श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे एकचत्वारिंशः सर्गः ॥१-४१॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe bālakāṇḍe ekacatvāriṃśaḥ sargaḥ ||1-41||
पुत्रांश्चिरगताञ्ज्ञात्वा सगरो रघुनन्दन । नप्तारमब्रवीद् राजा दीप्यमानं स्वतेजसा ॥१-४१-१॥
putrāṃściragatāñjñātvā sagaro raghunandana |naptāramabravīd rājā dīpyamānaṃ svatejasā ||1-41-1||
शूरश्च कृतविद्यश्च पूर्वैस्तुल्योऽसि तेजसा । पितॄणां गतिमन्विच्छ येन चाश्वोऽपवाहितः ॥१-४१-२॥
śūraśca kṛtavidyaśca pūrvaistulyo'si tejasā |pitṝṇāṃ gatimanviccha yena cāśvo'pavāhitaḥ ||1-41-2||
अन्तर्भौमानि सत्त्वानि वीर्यवन्ति महान्ति च । तेषां तु प्रतिघातार्थं सासिं गृह्णीष्व कार्मुकम् ॥१-४१-३॥
antarbhaumāni sattvāni vīryavanti mahānti ca |teṣāṃ tu pratighātārthaṃ sāsiṃ gṛhṇīṣva kārmukam ||1-41-3||
अभिवाद्याभिवाद्यांस्त्वं हत्वा विघ्नकरानपि । सिद्धार्थः संनिवर्तस्व मम यज्ञस्य पारगः ॥१-४१-४॥
abhivādyābhivādyāṃstvaṃ hatvā vighnakarānapi |siddhārthaḥ saṃnivartasva mama yajñasya pāragaḥ ||1-41-4||
एवमुक्तोंऽशुमान् सम्यक् सगरेण महात्मना । धनुरादाय खड्गं च जगाम लघुविक्रमः ॥१-४१-५॥
evamuktoṃ'śumān samyak sagareṇa mahātmanā |dhanurādāya khaḍgaṃ ca jagāma laghuvikramaḥ ||1-41-5||
स खातं पितृभिर्मार्गमन्तर्भौमं महात्मभिः । प्रापद्यत नरश्रेष्ठ तेन राज्ञाभिचोदितः ॥१-४१-६॥
sa khātaṃ pitṛbhirmārgamantarbhaumaṃ mahātmabhiḥ |prāpadyata naraśreṣṭha tena rājñābhicoditaḥ ||1-41-6||
देवदानवरक्षोभिः पिशाचपतगोरगैः । पूज्यमानं महातेजा दिशागजमपश्यत ॥१-४१-७॥
devadānavarakṣobhiḥ piśācapatagoragaiḥ |pūjyamānaṃ mahātejā diśāgajamapaśyata ||1-41-7||
स तं प्रदक्षिणं कृत्वा पृष्ट्वा चैव निरामयम् । पितॄन् स परिपप्रच्छ वाजिहर्तारमेव च ॥१-४१-८॥
sa taṃ pradakṣiṇaṃ kṛtvā pṛṣṭvā caiva nirāmayam |pitṝn sa paripapraccha vājihartārameva ca ||1-41-8||
दिशागजस्तु तच्छ्रुत्वा प्रत्युवाच महामतिः । आसमञ्ज कृतार्थस्त्वं सहाश्वः शीघ्रमेष्यसि ॥१-४१-९॥
diśāgajastu tacchrutvā pratyuvāca mahāmatiḥ |āsamañja kṛtārthastvaṃ sahāśvaḥ śīghrameṣyasi ||1-41-9||
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा सर्वानेव दिशागजान् । यथाक्रमं यथान्यायं प्रष्टुं समुपचक्रमे ॥१-४१-१०॥
tasya tadvacanaṃ śrutvā sarvāneva diśāgajān |yathākramaṃ yathānyāyaṃ praṣṭuṃ samupacakrame ||1-41-10||
तैश्च सर्वैर्दिशापालैर्वाक्यज्ञैर्वाक्यकोविदैः । पूजितः सहयश्चैवागन्तासीत्यभिचोदितः ॥१-४१-११॥
taiśca sarvairdiśāpālairvākyajñairvākyakovidaiḥ |pūjitaḥ sahayaścaivāgantāsītyabhicoditaḥ ||1-41-11||
तेषां तद्वचनं श्रुत्वा जगाम लघुविक्रमः । भस्मराशीकृता यत्र पितरस्तस्य सागराः ॥१-४१-१२॥
teṣāṃ tadvacanaṃ śrutvā jagāma laghuvikramaḥ |bhasmarāśīkṛtā yatra pitarastasya sāgarāḥ ||1-41-12||
स दुःखवशमापन्नस्त्वसमञ्जसुतस्तदा । चुक्रोश परमार्तस्तु वधात् तेषां सुदुःखितः ॥१-४१-१३॥
sa duḥkhavaśamāpannastvasamañjasutastadā |cukrośa paramārtastu vadhāt teṣāṃ suduḥkhitaḥ ||1-41-13||
यज्ञियं च हयं तत्र चरन्तमविदूरतः । ददर्श पुरुषव्याघ्रो दुःखशोकसमन्वितः ॥१-४१-१४॥
yajñiyaṃ ca hayaṃ tatra carantamavidūrataḥ |dadarśa puruṣavyāghro duḥkhaśokasamanvitaḥ ||1-41-14||
स तेषां राजपुत्राणां कर्तुकामो जलक्रियाम् । स जलार्थी महातेजा न चापश्यज्जलाशयम् ॥१-४१-१५॥
sa teṣāṃ rājaputrāṇāṃ kartukāmo jalakriyām |sa jalārthī mahātejā na cāpaśyajjalāśayam ||1-41-15||
विसार्य निपुणां दृष्टिं ततोऽपश्यत् खगाधिपम् । पितॄणां मातुलं राम सुपर्णमनिलोपमम् ॥१-४१-१६॥
visārya nipuṇāṃ dṛṣṭiṃ tato'paśyat khagādhipam |pitṝṇāṃ mātulaṃ rāma suparṇamanilopamam ||1-41-16||
स चैनमब्रवीद् वाक्यं वैनतेयो महाबलः । मा शुचः पुरुषव्याघ्र वधोऽयं लोकसम्मतः ॥१-४१-१७॥
sa cainamabravīd vākyaṃ vainateyo mahābalaḥ |mā śucaḥ puruṣavyāghra vadho'yaṃ lokasammataḥ ||1-41-17||
कपिलेनाप्रमेयेण दग्धा हीमे महाबलाः । सलिलं नार्हसि प्राज्ञ दातुमेषां हि लौकिकम् ॥१-४१-१८॥
kapilenāprameyeṇa dagdhā hīme mahābalāḥ |salilaṃ nārhasi prājña dātumeṣāṃ hi laukikam ||1-41-18||
गङ्गा हिमवतो ज्येष्ठा दुहिता पुरुषर्षभ । तस्यां कुरु महाबाहो पितॄणां तु जल क्रियाम् ॥१-४१-१९ ॥
gaṅgā himavato jyeṣṭhā duhitā puruṣarṣabha |tasyāṃ kuru mahābāho pitṝṇāṃ tu jala kriyām ||1-41-19 ||
भस्मराशीकृतानेतान् प्लावयेल्लोकपावनी । तया क्लिन्नमिदं भस्म गङ्गया लोककान्तया । षष्टिं पुत्रसहस्राणि स्वर्गलोकं गमिष्यति ॥१-४१-२०॥
bhasmarāśīkṛtānetān plāvayellokapāvanī |tayā klinnamidaṃ bhasma gaṅgayā lokakāntayā |ṣaṣṭiṃ putrasahasrāṇi svargalokaṃ gamiṣyati ||1-41-20||
निर्गच्छाश्वं महाभाग संगृह्य पुरुषर्षभ। यज्ञं पैतामहं वीर निर्वर्तयितुमर्हसि॥१-४१-२१ ॥
nirgacchāśvaṃ mahābhāga saṃgṛhya puruṣarṣabha|yajñaṃ paitāmahaṃ vīra nirvartayitumarhasi||1-41-21 ||
सुपर्णवचनं श्रुत्वा सोंऽशुमानतिवीर्यवान् । त्वरितं हयमादाय पुनरायान्महातपाः ॥१-४१-२२ ॥
suparṇavacanaṃ śrutvā soṃ'śumānativīryavān |tvaritaṃ hayamādāya punarāyānmahātapāḥ ||1-41-22 ||
ततो राजानमासाद्य दीक्षितं रघुनन्दन । न्यवेदयद् यथावृत्तं सुपर्णवचनं तथा ॥१-४१-२३॥
tato rājānamāsādya dīkṣitaṃ raghunandana |nyavedayad yathāvṛttaṃ suparṇavacanaṃ tathā ||1-41-23||
तच्छ्रुत्वा घोरसंकाशं वाक्यमंशुमतो नृपः । यज्ञं निर्वर्तयामास यथाकल्पं यथाविधि ॥१-४१-२४॥
tacchrutvā ghorasaṃkāśaṃ vākyamaṃśumato nṛpaḥ |yajñaṃ nirvartayāmāsa yathākalpaṃ yathāvidhi ||1-41-24||
स्वपुरं त्वगमच्छ्रीमानिष्टयज्ञो महीपतिः । गङ्गायाश्चागमे राजा निश्चयं नाध्यगच्छत ॥१-४१-२५॥
svapuraṃ tvagamacchrīmāniṣṭayajño mahīpatiḥ |gaṅgāyāścāgame rājā niścayaṃ nādhyagacchata ||1-41-25||
अगत्वा निश्चयं राजा कालेन महता महान् । त्रिंशद्वर्षसहस्राणि राज्यं कृत्वा दिवं गतः ॥१-४१-२६॥
agatvā niścayaṃ rājā kālena mahatā mahān |triṃśadvarṣasahasrāṇi rājyaṃ kṛtvā divaṃ gataḥ ||1-41-26||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये बालकाण्डे एकचत्वारिंशः सर्गः ॥१-४१॥
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye bālakāṇḍe ekacatvāriṃśaḥ sargaḥ ||1-41||