श्रीमद्वाल्मीकीयरामायणे सुन्दरकाण्डे सप्तचत्वारिंशः सर्गः ॥५-४७॥
śrīmadvālmīkīyarāmāyaṇe sundarakāṇḍe saptacatvāriṃśaḥ sargaḥ ||5-47||
सेनापतीन् पञ्च स तु प्रमापितान् हनूमता सानुचरान् सवाहनान्। निशम्य राजा समरोद्धतोन्मुखं कुमारमक्षं प्रसमैक्षताक्षम्॥ १॥
senāpatīn pañca sa tu pramāpitān hanūmatā sānucarān savāhanān| niśamya rājā samaroddhatonmukhaṃ kumāramakṣaṃ prasamaikṣatākṣam|| 1||
स तस्य दृष्ट्यर्पणसम्प्रचोदितः प्रतापवान् काञ्चनचित्रकार्मुकः। समुत्पपाताथ सदस्युदीरितो द्विजातिमुख्यैर्हविषेव पावकः॥ २॥
sa tasya dṛṣṭyarpaṇasampracoditaḥ pratāpavān kāñcanacitrakārmukaḥ| samutpapātātha sadasyudīrito dvijātimukhyairhaviṣeva pāvakaḥ|| 2||
ततो महान् बालदिवाकरप्रभं प्रतप्तजाम्बूनदजालसंततम्। रथं समास्थाय ययौ स वीर्यवान् महाहरिं तं प्रति नैर्ऋतर्षभः॥ ३॥
tato mahān bāladivākaraprabhaṃ prataptajāmbūnadajālasaṃtatam| rathaṃ samāsthāya yayau sa vīryavān mahāhariṃ taṃ prati nairṛtarṣabhaḥ|| 3||
ततस्तपःसंग्रहसंचयार्जितं प्रतप्तजाम्बूनदजालचित्रितम्। पताकिनं रत्नविभूषितध्वजं मनोजवाष्टाश्ववरैः सुयोजितम्॥ ४॥
tatastapaḥsaṃgrahasaṃcayārjitaṃ prataptajāmbūnadajālacitritam| patākinaṃ ratnavibhūṣitadhvajaṃ manojavāṣṭāśvavaraiḥ suyojitam|| 4||
सुरासुराधृष्यमसङ्गचारिणं तडित्प्रभं व्योमचरं समाहितम्। सतूणमष्टासिनिबद्धबन्धुरं यथाक्रमावेशितशक्तितोमरम्॥ ५॥
surāsurādhṛṣyamasaṅgacāriṇaṃ taḍitprabhaṃ vyomacaraṃ samāhitam| satūṇamaṣṭāsinibaddhabandhuraṃ yathākramāveśitaśaktitomaram|| 5||
विराजमानं प्रतिपूर्णवस्तुना सहेमदाम्ना शशिसूर्यवर्चसा। दिवाकराभं रथमास्थितस्ततः स निर्जगामामरतुल्यविक्रमः॥ ६॥
virājamānaṃ pratipūrṇavastunā sahemadāmnā śaśisūryavarcasā| divākarābhaṃ rathamāsthitastataḥ sa nirjagāmāmaratulyavikramaḥ|| 6||
स पूरयन् खं च महीं च साचलां तुरङ्गमातङ्गमहारथस्वनैः। बलैः समेतैः सहतोरणस्थितं समर्थमासीनमुपागमत् कपिम्॥ ७॥
sa pūrayan khaṃ ca mahīṃ ca sācalāṃ turaṅgamātaṅgamahārathasvanaiḥ| balaiḥ sametaiḥ sahatoraṇasthitaṃ samarthamāsīnamupāgamat kapim|| 7||
स तं समासाद्य हरिं हरीक्षणो युगान्तकालाग्निमिव प्रजाक्षये। अवस्थितं विस्मितजातसम्भ्रमं समैक्षताक्षो बहुमानचक्षुषा॥ ८॥
sa taṃ samāsādya hariṃ harīkṣaṇo yugāntakālāgnimiva prajākṣaye| avasthitaṃ vismitajātasambhramaṃ samaikṣatākṣo bahumānacakṣuṣā|| 8||
स तस्य वेगं च कपेर्महात्मनः पराक्रमं चारिषु रावणात्मजः। विचारयन् स्वं च बलं महाबलो युगक्षये सूर्य इवाभिवर्धत॥ ९॥
sa tasya vegaṃ ca kapermahātmanaḥ parākramaṃ cāriṣu rāvaṇātmajaḥ| vicārayan svaṃ ca balaṃ mahābalo yugakṣaye sūrya ivābhivardhata|| 9||
स जातमन्युः प्रसमीक्ष्य विक्रमं स्थितः स्थिरः संयति दुर्निवारणम्। समाहितात्मा हनुमन्तमाहवे प्रचोदयामास शितैः शरैस्त्रिभिः॥ १०॥
sa jātamanyuḥ prasamīkṣya vikramaṃ sthitaḥ sthiraḥ saṃyati durnivāraṇam| samāhitātmā hanumantamāhave pracodayāmāsa śitaiḥ śaraistribhiḥ|| 10||
ततः कपिं तं प्रसमीक्ष्य गर्वितं जितश्रमं शत्रुपराजयोचितम्। अवैक्षताक्षः समुदीर्णमानसं सबाणपाणिः प्रगृहीतकार्मुकः॥ ११॥
tataḥ kapiṃ taṃ prasamīkṣya garvitaṃ jitaśramaṃ śatruparājayocitam| avaikṣatākṣaḥ samudīrṇamānasaṃ sabāṇapāṇiḥ pragṛhītakārmukaḥ|| 11||
स हेमनिष्काङ्गदचारुकुण्डलः समाससादाशुपराक्रमः कपिम्। तयोर्बभूवाप्रतिमः समागमः सुरासुराणामपि सम्भ्रमप्रदः॥ १२॥
sa hemaniṣkāṅgadacārukuṇḍalaḥ samāsasādāśuparākramaḥ kapim| tayorbabhūvāpratimaḥ samāgamaḥ surāsurāṇāmapi sambhramapradaḥ|| 12||
ररास भूमिर्न तताप भानुमान् ववौ न वायुः प्रचचाल चाचलः। कपेः कुमारस्य च वीर्यसंयुगं ननाद च द्यौरुदधिश्च चुक्षुभे॥ १३॥
rarāsa bhūmirna tatāpa bhānumān vavau na vāyuḥ pracacāla cācalaḥ| kapeḥ kumārasya ca vīryasaṃyugaṃ nanāda ca dyaurudadhiśca cukṣubhe|| 13||
स तस्य वीरः सुमुखान् पतत्रिणः सुवर्णपुङ्खान् सविषानिवोरगान्। समाधिसंयोगविमोक्षतत्त्ववि- च्छरानथ त्रीन् कपिमूर्ध्न्यताडयत्॥ १४॥
sa tasya vīraḥ sumukhān patatriṇaḥ suvarṇapuṅkhān saviṣānivoragān| samādhisaṃyogavimokṣatattvavi- ccharānatha trīn kapimūrdhnyatāḍayat|| 14||
स तैः शरैर्मूर्ध्नि समं निपातितैः क्षरन्नसृग्दिग्धविवृत्तनेत्रः। नवोदितादित्यनिभः शरांशुमान् व्यराजतादित्य इवांशुमालिकः॥ १५॥
sa taiḥ śarairmūrdhni samaṃ nipātitaiḥ kṣarannasṛgdigdhavivṛttanetraḥ| navoditādityanibhaḥ śarāṃśumān vyarājatāditya ivāṃśumālikaḥ|| 15||
ततः प्लवङ्गाधिपमन्त्रिसत्तमः समीक्ष्य तं राजवरात्मजं रणे। उदग्रचित्रायुधचित्रकार्मुकं जहर्ष चापूर्यत चाहवोन्मुखः॥ १६॥
tataḥ plavaṅgādhipamantrisattamaḥ samīkṣya taṃ rājavarātmajaṃ raṇe| udagracitrāyudhacitrakārmukaṃ jaharṣa cāpūryata cāhavonmukhaḥ|| 16||
स मन्दराग्रस्थ इवांशुमाली विवृद्धकोपो बलवीर्यसंवृतः। कुमारमक्षं सबलं सवाहनं ददाह नेत्राग्निमरीचिभिस्तदा॥ १७॥
sa mandarāgrastha ivāṃśumālī vivṛddhakopo balavīryasaṃvṛtaḥ| kumāramakṣaṃ sabalaṃ savāhanaṃ dadāha netrāgnimarīcibhistadā|| 17||
ततः स बाणासनशक्रकार्मुकः शरप्रवर्षो युधि राक्षसाम्बुदः। शरान् मुमोचाशु हरीश्वराचले बलाहको वृष्टिमिवाचलोत्तमे॥ १८॥
tataḥ sa bāṇāsanaśakrakārmukaḥ śarapravarṣo yudhi rākṣasāmbudaḥ| śarān mumocāśu harīśvarācale balāhako vṛṣṭimivācalottame|| 18||
कपिस्ततस्तं रणचण्डविक्रमं प्रवृद्धतेजोबलवीर्यसायकम्। कुमारमक्षं प्रसमीक्ष्य संयुगे ननाद हर्षाद् घनतुल्यनिःस्वनः॥ १९॥
kapistatastaṃ raṇacaṇḍavikramaṃ pravṛddhatejobalavīryasāyakam| kumāramakṣaṃ prasamīkṣya saṃyuge nanāda harṣād ghanatulyaniḥsvanaḥ|| 19||
स बालभावाद् युधि वीर्यदर्पितः प्रवृद्धमन्युः क्षतजोपमेक्षणः। समाससादाप्रतिमं रणे कपिं गजो महाकूपमिवावृतं तृणैः॥ २०॥
sa bālabhāvād yudhi vīryadarpitaḥ pravṛddhamanyuḥ kṣatajopamekṣaṇaḥ| samāsasādāpratimaṃ raṇe kapiṃ gajo mahākūpamivāvṛtaṃ tṛṇaiḥ|| 20||
स तेन बाणैः प्रसभं निपातितै- श्चकार नादं घननादनिःस्वनः। समुत्सहेनाशु नभः समारुजन् भुजोरुविक्षेपणघोरदर्शनः॥ २१॥
sa tena bāṇaiḥ prasabhaṃ nipātitai- ścakāra nādaṃ ghananādaniḥsvanaḥ| samutsahenāśu nabhaḥ samārujan bhujoruvikṣepaṇaghoradarśanaḥ|| 21||
तमुत्पतन्तं समभिद्रवद् बली स राक्षसानां प्रवरः प्रतापवान्। रथी रथश्रेष्ठतरः किरन् शरैः पयोधरः शैलमिवाश्मवृष्टिभिः॥ २२॥
tamutpatantaṃ samabhidravad balī sa rākṣasānāṃ pravaraḥ pratāpavān| rathī rathaśreṣṭhataraḥ kiran śaraiḥ payodharaḥ śailamivāśmavṛṣṭibhiḥ|| 22||
स ताञ्छरांस्तस्य हरिर्विमोक्षयं- श्चचार वीरः पथि वायुसेविते। शरान्तरे मारुतवद् विनिष्पतन् मनोजवः संयति भीमविक्रमः॥ २३॥
sa tāñcharāṃstasya harirvimokṣayaṃ- ścacāra vīraḥ pathi vāyusevite| śarāntare mārutavad viniṣpatan manojavaḥ saṃyati bhīmavikramaḥ|| 23||
तमात्तबाणासनमाहवोन्मुखं खमास्तृणन्तं विविधैः शरोत्तमैः। अवैक्षताक्षं बहुमानचक्षुषा जगाम चिन्तां स च मारुतात्मजः॥ २४॥
tamāttabāṇāsanamāhavonmukhaṃ khamāstṛṇantaṃ vividhaiḥ śarottamaiḥ| avaikṣatākṣaṃ bahumānacakṣuṣā jagāma cintāṃ sa ca mārutātmajaḥ|| 24||
ततः शरैर्भिन्नभुजान्तरः कपिः कुमारवर्येण महात्मना नदन्। महाभुजः कर्मविशेषतत्त्वविद् विचिन्तयामास रणे पराक्रमम्॥ २५॥
tataḥ śarairbhinnabhujāntaraḥ kapiḥ kumāravaryeṇa mahātmanā nadan| mahābhujaḥ karmaviśeṣatattvavid vicintayāmāsa raṇe parākramam|| 25||
अबालवद् बालदिवाकरप्रभः करोत्ययं कर्म महन्महाबलः। न चास्य सर्वाहवकर्मशालिनः प्रमापणे मे मतिरत्र जायते॥ २६॥
abālavad bāladivākaraprabhaḥ karotyayaṃ karma mahanmahābalaḥ| na cāsya sarvāhavakarmaśālinaḥ pramāpaṇe me matiratra jāyate|| 26||
अयं महात्मा च महांश्च वीर्यतः समाहितश्चातिसहश्च संयुगे। असंशयं कर्मगुणोदयादयं सनागयक्षैर्मुनिभिश्च पूजितः॥ २७॥
ayaṃ mahātmā ca mahāṃśca vīryataḥ samāhitaścātisahaśca saṃyuge| asaṃśayaṃ karmaguṇodayādayaṃ sanāgayakṣairmunibhiśca pūjitaḥ|| 27||
पराक्रमोत्साहविवृद्धमानसः- समीक्षते मां प्रमुखोऽग्रतः स्थितः। पराक्रमो ह्यस्य मनांसि कम्पयेत् सुरासुराणामपि शीघ्रकारिणः॥ २८॥
parākramotsāhavivṛddhamānasaḥ- samīkṣate māṃ pramukho'grataḥ sthitaḥ| parākramo hyasya manāṃsi kampayet surāsurāṇāmapi śīghrakāriṇaḥ|| 28||
न खल्वयं नाभिभवेदुपेक्षितः पराक्रमो ह्यस्य रणे विवर्धते। प्रमापणं ह्यस्य ममाद्य रोचते न वर्धमानोऽग्निरुपेक्षितुं क्षमः॥ २९॥
na khalvayaṃ nābhibhavedupekṣitaḥ parākramo hyasya raṇe vivardhate| pramāpaṇaṃ hyasya mamādya rocate na vardhamāno'gnirupekṣituṃ kṣamaḥ|| 29||
इति प्रवेगं तु परस्य तर्कयन् स्वकर्मयोगं च विधाय वीर्यवान्। चकार वेगं तु महाबलस्तदा मतिं च चक्रेऽस्य वधे तदानीम्॥ ३०॥
iti pravegaṃ tu parasya tarkayan svakarmayogaṃ ca vidhāya vīryavān| cakāra vegaṃ tu mahābalastadā matiṃ ca cakre'sya vadhe tadānīm|| 30||
स तस्य तानष्ट वरान् महाहयान् समाहितान् भारसहान् विवर्तने। जघान वीरः पथि वायुसेविते तलप्रहारैः पवनात्मजः कपिः॥ ३१॥
sa tasya tānaṣṭa varān mahāhayān samāhitān bhārasahān vivartane| jaghāna vīraḥ pathi vāyusevite talaprahāraiḥ pavanātmajaḥ kapiḥ|| 31||
ततस्तलेनाभिहतो महारथः स तस्य पिङ्गाधिपमन्त्रिनिर्जितः। स भग्ननीडः परिवृत्तकूबरः पपात भूमौ हतवाजिरम्बरात्॥ ३२॥
tatastalenābhihato mahārathaḥ sa tasya piṅgādhipamantrinirjitaḥ| sa bhagnanīḍaḥ parivṛttakūbaraḥ papāta bhūmau hatavājirambarāt|| 32||
स तं परित्यज्य महारथो रथं सकार्मुकः खड्गधरः खमुत्पतन्। ततोऽभियोगादृषिरुग्रवीर्यवान् विहाय देहं मरुतामिवालयम्॥ ३३॥
sa taṃ parityajya mahāratho rathaṃ sakārmukaḥ khaḍgadharaḥ khamutpatan| tato'bhiyogādṛṣirugravīryavān vihāya dehaṃ marutāmivālayam|| 33||
कपिस्ततस्तं विचरन्तमम्बरे पतत्त्रिराजानिलसिद्धसेविते। समेत्य तं मारुतवेगविक्रमः क्रमेण जग्राह च पादयोर्दृढम्॥ ३४॥
kapistatastaṃ vicarantamambare patattrirājānilasiddhasevite| sametya taṃ mārutavegavikramaḥ krameṇa jagrāha ca pādayordṛḍham|| 34||
स तं समाविध्य सहस्रशः कपि- र्महोरगं गृह्य इवाण्डजेश्वरः। मुमोच वेगात् पितृतुल्यविक्रमो महीतले संयति वानरोत्तमः॥ ३५॥
sa taṃ samāvidhya sahasraśaḥ kapi- rmahoragaṃ gṛhya ivāṇḍajeśvaraḥ| mumoca vegāt pitṛtulyavikramo mahītale saṃyati vānarottamaḥ|| 35||
स भग्नबाहूरुकटीपयोधरः क्षरन्नसृङ्निर्मथितास्थिलोचनः। सम्भिन्नसंधिः प्रविकीर्णबन्धनो हतः क्षितौ वायुसुतेन राक्षसः॥ ३६॥
sa bhagnabāhūrukaṭīpayodharaḥ kṣarannasṛṅnirmathitāsthilocanaḥ| sambhinnasaṃdhiḥ pravikīrṇabandhano hataḥ kṣitau vāyusutena rākṣasaḥ|| 36||
महाकपिर्भूमितले निपीड्य तं चकार रक्षोऽधिपतेर्महद्भयम्। महर्षिभिश्चक्रचरैः समागतैः समेत्य भूतैश्च सयक्षपन्नगैः। सुरैश्च सेन्द्रैर्भृशजातविस्मयै- र्हते कुमारे स कपिर्निरीक्षितः॥ ३७॥
mahākapirbhūmitale nipīḍya taṃ cakāra rakṣo'dhipatermahadbhayam| maharṣibhiścakracaraiḥ samāgataiḥ sametya bhūtaiśca sayakṣapannagaiḥ| suraiśca sendrairbhṛśajātavismayai- rhate kumāre sa kapirnirīkṣitaḥ|| 37||
निहत्य तं वज्रिसुतोपमं रणे कुमारमक्षं क्षतजोपमेक्षणम्। तदेव वीरोऽभिजगाम तोरणं कृतक्षणः काल इव प्रजाक्षये॥ ३८॥
nihatya taṃ vajrisutopamaṃ raṇe kumāramakṣaṃ kṣatajopamekṣaṇam| tadeva vīro'bhijagāma toraṇaṃ kṛtakṣaṇaḥ kāla iva prajākṣaye|| 38||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे सप्तचत्वारिंशः सर्गः ।। ५.४७।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye sundarakāṇḍe saptacatvāriṃśaḥ sargaḥ || 5.47||
AnonymousUser
300 Mudras
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Anushtanam
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
5 Days
Save Shloka
Post Shloka
Copy Shloka
Shloka Link
