राघवेणाभये दत्ते संनतो रावणानुजः । विभीषणो महाप्राज्ञो भूमिं समवलोकयन् ।। 1 ।।
rāghaveṇābhaye datte saṃnato rāvaṇānujaḥ | vibhīṣaṇo mahāprājño bhūmiṃ samavalokayan || 1 ||
खात् पपातावनिं हृष्टो भक्तैरनुचरैः सह । स तु रामस्य धर्मात्मा निपपात विभीषणः ।। 2 ।।
khāt papātāvaniṃ hṛṣṭo bhaktairanucaraiḥ saha | sa tu rāmasya dharmātmā nipapāta vibhīṣaṇaḥ || 2 ||
पादयोः शरणान्वेषी चतुर्भिः सह राक्षसैः । अब्रवीच्च तदा रामं वाक्यं तत्र विभीषणः ।। 3 ।।
pādayoḥ śaraṇānveṣī caturbhiḥ saha rākṣasaiḥ | abravīcca tadā rāmaṃ vākyaṃ tatra vibhīṣaṇaḥ || 3 ||
धर्मयुक्तं च युक्तं च साम्प्रतं सम्प्रहर्षणम् । अनुजो रावणस्याहं तेन चास्म्यवमानितः ।। 4 ।।
dharmayuktaṃ ca yuktaṃ ca sāmprataṃ sampraharṣaṇam | anujo rāvaṇasyāhaṃ tena cāsmyavamānitaḥ || 4 ||
भवन्तं सर्वभूतानां शरण्यं शरणं गतः । परित्यक्ता मया लङ्का मित्राणि च धनानि च ।। 5 ।।
bhavantaṃ sarvabhūtānāṃ śaraṇyaṃ śaraṇaṃ gataḥ | parityaktā mayā laṅkā mitrāṇi ca dhanāni ca || 5 ||
भवद्गतं मे राज्यं च जीवितं च सुखानि च । तस्य तद वचनं श्रुत्वा रामो वचनमब्रवीत् ।। 6 ।।
bhavadgataṃ me rājyaṃ ca jīvitaṃ ca sukhāni ca | tasya tada vacanaṃ śrutvā rāmo vacanamabravīt || 6 ||
वचसा सान्त्वयित्वैनं लोचनाभ्यां पिबन्निव । आख्याहि मम तत्त्वेन राक्षसानां बलाबलम् ।। 7 ।।
vacasā sāntvayitvainaṃ locanābhyāṃ pibanniva | ākhyāhi mama tattvena rākṣasānāṃ balābalam || 7 ||
एवमुक्तं तदा रक्षो रामेणाक्लिष्टकर्मणा । रावणस्य बलं सर्वमाख्यातुमुपचक्रमे ।। 8 ।।
evamuktaṃ tadā rakṣo rāmeṇākliṣṭakarmaṇā | rāvaṇasya balaṃ sarvamākhyātumupacakrame || 8 ||
अवध्य सर्वभूतानां गन्धर्वोरगरक्षसाम् । राजपुत्र दशग्रीवो वरदानात् स्वयंभुवः ।। 9 ।।
avadhya sarvabhūtānāṃ gandharvoragarakṣasām | rājaputra daśagrīvo varadānāt svayaṃbhuvaḥ || 9 ||
रावणानन्तरो भ्राता मम ज्येष्ठश्च वीर्यवान् । कुम्भकर्णो महातेजा शक्रप्रतिबलो युधि ।। 10 ।।
rāvaṇānantaro bhrātā mama jyeṣṭhaśca vīryavān | kumbhakarṇo mahātejā śakrapratibalo yudhi || 10 ||
राम सेनापतिस्तस्य प्रहास्तो यदि ते श्रुतः । कैलासे येन समरे मणिभद्रः पराजितः ।। 11 ।।
rāma senāpatistasya prahāsto yadi te śrutaḥ | kailāse yena samare maṇibhadraḥ parājitaḥ || 11 ||
बद्धगोधाङ्गुळित्रश्चअवध्यकवचो युधि । धनुरादाय यस्तिष्टन्नदृश्यो भवतीन्द्रजित् ।। 12 ।।
baddhagodhāṅguळ्itraścaavadhyakavaco yudhi | dhanurādāya yastiṣṭannadṛśyo bhavatīndrajit || 12 ||
सङ्ग्राम समयव्यूहे तर्पयित्वा हुताशनम् । अन्तर्धानगत श्रीमानिन्द्रजिद्दन्ति राघव: ।। 13 ।।
saṅgrāma samayavyūhe tarpayitvā hutāśanam | antardhānagata śrīmānindrajiddanti rāghava: || 13 ||
महोदरमहापार्श्वौ राक्षसश्चाप्यकम्पनः । अनीकस्थास्तु तस्यैते लोकपालसमा युधि ।। 14 ।।
mahodaramahāpārśvau rākṣasaścāpyakampanaḥ | anīkasthāstu tasyaite lokapālasamā yudhi || 14 ||
दशकोटिसहस्राणि रक्षसां कामरूपिणाम् । मांसशोणितभक्ष्याणां लङ्कापुरनिवासिनाम् ।। 15 ।।
daśakoṭisahasrāṇi rakṣasāṃ kāmarūpiṇām | māṃsaśoṇitabhakṣyāṇāṃ laṅkāpuranivāsinām || 15 ||
स तैस्तु सहितो राजा लोकपालानयोधयत् । सह देवैस्तु ते भग्ना रावणेन दुरात्मना ।। 16 ।।
sa taistu sahito rājā lokapālānayodhayat | saha devaistu te bhagnā rāvaṇena durātmanā || 16 ||
विभीषणस्य तु वचस्तच्छ्रुत्वा रघुसत्तमः । अन्वीक्ष्य मनसा सर्वमिदं वचनमब्रवीत् ।। 17 ।।
vibhīṣaṇasya tu vacastacchrutvā raghusattamaḥ | anvīkṣya manasā sarvamidaṃ vacanamabravīt || 17 ||
यानि कर्मापदानानि रावणस्य विभीषण: । अख्यातानि च तत्त्वेन ह्यवगच्छामि तान्यहम् ।। 18 ।।
yāni karmāpadānāni rāvaṇasya vibhīṣaṇa: | akhyātāni ca tattvena hyavagacchāmi tānyaham || 18 ||
अहं हत्वा दशग्रीवं सप्रहस्तं सबान्धवम् । राजानं त्वां करिष्यामि सत्यमेतच्छृणोतु ।। 19 ।।
ahaṃ hatvā daśagrīvaṃ saprahastaṃ sabāndhavam | rājānaṃ tvāṃ kariṣyāmi satyametacchṛṇotu || 19 ||
रसातलं वा प्रविशेत् पाताळं वापि रावणः । पितामहासकाशं वा न मे जीवन् विमोक्ष्यते ।। 20 ।।
rasātalaṃ vā praviśet pātāळṃ vāpi rāvaṇaḥ | pitāmahāsakāśaṃ vā na me jīvan vimokṣyate || 20 ||
अहत्वा रावणं सङ्ख्ये सपुत्रजनबान्धवम् । अयोध्यां न प्रवेक्ष्यामि त्रिभिस्तैर्भ्रातृभि शपे ।। 21 ।।
ahatvā rāvaṇaṃ saṅkhye saputrajanabāndhavam | ayodhyāṃ na pravekṣyāmi tribhistairbhrātṛbhi śape || 21 ||
श्रुत्वा तु वचनं तस्य रामस्याक्लिष्टकर्मणः । शिरसावन्द्य धर्मात्मा वक्तुमेवं प्रचक्रमे ।। 22 ।।
śrutvā tu vacanaṃ tasya rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ | śirasāvandya dharmātmā vaktumevaṃ pracakrame || 22 ||
राक्षसानां वधे साह्यं लङ्कायाश्च प्रधर्षणे । करिष्यामि यथाप्राणं प्रवेक्ष्यामि च वाहिनीम् ।। 23 ।।
rākṣasānāṃ vadhe sāhyaṃ laṅkāyāśca pradharṣaṇe | kariṣyāmi yathāprāṇaṃ pravekṣyāmi ca vāhinīm || 23 ||
इति ब्रुवाणं रामस्तु परिष्वज्य विभीषणम् । अब्रवील्लक्ष्मणं प्रीतः समुद्राज्जलमानय ।। 24 ।।
iti bruvāṇaṃ rāmastu pariṣvajya vibhīṣaṇam | abravīllakṣmaṇaṃ prītaḥ samudrājjalamānaya || 24 ||
तेन चेमं महाप्राज्ञमभिषिञ्च विभीषणम् । राजानं रक्षसां क्षिप्रं प्रसन्ने मयि मानद ।। 25 ।।
tena cemaṃ mahāprājñamabhiṣiñca vibhīṣaṇam | rājānaṃ rakṣasāṃ kṣipraṃ prasanne mayi mānada || 25 ||
एवमुक्तस्तु सौमित्रिरभ्यषिञ्चद्विभीषणम् । मध्ये वानरमुख्यानां राजानं रामशासनात् ।। 26 ।।
evamuktastu saumitrirabhyaṣiñcadvibhīṣaṇam | madhye vānaramukhyānāṃ rājānaṃ rāmaśāsanāt || 26 ||
तं प्रसादं तु रामस्य दृष्ट्वा सद्यः प्लवङ्गमाः । प्रचुक्रुशुर्महानादान्साधु साध्विति चाब्रुवन् ।। 27 ।।
taṃ prasādaṃ tu rāmasya dṛṣṭvā sadyaḥ plavaṅgamāḥ | pracukruśurmahānādānsādhu sādhviti cābruvan || 27 ||
अब्रवीच्च हनूमांश्च सुग्रीवश्च विभीषणम् । कथं सागरमक्षोभ्यं तराम वरुणालयम् ।। 28 ।।
abravīcca hanūmāṃśca sugrīvaśca vibhīṣaṇam | kathaṃ sāgaramakṣobhyaṃ tarāma varuṇālayam || 28 ||
उपायैरभिगच्छामो यथा नदनदीपतिम् । तराम तरसा सर्वे ससैन्या वरुणालयम् । सैन्यैःपरिवृतास्सर्वेवानराणांमहौजसाम् ।। 29 ।।
upāyairabhigacchāmo yathā nadanadīpatim | tarāma tarasā sarve sasainyā varuṇālayam | sainyaiḥparivṛtāssarvevānarāṇāṃmahaujasām || 29 ||
एवमुक्तस्तु धर्मज्ञः प्रत्युवाच विभीषणः । समुद्रं राघवो राजा शरणं गन्तुमर्हति ।। 30 ।।
evamuktastu dharmajñaḥ pratyuvāca vibhīṣaṇaḥ | samudraṃ rāghavo rājā śaraṇaṃ gantumarhati || 30 ||
खानितः सगरेणायमप्रमेयो महोदधिः । कर्तुमर्हति रामस्य ज्ञातेः कार्यं महोदधिः ।। 31 ।।
khānitaḥ sagareṇāyamaprameyo mahodadhiḥ | kartumarhati rāmasya jñāteḥ kāryaṃ mahodadhiḥ || 31 ||
एवं विभीषणेनोक्ते राक्षसेन विपश्चिता । प्रकृत्या धर्मशीलस्य राघवस्याप्यरोचत ।। 32 ।।
evaṃ vibhīṣaṇenokte rākṣasena vipaścitā | prakṛtyā dharmaśīlasya rāghavasyāpyarocata || 32 ||
ततश्चाख्यातुमारेभे विभीषणवचः शुभम् । सुग्रीवो विपुलग्रीवो सागरस्योपवेशनम् ।। 33 ।।
tataścākhyātumārebhe vibhīṣaṇavacaḥ śubham | sugrīvo vipulagrīvo sāgarasyopaveśanam || 33 ||
प्रकृत्या धर्मशीलस्य रामस्यस्याप्यरोचत । सलक्ष्मणं महातेजाः सुग्रीवं च हरीश्वरम् ।। 34 ।।
prakṛtyā dharmaśīlasya rāmasyasyāpyarocata | salakṣmaṇaṃ mahātejāḥ sugrīvaṃ ca harīśvaram || 34 ||
सत्क्रियार्थं क्रियादक्षः स्मितपूर्वमुवाच ह । विभीषणस्य मन्त्रोऽयं मम लक्ष्मण रोचते ।। 35 ।।
satkriyārthaṃ kriyādakṣaḥ smitapūrvamuvāca ha | vibhīṣaṇasya mantro'yaṃ mama lakṣmaṇa rocate || 35 ||
सुग्रीवः पण्डितो नित्यं भवान् मन्त्रविचक्षणः । उभाभ्यां सम्प्रधार्यार्यं रोचते यत् तदुच्यताम् ।। 36 ।।
sugrīvaḥ paṇḍito nityaṃ bhavān mantravicakṣaṇaḥ | ubhābhyāṃ sampradhāryāryaṃ rocate yat taducyatām || 36 ||
एवमुक्तौ ततौ वीरावुभौ सुग्रीवलक्ष्मणौ । समुदाचार संयुक्तमिदं वचनमूचतुः ।। 37 ।।
evamuktau tatau vīrāvubhau sugrīvalakṣmaṇau | samudācāra saṃyuktamidaṃ vacanamūcatuḥ || 37 ||
किमर्थं नौ नरव्याघ्र न रोचिष्यति राघव । विभीषणेन यत्तूक्तमस्मिन् काले सुखावहम् ।। 38 ।।
kimarthaṃ nau naravyāghra na rociṣyati rāghava | vibhīṣaṇena yattūktamasmin kāle sukhāvaham || 38 ||
अबद्ध्वा सागरे सेतुं घोरेऽस्मिन्वरुणालये । लङ्का नासादितुं शक्या सेन्द्रैरपि सुरासुरैः ।। 39 ।।
abaddhvā sāgare setuṃ ghore'sminvaruṇālaye | laṅkā nāsādituṃ śakyā sendrairapi surāsuraiḥ || 39 ||
विभीषणस्य शूरस्य यथार्थं क्रियतां वचः । अलं कालात्ययं कृत्वा समुद्रोऽयं नियुज्यताम् । यथा सैन्येन गच्छाम पुरीं रावणपालिताम् ।। 40 ।।
vibhīṣaṇasya śūrasya yathārthaṃ kriyatāṃ vacaḥ | alaṃ kālātyayaṃ kṛtvā samudro'yaṃ niyujyatām | yathā sainyena gacchāma purīṃ rāvaṇapālitām || 40 ||
एवमुक्तः कुशास्तीर्णे तीरे नदनदीपतेः । संविवेश तदा रामो वेद्यामिव हुताशनः ।। 41 ।।
evamuktaḥ kuśāstīrṇe tīre nadanadīpateḥ | saṃviveśa tadā rāmo vedyāmiva hutāśanaḥ || 41 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
