श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे एकसप्ततितमः सर्गः ॥२-७१॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe ekasaptatitamaḥ sargaḥ ||2-71||
स प्रान् मुखो राज गृहात् अभिनिर्याय वीर्यवान् । ततः सुदामाम् द्युतिमान् सम्तीर्वावेक्ष्य ताम् नदीम् ॥२-७१-१॥
sa prān mukho rāja gṛhāt abhiniryāya vīryavān | tataḥ sudāmām dyutimān samtīrvāvekṣya tām nadīm ||2-71-1||
ह्लादिनीम् दूर पाराम् च प्रत्यक् स्रोतः तरन्गिणीम् । शतद्रूम् अतरत् श्रीमान् नदीम् इक्ष्वाकु नन्दनः ॥२-७१-२॥
hlādinīm dūra pārām ca pratyak srotaḥ tarangiṇīm | śatadrūm atarat śrīmān nadīm ikṣvāku nandanaḥ ||2-71-2||
एल धाने नदीम् तीर्त्वा प्राप्य च अपर पर्पटान् । शिलाम् आकुर्वतीम् तीर्त्वाआग्नेयम् शल्य कर्तनम् ॥२-७१-३॥
ela dhāne nadīm tīrtvā prāpya ca apara parpaṭān | śilām ākurvatīm tīrtvāāgneyam śalya kartanam ||2-71-3||
सत्य सम्धः शुचिः श्रीमान् प्रेक्षमाणः शिला वहाम् । अत्ययात् स महा शैलान् वनम् चैत्र रथम् प्रति ॥२-७१-४॥
satya samdhaḥ śuciḥ śrīmān prekṣamāṇaḥ śilā vahām | atyayāt sa mahā śailān vanam caitra ratham prati ||2-71-4||
सरस्वतीम् च गङ्गाम् च उग्मेन प्रतिपद्य च । उत्तरम् वीरमत्स्यानाम् भारुण्डम् प्राविशद्वनम् ॥२-७१-५॥
sarasvatīm ca gaṅgām ca ugmena pratipadya ca | uttaram vīramatsyānām bhāruṇḍam prāviśadvanam ||2-71-5||
वेगिनीम् च कुलिन्ग आख्याम् ह्रादिनीम् पर्वत आवृताम् । यमुनाम् प्राप्य सम्तीर्णो बलम् आश्वासयत् तदा ॥२-७१-६॥
veginīm ca kulinga ākhyām hrādinīm parvata āvṛtām | yamunām prāpya samtīrṇo balam āśvāsayat tadā ||2-71-6||
शीतीकृत्य तु गात्राणि क्लान्तान् आश्वास्य वाजिनः । तत्र स्नात्वा च पीत्वा च प्रायात् आदाय च उदकम् ॥२-७१-७॥
śītīkṛtya tu gātrāṇi klāntān āśvāsya vājinaḥ | tatra snātvā ca pītvā ca prāyāt ādāya ca udakam ||2-71-7||
राज पुत्रः महा अरण्यम् अनभीक्ष्ण उपसेवितम् । भद्रः भद्रेण यानेन मारुतः खम् इव अत्ययात् ॥२-७१-८॥
rāja putraḥ mahā araṇyam anabhīkṣṇa upasevitam | bhadraḥ bhadreṇa yānena mārutaḥ kham iva atyayāt ||2-71-8||
भागीरथीम् दुष्प्रतरामम्शुधाने महानदीम् । उपायाद्राघवस्तूर्णम् प्राग्वटे विश्रुते पुरे ॥२-७१-९॥
bhāgīrathīm duṣpratarāmamśudhāne mahānadīm | upāyādrāghavastūrṇam prāgvaṭe viśrute pure ||2-71-9||
स गङ्गाम् प्राग्वट् तीर्त्वे समायात्कुटिकोष्ठिकाम् । सबलस्ताम् स तीर्त्वाथ समायाद्धर्मवर्धनम् ॥२-७१-१०॥
sa gaṅgām prāgvaṭ tīrtve samāyātkuṭikoṣṭhikām | sabalastām sa tīrtvātha samāyāddharmavardhanam ||2-71-10||
तोरणम् दक्षिण अर्धेन जम्बू प्रस्थम् उपागमत् । वरूथम् च ययौ रम्यम् ग्रामम् दशरथ आत्मजः ॥२-७१-११॥
toraṇam dakṣiṇa ardhena jambū prastham upāgamat | varūtham ca yayau ramyam grāmam daśaratha ātmajaḥ ||2-71-11||
तत्र रम्ये वने वासम् कृत्वा असौ प्रान् मुखो ययौ । उद्यानम् उज्जिहानायाः प्रियका यत्र पादपाः ॥२-७१-१२॥
tatra ramye vane vāsam kṛtvā asau prān mukho yayau | udyānam ujjihānāyāḥ priyakā yatra pādapāḥ ||2-71-12||
सालाम्स् तु प्रियकान् प्राप्य शीघ्रान् आस्थाय वाजिनः । अनुज्ञाप्य अथ भरतः वाहिनीम् त्वरितः ययौ ॥२-७१-१३॥
sālāms tu priyakān prāpya śīghrān āsthāya vājinaḥ | anujñāpya atha bharataḥ vāhinīm tvaritaḥ yayau ||2-71-13||
वासम् कृत्वा सर्व तीर्थे तीर्त्वा च उत्तानकाम् नदीम् । अन्या नदीः च विविधाः पार्वतीयैअः तुरम् गमैः ॥२-७१-१४॥
vāsam kṛtvā sarva tīrthe tīrtvā ca uttānakām nadīm | anyā nadīḥ ca vividhāḥ pārvatīyaiaḥ turam gamaiḥ ||2-71-14||
हस्ति पृष्ठकम् आसाद्य कुटिकाम् अत्यवर्तत । ततार च नर व्याघ्रः लौहित्ये स कपीवतीम् ॥२-७१-१५॥
hasti pṛṣṭhakam āsādya kuṭikām atyavartata | tatāra ca nara vyāghraḥ lauhitye sa kapīvatīm ||2-71-15||
एक साले स्थाणुमतीम् विनते गोमतीम् नदीम् । कलिन्ग नगरे च अपि प्राप्य साल वनम् तदा ॥२-७१-१६॥
eka sāle sthāṇumatīm vinate gomatīm nadīm | kalinga nagare ca api prāpya sāla vanam tadā ||2-71-16||
भरतः क्षिप्रम् आगच्चत् सुपरिश्रान्त वाहनः । वनम् च समतीत्य आशु शर्वर्याम् अरुण उदये ॥२-७१-१७॥
bharataḥ kṣipram āgaccat supariśrānta vāhanaḥ | vanam ca samatītya āśu śarvaryām aruṇa udaye ||2-71-17||
अयोध्याम् मनुना राज्ञा निर्मिताम् स ददर्श ह । ताम् पुरीम् पुरुष व्याघ्रः सप्त रात्र उषिटः पथि ॥२-७१-१८॥
ayodhyām manunā rājñā nirmitām sa dadarśa ha | tām purīm puruṣa vyāghraḥ sapta rātra uṣiṭaḥ pathi ||2-71-18||
अयोध्याम् अग्रतः दृष्ट्वा रथे सारथिम् अब्रवीत् । एषा न अतिप्रतीता मे पुण्य उद्याना यशस्विनी ॥२-७१-१९॥
ayodhyām agrataḥ dṛṣṭvā rathe sārathim abravīt | eṣā na atipratītā me puṇya udyānā yaśasvinī ||2-71-19||
अयोध्या दृश्यते दूरात् सारथे पाण्डु मृत्तिका । यज्वभिर् गुण सम्पन्नैः ब्राह्मणैः वेद पारगैः ॥२-७१-२०॥
ayodhyā dṛśyate dūrāt sārathe pāṇḍu mṛttikā | yajvabhir guṇa sampannaiḥ brāhmaṇaiḥ veda pāragaiḥ ||2-71-20||
भूयिष्ठम् ऋषैः आकीर्णा राज ऋषि वर पालिता । अयोध्यायाम् पुरा शब्दः श्रूयते तुमुलो महान् ॥२-७१-२१॥
bhūyiṣṭham ṛṣaiḥ ākīrṇā rāja ṛṣi vara pālitā | ayodhyāyām purā śabdaḥ śrūyate tumulo mahān ||2-71-21||
समन्तान् नर नारीणाम् तम् अद्य न शृणोम्य् अहम् । उद्यानानि हि साय अह्ने क्रीडित्वा उपरतैः नरैः ॥२-७१-२२॥
samantān nara nārīṇām tam adya na śṛṇomy aham | udyānāni hi sāya ahne krīḍitvā uparataiḥ naraiḥ ||2-71-22||
समन्तात् विप्रधावद्भिः प्रकाशन्ते मम अन्यदा । तानि अद्य अनुरुदन्ति इव परित्यक्तानि कामिभिः ॥२-७१-२३॥
samantāt vipradhāvadbhiḥ prakāśante mama anyadā | tāni adya anurudanti iva parityaktāni kāmibhiḥ ||2-71-23||
अरण्य भूता इव पुरी सारथे प्रतिभाति मे । न हि अत्र यानैः दृश्यन्ते न गजैः न च वाजिभिः ॥२-७१-२४॥
araṇya bhūtā iva purī sārathe pratibhāti me | na hi atra yānaiḥ dṛśyante na gajaiḥ na ca vājibhiḥ ||2-71-24||
निर्यान्तः वा अभियान्तः वा नर मुख्या यथा पुरम् । उद्यानानि पुरा भान्ति मत्तप्रमुदितानि च ॥२-७१-२५॥
niryāntaḥ vā abhiyāntaḥ vā nara mukhyā yathā puram | udyānāni purā bhānti mattapramuditāni ca ||2-71-25||
जनानाम् रतिसम्योगेष्वत्यन्तगुणवन्ति च । तान्येतान्यद्य वश्यामि निरानन्दानि सर्वशः ॥२-७१-२६॥
janānām ratisamyogeṣvatyantaguṇavanti ca | tānyetānyadya vaśyāmi nirānandāni sarvaśaḥ ||2-71-26||
स्रस्तपर्णैरनुपथम् विक्रोशद्भिरिव द्रुमैः । नाद्यापि श्रूयते शब्दो मत्तानाम् मृगपक्षिणाम् ॥२-७१-२७॥
srastaparṇairanupatham vikrośadbhiriva drumaiḥ | nādyāpi śrūyate śabdo mattānām mṛgapakṣiṇām ||2-71-27||
सम्रक्ताम् मधुराम् वाणीम् कलम् व्याहरताम् बहु । चन्दनागुरुसम्पृक्तो धूपसम्मूर्चितोऽतुलः ॥२-७१-२८॥
samraktām madhurām vāṇīm kalam vyāharatām bahu | candanāgurusampṛkto dhūpasammūrcito'tulaḥ ||2-71-28||
प्रवाति पवनः श्रीमान् किम् नु नाद्य यथापुरम् । भेरीमृदङ्गवीणानाम् कोणसम्घट्टितः पुनः ॥२-७१-२९॥
pravāti pavanaḥ śrīmān kim nu nādya yathāpuram | bherīmṛdaṅgavīṇānām koṇasamghaṭṭitaḥ punaḥ ||2-71-29||
किमद्य शब्दो विरतः सदाऽदीनगतिः पुरा । अनिष्टानि च पापानि पश्यामि विविधानि च ॥२-७१-३०॥
kimadya śabdo virataḥ sadā'dīnagatiḥ purā | aniṣṭāni ca pāpāni paśyāmi vividhāni ca ||2-71-30||
निमित्तानि अमनोज्ञानि तेन सीदति ते मनः । सर्वथा कुशलम् सूत दुर्लभम् मम बन्धुषु ॥२-७१-३१॥
nimittāni amanojñāni tena sīdati te manaḥ | sarvathā kuśalam sūta durlabham mama bandhuṣu ||2-71-31||
तथा ह्यसति सम्मोहे हृदयम् सीदतीव मे । विषण्णः शान्तहृदयस्त्रस्तः सुलुलितेन्द्रियः ॥२-७१-३२॥
tathā hyasati sammohe hṛdayam sīdatīva me | viṣaṇṇaḥ śāntahṛdayastrastaḥ sululitendriyaḥ ||2-71-32||
भरतः प्रविवेशाशु पुरीमिक्ष्वाकुपालिताम् । द्वारेण वैजयन्तेन प्राविशत् श्रान्त वाहनः ॥२-७१-३३॥
bharataḥ praviveśāśu purīmikṣvākupālitām | dvāreṇa vaijayantena prāviśat śrānta vāhanaḥ ||2-71-33||
द्वाह्स्थैः उत्थाय विजयम् पृष्टः तैः सहितः ययौ । स तु अनेक अग्र हृदयो द्वाह्स्थम् प्रत्यर्च्य तम् जनम् ॥२-७१-३४॥
dvāhsthaiḥ utthāya vijayam pṛṣṭaḥ taiḥ sahitaḥ yayau | sa tu aneka agra hṛdayo dvāhstham pratyarcya tam janam ||2-71-34||
सूतम् अश्व पतेः क्लान्तम् अब्रवीत् तत्र राघवः । किमहम् त्वरयानीतः कारणेन विनानघ ॥२-७१-३५॥
sūtam aśva pateḥ klāntam abravīt tatra rāghavaḥ | kimaham tvarayānītaḥ kāraṇena vinānagha ||2-71-35||
अशुभाशङ्कि हृदयम् शीलम् च पततीव मे । श्रुता नो यादृशाः पूर्वम् नृपतीनाम् विनाशने ॥२-७१-३६॥
aśubhāśaṅki hṛdayam śīlam ca patatīva me | śrutā no yādṛśāḥ pūrvam nṛpatīnām vināśane ||2-71-36||
आकाराः तान् अहम् सर्वान् इह पश्यामि सारथे । सम्मार्जनविहीनानि परुषाण्युपलक्षये ॥२-७१-३७॥
ākārāḥ tān aham sarvān iha paśyāmi sārathe | sammārjanavihīnāni paruṣāṇyupalakṣaye ||2-71-37||
असम्यतकवाटानि श्रीविहीनानि सर्वशः । बलिकर्मविहीनानि धूपसम्मेदनेन च ॥२-७१-३८॥
asamyatakavāṭāni śrīvihīnāni sarvaśaḥ | balikarmavihīnāni dhūpasammedanena ca ||2-71-38||
अनाशितकुटुम्बानि प्रभाहीनजनानि च । अलक्स्मीकानि पश्यामि कुटुम्बिभवनान्यहम् ॥२-७१-३९॥
anāśitakuṭumbāni prabhāhīnajanāni ca | alaksmīkāni paśyāmi kuṭumbibhavanānyaham ||2-71-39||
अपेतमाल्यशोभानि असम्मृष्टाजिराणि च । देवागाराणि शून्यानि न चाभान्ति यथापुरम् ॥२-७१-४०॥
apetamālyaśobhāni asammṛṣṭājirāṇi ca | devāgārāṇi śūnyāni na cābhānti yathāpuram ||2-71-40||
देवतार्चाः प्रविद्धाश्च यज्ञ्गोष्ठ्यस्तथाविधाः । माल्यापणेषु राजन्ते नाद्य पण्यानि वा तथा ॥२-७१-४१॥
devatārcāḥ praviddhāśca yajñgoṣṭhyastathāvidhāḥ | mālyāpaṇeṣu rājante nādya paṇyāni vā tathā ||2-71-41||
दृश्यन्ते वणिजोऽप्यद्य न यथापूर्वमत्रवै । ध्यानसम्विग्नहृदयाः नष्टव्यापारयन्त्रिताः ॥२-७१-४२॥
dṛśyante vaṇijo'pyadya na yathāpūrvamatravai | dhyānasamvignahṛdayāḥ naṣṭavyāpārayantritāḥ ||2-71-42||
देवायतनचैत्येषुदीनाः पक्षिगणास्तथा ॥२-७१-४३॥
devāyatanacaityeṣudīnāḥ pakṣigaṇāstathā ||2-71-43||
मलिनम् च अश्रु पूर्ण अक्षम् दीनम् ध्यान परम् कृशम् । सस्त्री पुम्सम् च पश्यामि जनम् उत्कण्ठितम् पुरे ॥२-७१-४४॥
malinam ca aśru pūrṇa akṣam dīnam dhyāna param kṛśam | sastrī pumsam ca paśyāmi janam utkaṇṭhitam pure ||2-71-44||
इति एवम् उक्त्वा भरतः सूतम् तम् दीन मानसः । तानि अनिष्टानि अयोध्यायाम् प्रेक्ष्य राज गृहम् ययौ ॥२-७१-४५॥
iti evam uktvā bharataḥ sūtam tam dīna mānasaḥ | tāni aniṣṭāni ayodhyāyām prekṣya rāja gṛham yayau ||2-71-45||
ताम् शून्य शृन्ग अटक वेश्म रथ्याम् । रजो अरुण द्वार कपाट यन्त्राम् । दृष्ट्वा पुरीम् इन्द्र पुरी प्रकाशाम् । दुह्खेन सम्पूर्णतरः बभूव ॥२-७१-४६॥
tām śūnya śṛnga aṭaka veśma rathyām | rajo aruṇa dvāra kapāṭa yantrām | dṛṣṭvā purīm indra purī prakāśām | duhkhena sampūrṇataraḥ babhūva ||2-71-46||
बहूनि पश्यन् मनसो अप्रियाणि । यानि अन्न्यदा न अस्य पुरे बभूवुः । अवाक् शिरा दीन मना नहृष्टः । पितुर् महात्मा प्रविवेश वेश्म ॥२-७१-४७॥
bahūni paśyan manaso apriyāṇi | yāni annyadā na asya pure babhūvuḥ | avāk śirā dīna manā nahṛṣṭaḥ | pitur mahātmā praviveśa veśma ||2-71-47||
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे एकसप्ततितमः सर्गः ॥२-७१॥
iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye ayodhyākāṇḍe ekasaptatitamaḥ sargaḥ ||2-71||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
