुं राक्षसं निखनावहे॥ १०॥
tapasā puruṣavyāghra rākṣaso'yaṃ na śakyate | śastreṇa yudhi nirjetuṃ rākṣasaṃ nikhanāvahe || 10 ||
कुञ्जरस्येव रौद्रस्य राक्षसस्यास्य लक्ष्मण । वनेऽस्मिन् सुमहच्छ्वभ्रं खन्यतां रौद्रवर्चसः॥ ११॥
kuñjarasyeva raudrasya rākṣasasyāsya lakṣmaṇa | vane'smin sumahacchvabhraṃ khanyatāṃ raudravarcasaḥ || 11 ||
इत्युक्त्वा लक्ष्मणं रामः प्रदरः खन्यतामिति । तस्थौ विराधमाक्रम्य कण्ठे पादेन वीर्यवान्॥ १२॥
ityuktvā lakṣmaṇaṃ rāmaḥ pradaraḥ khanyatāmiti | tasthau virādhamākramya kaṇṭhe pādena vīryavān || 12 ||
तच्छ्रुत्वा राघवेणोक्तं राक्षसः प्रश्रितं वचः । इदं प्रोवाच काकुत्स्थं विराधः पुरुषर्षभम्॥ १३॥
tacchrutvā rāghaveṇoktaṃ rākṣasaḥ praśritaṃ vacaḥ | idaṃ provāca kākutsthaṃ virādhaḥ puruṣarṣabham || 13 ||
हतोऽहं पुरुषव्याघ्र शक्रतुल्यबलेन वै । मया तु पूर्वं त्वं मोहान्न ज्ञातः पुरुषर्षभ॥ १४॥
hato'haṃ puruṣavyāghra śakratulyabalena vai | mayā tu pūrvaṃ tvaṃ mohānna jñātaḥ puruṣarṣabha || 14 ||
कौसल्या सुप्रजास्तात रामस्त्वं विदितो मया । वैदेही च महाभागा लक्ष्मणश्च महायशाः॥ १५॥
kausalyā suprajāstāta rāmastvaṃ vidito mayā | vaidehī ca mahābhāgā lakṣmaṇaśca mahāyaśāḥ || 15 ||
अभिशापादहं घोरां प्रविष्टो राक्षसीं तनुम् । तुम्बुरुर्नाम गन्धर्वः शप्तो वैश्रवणेन हि॥ १६॥
abhiśāpādahaṃ ghorāṃ praviṣṭo rākṣasīṃ tanum | tumbururnāma gandharvaḥ śapto vaiśravaṇena hi || 16 ||
प्रसाद्यमानश्च मया सोऽब्रवीन्मां महायशाः । यदा दाशरथी रामस्त्वां वधिष्यति संयुगे॥ १७॥
prasādyamānaśca mayā so'bravīnmāṃ mahāyaśāḥ | yadā dāśarathī rāmastvāṃ vadhiṣyati saṃyuge || 17 ||
तदा प्रकृतिमापन्नो भवान् स्वर्गं गमिष्यति । अनुपस्थीयमानो मां स क्रुद्धो व्याजहार ह॥ १८॥
tadā prakṛtimāpanno bhavān svargaṃ gamiṣyati | anupasthīyamāno māṃ sa kruddho vyājahāra ha || 18 ||
इति वैश्रवणो राजा रम्भासक्तमुवाच ह । तव प्रसादान्मुक्तोऽहमभिशापात् सुदारुणात्॥ १९॥
iti vaiśravaṇo rājā rambhāsaktamuvāca ha | tava prasādānmukto'hamabhiśāpāt sudāruṇāt || 19 ||
भुवनं स्वं गमिष्यामि स्वस्ति वोऽस्तु परंतप । इतो वसति धर्मात्मा शरभङ्गः प्रतापवान्॥ २०॥
bhuvanaṃ svaṃ gamiṣyāmi svasti vo'stu paraṃtapa | ito vasati dharmātmā śarabhaṅgaḥ pratāpavān || 20 ||
अध्यर्धयोजने तात महर्षिः सूर्यसंनिभः । तं क्षिप्रमभिगच्छ त्वं स ते श्रेयोऽभिधास्यति॥ २१॥
adhyardhayojane tāta maharṣiḥ sūryasaṃnibhaḥ | taṃ kṣipramabhigaccha tvaṃ sa te śreyo'bhidhāsyati || 21 ||
अवटे चापि मां राम निक्षिप्य कुशली व्रज । रक्षसां गतसत्त्वानामेष धर्मः सनातनः॥ २२॥
avaṭe cāpi māṃ rāma nikṣipya kuśalī vraja | rakṣasāṃ gatasattvānāmeṣa dharmaḥ sanātanaḥ || 22 ||
अवटे ये निधीयन्ते तेषां लोकाः सनातनाः । एवमुक्त्वा तु काकुत्स्थं विराधः शरपीडितः॥ २३॥
avaṭe ye nidhīyante teṣāṃ lokāḥ sanātanāḥ | evamuktvā tu kākutsthaṃ virādhaḥ śarapīḍitaḥ || 23 ||
बभूव स्वर्गसम्प्राप्तो न्यस्तदेहो महाबलः । तच्छ्रुत्वा राघवो वाक्यं लक्ष्मणं व्यादिदेश ह॥ २४॥
babhūva svargasamprāpto nyastadeho mahābalaḥ | tacchrutvā rāghavo vākyaṃ lakṣmaṇaṃ vyādideśa ha || 24 ||
कुञ्जरस्येव रौद्रस्य राक्षसस्यास्य लक्ष्मण । वनेऽस्मिन्सुमहान् श्वभ्रः खन्यतां रौद्रकर्मणः॥ २५॥
kuñjarasyeva raudrasya rākṣasasyāsya lakṣmaṇa | vane'sminsumahān śvabhraḥ khanyatāṃ raudrakarmaṇaḥ || 25 ||
इत्युक्त्वा लक्ष्मणं रामः प्रदरः खन्यतामिति । तस्थौ विराधमाक्रम्य कण्ठे पादेन वीर्यवान्॥ २६॥
ityuktvā lakṣmaṇaṃ rāmaḥ pradaraḥ khanyatāmiti | tasthau virādhamākramya kaṇṭhe pādena vīryavān || 26 ||
ततः खनित्रमादाय लक्ष्मणः श्वभ्रमुत्तमम् । अखनत् पार्श्वतस्तस्य विराधस्य महात्मनः॥ २७॥
tataḥ khanitramādāya lakṣmaṇaḥ śvabhramuttamam | akhanat pārśvatastasya virādhasya mahātmanaḥ || 27 ||
तं मुक्तकण्ठमुत्क्षिप्य शङ्कुकर्णं महास्वनम् । विराधं प्राक्षिपच्छ्वभ्रे नदन्तं भैरवस्वनम्॥ २८॥
taṃ muktakaṇṭhamutkṣipya śaṅkukarṇaṃ mahāsvanam | virādhaṃ prākṣipacchvabhre nadantaṃ bhairavasvanam || 28 ||
तमाहवे दारुणमाशुविक्रमौ स्थिरावुभौ संयति रामलक्ष्मणौ । मुदान्वितौ चिक्षिपतुर्भयावहं नदन्तमुत्क्षिप्य बलेन राक्षसम्॥ २९॥
tamāhave dāruṇamāśuvikramau sthirāvubhau saṃyati rāmalakṣmaṇau | mudānvitau cikṣipaturbhayāvahaṃ nadantamutkṣipya balena rākṣasam || 29 ||
अवध्यतां प्रेक्ष्य महासुरस्य तौ शितेन शस्त्रेण तदा नरर्षभौ । समर्थ्य चात्यर्थविशारदावुभौ बिले विराधस्य वधं प्रचक्रतुः॥ ३०॥
avadhyatāṃ prekṣya mahāsurasya tau śitena śastreṇa tadā nararṣabhau | samarthya cātyarthaviśāradāvubhau bile virādhasya vadhaṃ pracakratuḥ || 30 ||
स्वयं विराधेन हि मृत्युमात्मनः प्रसह्य रामेण यथार्थमीप्सितः । निवेदितः काननचारिणा स्वयं न मे वधः शस्त्रकृतो भवेदिति॥ ३१॥
svayaṃ virādhena hi mṛtyumātmanaḥ prasahya rāmeṇa yathārthamīpsitaḥ | niveditaḥ kānanacāriṇā svayaṃ na me vadhaḥ śastrakṛto bhavediti || 31 ||
तदेव रामेण निशम्य भाषितं कृता मतिस्तस्य बिलप्रवेशने । बिलं च तेनातिबलेन रक्षसा प्रवेश्यमानेन वनं विनादितम्॥ ३२॥
tadeva rāmeṇa niśamya bhāṣitaṃ kṛtā matistasya bilapraveśane | bilaṃ ca tenātibalena rakṣasā praveśyamānena vanaṃ vināditam || 32 ||
प्रहृष्टरूपाविव रामलक्ष्मणौ विराधमुर्व्यां प्रदरे निपात्य तम् । ननन्दतुर्वीतभयौ महावने शिलाभिरन्तर्दधतुश्च राक्षसम्॥ ३३॥
prahṛṣṭarūpāviva rāmalakṣmaṇau virādhamurvyāṃ pradare nipātya tam | nanandaturvītabhayau mahāvane śilābhirantardadhatuśca rākṣasam || 33 ||
ततस्तु तौ काञ्चनचित्रकार्मुकौ निहत्य रक्षः परिगृह्य मैथिलीम् । विजह्रतुस्तौ मुदितौ महावने दिवि स्थितौ चन्द्रदिवाकराविव॥ ३४॥
tatastu tau kāñcanacitrakārmukau nihatya rakṣaḥ parigṛhya maithilīm | vijahratustau muditau mahāvane divi sthitau candradivākarāviva || 34 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये अरण्यकाण्डे चतुर्थः सर्गः ॥३-४॥
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye araṇyakāṇḍe caturthaḥ sargaḥ || 3-4 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
