Natya Shastra

Adhyaya

Description of the Playhouse (nāṭyamaṇḍapa)

ॐ श्री परमात्मने नमः

This overlay will guide you through the buttons:

संस्कृत्म
A English
।। नाट्यशास्त्रम् अध्याय २ ।।
|| nāṭyaśāstram adhyāya 2 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   0

।। श्रीरस्तु ।।
|| śrīrastu ||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   0

अथ भारतीये नाट्यशास्त्रे द्वितीयोऽध्यायः ।
atha bhāratīye nāṭyaśāstre dvitīyo'dhyāyaḥ |

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   0

भरतस्य वचः श्रुत्वा पप्रच्छुर्मुनयस्ततः । भगवन् श्रोतुमिच्छामो यजनं रङ्गसंश्रयम् ।। १।।
bharatasya vacaḥ śrutvā papracchurmunayastataḥ | bhagavan śrotumicchāmo yajanaṃ raṅgasaṃśrayam || 1||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   1

अथ वा या क्रियास्तत्र लक्षणं यच्च पूजनम् । भविष्यद्भिर्नरैः कार्यं कथं तन्नाट्यवेश्मनि ।। २।।
atha vā yā kriyāstatra lakṣaṇaṃ yacca pūjanam | bhaviṣyadbhirnaraiḥ kāryaṃ kathaṃ tannāṭyaveśmani || 2||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   2

इहादिर्नाट्ययोगस्य नाट्यमण्डप एव हि । तस्मात्तस्यैव तावत्त्वं लक्षणं वक्तुमर्हसि ।। ३।।
ihādirnāṭyayogasya nāṭyamaṇḍapa eva hi | tasmāttasyaiva tāvattvaṃ lakṣaṇaṃ vaktumarhasi || 3||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   3

तेषां तु वचनं श्रुत्वा मुनीनां भरतोऽब्रवीत् । लक्षणं पूजनं चैव श्रूयतां नाट्यवेश्मनः ।। ४।।
teṣāṃ tu vacanaṃ śrutvā munīnāṃ bharato'bravīt | lakṣaṇaṃ pūjanaṃ caiva śrūyatāṃ nāṭyaveśmanaḥ || 4||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   4

दिव्यानां मानसी सृष्टिर्गृहेषूपवनेषु च । ( यथा भावाभिनिर्वर्त्याः सर्वे भावास्तु मानुषाः ।।) नराणां यत्नतः कार्या लक्षणाभिहिता क्रिया ।। ५।।
divyānāṃ mānasī sṛṣṭirgṛheṣūpavaneṣu ca | ( yathā bhāvābhinirvartyāḥ sarve bhāvāstu mānuṣāḥ ||) narāṇāṃ yatnataḥ kāryā lakṣaṇābhihitā kriyā || 5||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   5

श्रूयतां तद्यथा यत्र कर्तव्यो नाट्यमण्डपः । तस्य वास्तु च पूजा च यथा योज्या प्रयत्नतः ।। ६।।
śrūyatāṃ tadyathā yatra kartavyo nāṭyamaṇḍapaḥ | tasya vāstu ca pūjā ca yathā yojyā prayatnataḥ || 6||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   6

इह प्रेक्ष्यागृहं दृष्ट्वा धीमता विश्वकर्मणा । त्रिविधः सन्निवेशश्च शास्त्रतः परिकल्पितः ।। ७।।
iha prekṣyāgṛhaṃ dṛṣṭvā dhīmatā viśvakarmaṇā | trividhaḥ sanniveśaśca śāstrataḥ parikalpitaḥ || 7||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   7

विकृष्टश्चतुरश्रश्च त्र्यश्रश्चैव तु मण्डपः । तेषां त्रीणि प्रमाणानि ज्येष्ठं मध्यं तथाऽवरम् ।। ८।।
vikṛṣṭaścaturaśraśca tryaśraścaiva tu maṇḍapaḥ | teṣāṃ trīṇi pramāṇāni jyeṣṭhaṃ madhyaṃ tathā'varam || 8||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   8

प्रमाणमेषां निर्दिष्टं हस्तदण्डसमाश्रयम् । शतं चाष्टौ चतुःषष्टिर्हस्ता द्वात्रिंशदेव च ।। ९।।
pramāṇameṣāṃ nirdiṣṭaṃ hastadaṇḍasamāśrayam | śataṃ cāṣṭau catuḥṣaṣṭirhastā dvātriṃśadeva ca || 9||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   9

अष्टाधिकं शतं ज्येष्ठं चतुःषष्टिस्तु मध्यमम् । कनीयस्तु तथा वेश्म हस्ता द्वात्रिंशदिष्यते ।। १०।।
aṣṭādhikaṃ śataṃ jyeṣṭhaṃ catuḥṣaṣṭistu madhyamam | kanīyastu tathā veśma hastā dvātriṃśadiṣyate || 10||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   10

देवानां तु भवेज्ज्येष्ठं नृपाणां मध्यमं भवेत् ।शेषाणां प्रकृतीनां तु कनीयः संविधीयते ।। ११।।
devānāṃ tu bhavejjyeṣṭhaṃ nṛpāṇāṃ madhyamaṃ bhavet |śeṣāṇāṃ prakṛtīnāṃ tu kanīyaḥ saṃvidhīyate || 11||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   11

(प्रेक्षागृहाणां सर्वेषां प्रशस्तं मध्यमं स्मृतम् । तत्र पाठ्यं च गेयं च सुखश्राव्यतरं भवेत् ।। प्रेक्षागृहाणां सर्वेषां त्रिप्रकारो विधिः स्मृतः ।सविकृष्टश्चतुरस्रश्च त्र्यस्रश्चैव प्रयोक्तृभिः ।। कनीयस्तु स्मृतं त्र्यस्रं चतुरस्रं तु मध्यमम् । ज्येष्ठं विकृष्टं विज्ञेयं नाट्यवेदप्रयोक्तृभिः ।।)
(prekṣāgṛhāṇāṃ sarveṣāṃ praśastaṃ madhyamaṃ smṛtam | tatra pāṭhyaṃ ca geyaṃ ca sukhaśrāvyataraṃ bhavet || prekṣāgṛhāṇāṃ sarveṣāṃ triprakāro vidhiḥ smṛtaḥ |savikṛṣṭaścaturasraśca tryasraścaiva prayoktṛbhiḥ || kanīyastu smṛtaṃ tryasraṃ caturasraṃ tu madhyamam | jyeṣṭhaṃ vikṛṣṭaṃ vijñeyaṃ nāṭyavedaprayoktṛbhiḥ ||)

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   12

प्रमाणं यच्च निर्दिष्टं लक्षणं विश्वकर्मणा ।स प्रेक्षागृहाणां सर्वेषां तच्चैव हि निबोधत ।। १२।।
pramāṇaṃ yacca nirdiṣṭaṃ lakṣaṇaṃ viśvakarmaṇā |sa prekṣāgṛhāṇāṃ sarveṣāṃ taccaiva hi nibodhata || 12||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   13

अणू रजश्च वालश्च लिक्षा यूका यवस्तथा । अङ्गुलं च तथा हस्तो दण्डश्चैव प्रकीर्तितः ।। १३।।
aṇū rajaśca vālaśca likṣā yūkā yavastathā | aṅgulaṃ ca tathā hasto daṇḍaścaiva prakīrtitaḥ || 13||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   14

अणवोऽष्टौ रजः प्रोक्तं तान्यष्टौ वाल उच्यते । वालास्त्वष्टौ भवेल्लिक्षा यूका लिक्षाष्टकं भवेत् ।। १४।।
aṇavo'ṣṭau rajaḥ proktaṃ tānyaṣṭau vāla ucyate | vālāstvaṣṭau bhavellikṣā yūkā likṣāṣṭakaṃ bhavet || 14||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   15

यूकास्त्वष्टौ यवो ज्ञेयो यवास्त्वष्टौ तथाङ्गुलम् । अङ्गुलानि तथा हस्तश्चतुर्विंशतिरुच्यते ।। १५।।
yūkāstvaṣṭau yavo jñeyo yavāstvaṣṭau tathāṅgulam | aṅgulāni tathā hastaścaturviṃśatirucyate || 15||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   16

चतुर्हस्तो भवेद्दण्डो निर्दिष्टस्तु प्रमाणतः । अनेनैव प्रमाणेन वक्ष्याम्येषां विनिर्णयम् ।। १६।।
caturhasto bhaveddaṇḍo nirdiṣṭastu pramāṇataḥ | anenaiva pramāṇena vakṣyāmyeṣāṃ vinirṇayam || 16||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   17

चतुःषष्टिकरान्कुर्याद्दीर्घत्वेन तु मण्डपम् । द्वात्रिंशतं च विस्तारन्मर्त्यानां यो भवेदिह ।। १७।।
catuḥṣaṣṭikarānkuryāddīrghatvena tu maṇḍapam | dvātriṃśataṃ ca vistāranmartyānāṃ yo bhavediha || 17||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   18

अत ऊर्ध्वं न कर्तव्यः कर्तृभिर्नाट्यमण्डपः । यस्मादव्यक्तभावं हि तत्र नाट्यं व्रजेदिति ।। १८।।
ata ūrdhvaṃ na kartavyaḥ kartṛbhirnāṭyamaṇḍapaḥ | yasmādavyaktabhāvaṃ hi tatra nāṭyaṃ vrajediti || 18||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   19

मण्डपे विप्रकृष्टे तु पाठ्यमुच्चारितस्वरम् । अनिस्सरणधर्मत्वाद्विस्वरत्वं भृशं व्रजेत् ।। १९।।
maṇḍape viprakṛṣṭe tu pāṭhyamuccāritasvaram | anissaraṇadharmatvādvisvaratvaṃ bhṛśaṃ vrajet || 19||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   20

यश्चाप्यास्यगतो भावो नानादृष्टिसमन्वितः । स वेश्मनः प्रकृष्टत्वाद् व्रजेदव्यक्ततां पराम् ।। २०।।
yaścāpyāsyagato bhāvo nānādṛṣṭisamanvitaḥ | sa veśmanaḥ prakṛṣṭatvād vrajedavyaktatāṃ parām || 20||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   21

प्रेक्षागृहाणां सर्वेषां तस्मान्मध्यममिष्यते । यावत्पाठ्यं च गेयं च तत्र श्रव्यतरं भवेत् ।। २१।।
prekṣāgṛhāṇāṃ sarveṣāṃ tasmānmadhyamamiṣyate | yāvatpāṭhyaṃ ca geyaṃ ca tatra śravyataraṃ bhavet || 21||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   22

[प्रेक्षागृहाणां सर्वेषां त्रिप्रकारो विधिः स्मृतः । विकृष्टश्चतुरस्रश्च त्र्यस्रश्चैव प्रयोक्तृभिः ।।) कनीयस्तु स्मृतं त्र्यस्रं चतुरस्रं तु मध्यमम् । ज्येष्ठं विकृष्टं विज्ञेयं नाट्यवेदप्रयोक्तृभिः ]।।
[prekṣāgṛhāṇāṃ sarveṣāṃ triprakāro vidhiḥ smṛtaḥ | vikṛṣṭaścaturasraśca tryasraścaiva prayoktṛbhiḥ ||) kanīyastu smṛtaṃ tryasraṃ caturasraṃ tu madhyamam | jyeṣṭhaṃ vikṛṣṭaṃ vijñeyaṃ nāṭyavedaprayoktṛbhiḥ ]||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   23

देवानां मानसी सृष्टिर्गृहेषूपवनेषु च । यत्नभावाभिनिष्पन्नाः सर्वे भावा हि मानुषा ।। २२।।
devānāṃ mānasī sṛṣṭirgṛheṣūpavaneṣu ca | yatnabhāvābhiniṣpannāḥ sarve bhāvā hi mānuṣā || 22||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   24

तस्माद्देवकृतैर्भावैर्न विस्पर्धेत मानुषः । मानुषस्य तु गेहस्य सम्प्रवक्ष्यामि लक्षणम् ।। २३।।
tasmāddevakṛtairbhāvairna vispardheta mānuṣaḥ | mānuṣasya tu gehasya sampravakṣyāmi lakṣaṇam || 23||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   25

भूमेर्विभागं पूर्वं तु परीक्षेत प्रयोजक । ततो वास्तु प्रमाणेन प्रारभेत शुभेच्छया ।। २४।।
bhūmervibhāgaṃ pūrvaṃ tu parīkṣeta prayojaka | tato vāstu pramāṇena prārabheta śubhecchayā || 24||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   26

समा स्थिरा तु कठिनाअ कृष्णा गौरी च या भवेत् । भूमिस्तत्रैव कर्तव्यः कर्तृभिर्नाट्यमण्डपः ।। २५।।
samā sthirā tu kaṭhināa kṛṣṇā gaurī ca yā bhavet | bhūmistatraiva kartavyaḥ kartṛbhirnāṭyamaṇḍapaḥ || 25||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   27

प्रथमं शोधनं कृत्वा लाङ्गलेन समुत्कृषेत् । अस्थिकीलकपालानि तृणगुल्मांश्च शोधयेत् ।। २६।।
prathamaṃ śodhanaṃ kṛtvā lāṅgalena samutkṛṣet | asthikīlakapālāni tṛṇagulmāṃśca śodhayet || 26||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   28

शोधयित्वा वसुमतीं प्रमाणं निर्दिशेत्ततः । ( त्रीण्युत्तराणि सौम्यं च विशाखापि च रेवती ।, हस्तितिष्यानुराधाश्च प्रशस्ता नाट्यकर्मणि ।) पुष्यनक्षत्रयोगेन शुक्लं सूत्रं प्रसारयेत् ।। २७।।
śodhayitvā vasumatīṃ pramāṇaṃ nirdiśettataḥ | ( trīṇyuttarāṇi saumyaṃ ca viśākhāpi ca revatī |, hastitiṣyānurādhāśca praśastā nāṭyakarmaṇi |) puṣyanakṣatrayogena śuklaṃ sūtraṃ prasārayet || 27||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   29

कार्पासं बाल्बजं वापि मौञ्जं वाल्कलमेव च । सूत्रं बुधैस्तु कर्तव्यं यस्य च्छेदो न विद्यते ।। २८।।
kārpāsaṃ bālbajaṃ vāpi mauñjaṃ vālkalameva ca | sūtraṃ budhaistu kartavyaṃ yasya cchedo na vidyate || 28||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   30

अर्धच्छिन्ने भवेत्सूत्रे स्वामिनो मरणं ध्रुवम् । त्रिभागच्छिन्नया रज्वा राष्ट्रकोपो विधीयते ।। २९।।
ardhacchinne bhavetsūtre svāmino maraṇaṃ dhruvam | tribhāgacchinnayā rajvā rāṣṭrakopo vidhīyate || 29||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   31

छिन्नायां तु चतुर्भागे प्रयोक्तुर्नाश उच्यते । हस्तात्प्रभ्रष्टया वापि कश्चित्वपचयो भवेत् ।। ३०।।
chinnāyāṃ tu caturbhāge prayokturnāśa ucyate | hastātprabhraṣṭayā vāpi kaścitvapacayo bhavet || 30||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   32

तस्मान्नित्यं प्रयत्नेन रज्जुग्रहणमिष्यते । कार्यं चैव प्रयत्नेन मानं नाट्यगृहस्य तु ।। ३१।।
tasmānnityaṃ prayatnena rajjugrahaṇamiṣyate | kāryaṃ caiva prayatnena mānaṃ nāṭyagṛhasya tu || 31||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   33

मुहूर्तेनानुकूलेन तिथ्या सुकरणेन च । ब्राह्मणांस्तर्पयित्वा तु पुण्याहं वाचयेत्ततः ।। ३२।।
muhūrtenānukūlena tithyā sukaraṇena ca | brāhmaṇāṃstarpayitvā tu puṇyāhaṃ vācayettataḥ || 32||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   34

शान्तितोयं ततो दत्त्वा ततः सूत्रं प्रसारयेत् । चतुष्षष्टिकरान्कृत्वा द्विधा कुर्यात्पुनश्च तान् ।। ३३।।
śāntitoyaṃ tato dattvā tataḥ sūtraṃ prasārayet | catuṣṣaṣṭikarānkṛtvā dvidhā kuryātpunaśca tān || 33||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   35

पृष्ठतो यो भवेद्भागो द्विधाभूतस्य तस्य तु । सममर्धविभागेन रङ्गशीर्षं प्रकल्पयेत् ।। ३४।।
pṛṣṭhato yo bhavedbhāgo dvidhābhūtasya tasya tu | samamardhavibhāgena raṅgaśīrṣaṃ prakalpayet || 34||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   36

पश्चिमे च विभागेऽथ नेपथ्यगृहमादिशेत् । विभज्य भागान्विधिवद्ययथावदनुपूर्वशः ।। ३५।।
paścime ca vibhāge'tha nepathyagṛhamādiśet | vibhajya bhāgānvidhivadyayathāvadanupūrvaśaḥ || 35||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   37

शुभे नक्षत्रयोगे च मण्डपस्य निवेशनम् । शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषैर्मृदङ्गपणवादिभिः ।। ३६।।
śubhe nakṣatrayoge ca maṇḍapasya niveśanam | śaṅkhadundubhinirghoṣairmṛdaṅgapaṇavādibhiḥ || 36||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   38

सर्वातोद्यैः प्रणुदितैः स्थापनं कार्यमेव तु । उत्सार्याणि त्वनिष्टानि पाषण्ड्याश्रमिणस्तथा ।। ३७।।
sarvātodyaiḥ praṇuditaiḥ sthāpanaṃ kāryameva tu | utsāryāṇi tvaniṣṭāni pāṣaṇḍyāśramiṇastathā || 37||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   39

काषायवसनाश्चैव विकलाश्चैअव ये नराः । निशायां च बलिः कार्या नानाभोजनसंयुतः ।। ३८।।
kāṣāyavasanāścaiva vikalāścaiava ye narāḥ | niśāyāṃ ca baliḥ kāryā nānābhojanasaṃyutaḥ || 38||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   40

गन्धपुष्पफलोपेता दिशो दश समाश्रितः । पूर्वेण शुक्लान्नयुतो नीलान्नो दक्षिणेन च ।। ३९।।
gandhapuṣpaphalopetā diśo daśa samāśritaḥ | pūrveṇa śuklānnayuto nīlānno dakṣiṇena ca || 39||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   41

पश्चिमेन बलिः पीतो रक्तश्चैवोत्तरेण तु । यादृशं दिशि यस्यां तु दैवतं परिकल्पितम् ।। ४०।।
paścimena baliḥ pīto raktaścaivottareṇa tu | yādṛśaṃ diśi yasyāṃ tu daivataṃ parikalpitam || 40||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   42

तादृशस्तत्र दातव्यो बलिर्मन्त्रपुरस्कृतः । स्थापने ब्राह्मणेभ्यश्च दातव्यं घृतपायसम् ।। ४१।।
tādṛśastatra dātavyo balirmantrapuraskṛtaḥ | sthāpane brāhmaṇebhyaśca dātavyaṃ ghṛtapāyasam || 41||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   43

मधुपर्कस्तथा राज्ञे कर्तृभ्यश्च गुडौदनम् । नक्षत्रेण तु कर्तव्यं मूलेन स्थापनं बुधैः ।। ४२।।
madhuparkastathā rājñe kartṛbhyaśca guḍaudanam | nakṣatreṇa tu kartavyaṃ mūlena sthāpanaṃ budhaiḥ || 42||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   44

मुहूर्तेनानुकूलेन तिथ्या सुकरणेन च । एवं तु स्थापनं कृत्वा भित्तिकर्म प्रयोजयेत् ।। ४३।।
muhūrtenānukūlena tithyā sukaraṇena ca | evaṃ tu sthāpanaṃ kṛtvā bhittikarma prayojayet || 43||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   45

भित्तिकर्मणि निर्वृत्ते स्तम्भानां स्थापनं ततः । तिथिनक्षत्रयोगेन शुभेन करणेन च ।। ४४।।
bhittikarmaṇi nirvṛtte stambhānāṃ sthāpanaṃ tataḥ | tithinakṣatrayogena śubhena karaṇena ca || 44||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   46

स्तम्भानां स्थापनं कार्यं रोहिण्या श्रवणेन वा । आचार्येण सुयुक्तेन त्रिरात्रोपोषितेन च ।। ४५।।
stambhānāṃ sthāpanaṃ kāryaṃ rohiṇyā śravaṇena vā | ācāryeṇa suyuktena trirātropoṣitena ca || 45||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   47

स्तम्भानां स्थापनं कार्यं प्राप्ते सूर्योदये शुभे । प्रथमे ब्राह्मणस्तम्भे सर्पिस्सर्षपसंस्कृतः ।। ४६।।
stambhānāṃ sthāpanaṃ kāryaṃ prāpte sūryodaye śubhe | prathame brāhmaṇastambhe sarpissarṣapasaṃskṛtaḥ || 46||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   48

सर्वशुक्लो विधिः कार्यो दद्यात्पायसमेव च । ततश्च क्षत्रियस्तम्भे वस्त्रमाल्यानुलेपनम् ।। ४७।।
sarvaśuklo vidhiḥ kāryo dadyātpāyasameva ca | tataśca kṣatriyastambhe vastramālyānulepanam || 47||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   49

सर्व रक्तं प्रदातव्यं द्विजेभ्यश्च गुडौदनम् । वैश्यस्तम्भे विधिः कार्यो दिग्भागे पश्चिमोत्तरे ।। ४८।।
sarva raktaṃ pradātavyaṃ dvijebhyaśca guḍaudanam | vaiśyastambhe vidhiḥ kāryo digbhāge paścimottare || 48||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   50

सर्वं प्रीतं प्रदातव्यं द्विजेभ्यश्च घृतौदनम् । शूद्रस्तम्भे विधिः कार्यः सम्यक्पूर्वोत्तराश्रये ।। ४९।।
sarvaṃ prītaṃ pradātavyaṃ dvijebhyaśca ghṛtaudanam | śūdrastambhe vidhiḥ kāryaḥ samyakpūrvottarāśraye || 49||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   51

नीलप्रायं प्रयत्नेन कूसरं च द्विजाशनम् । पूर्वोक्तब्राह्मणस्तम्भे शुक्लमाल्यानुलेपने ।। ५०।।
nīlaprāyaṃ prayatnena kūsaraṃ ca dvijāśanam | pūrvoktabrāhmaṇastambhe śuklamālyānulepane || 50||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   52

निक्षिपेत्कनकं मूले कर्णाभरणसंश्रयम् । ताम्रं चाधः प्रदातव्यं स्तम्भे क्षत्रियसंज्ञके ।। ५१।।
nikṣipetkanakaṃ mūle karṇābharaṇasaṃśrayam | tāmraṃ cādhaḥ pradātavyaṃ stambhe kṣatriyasaṃjñake || 51||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   53

वैश्यस्तम्भस्य मूले तु रजतं सम्प्रदापयेत् । शूद्रस्तम्भस्य मूले तु दद्यादायसमेव च ।। ५२।।
vaiśyastambhasya mūle tu rajataṃ sampradāpayet | śūdrastambhasya mūle tu dadyādāyasameva ca || 52||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   54

सर्वेष्वेव तु निक्षेप्यं स्तम्भमूलेषु काञ्चनम् । स्वस्तिपुण्याहघोषेण जयशब्देन चैव हि ।। ५३।।
sarveṣveva tu nikṣepyaṃ stambhamūleṣu kāñcanam | svastipuṇyāhaghoṣeṇa jayaśabdena caiva hi || 53||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   55

स्तम्भानां स्थापनं कार्यं पुष्पमालापुरस्कृतम् । रत्नदानैः सगोदानैर्वस्त्रदानैरनल्पकैः ।। ५४।।
stambhānāṃ sthāpanaṃ kāryaṃ puṣpamālāpuraskṛtam | ratnadānaiḥ sagodānairvastradānairanalpakaiḥ || 54||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   56

ब्राह्मणांस्तर्पयित्वा तु स्तम्भानुत्थापयेत्ततः । अचलं चाप्यकम्पञ्च तथैवावलितं पुनः ।। ५५।।
brāhmaṇāṃstarpayitvā tu stambhānutthāpayettataḥ | acalaṃ cāpyakampañca tathaivāvalitaṃ punaḥ || 55||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   57

स्तम्भस्योत्थापने सम्यग्दोषा ह्येते प्रकीर्तिताः । अवृष्टिरुक्ता चलने वलने मृत्युतो भयम् ।। ५६।।
stambhasyotthāpane samyagdoṣā hyete prakīrtitāḥ | avṛṣṭiruktā calane valane mṛtyuto bhayam || 56||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   58

कम्पने परचक्रात्तु भयं भवति दारुणम् । दोषैरेतैर्विहीनं तु स्तम्भमुत्थापयेच्छिवम् ।। ५७।।
kampane paracakrāttu bhayaṃ bhavati dāruṇam | doṣairetairvihīnaṃ tu stambhamutthāpayecchivam || 57||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   59

पवित्रे ब्राह्मणस्तम्भे दातव्या दक्षिणा च गौः । शेषाणां भोजनं कार्यं स्थापने कर्तृसंश्रयम् ।। ५८।।
pavitre brāhmaṇastambhe dātavyā dakṣiṇā ca gauḥ | śeṣāṇāṃ bhojanaṃ kāryaṃ sthāpane kartṛsaṃśrayam || 58||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   60

मन्त्रपूतं च तद्देयं नाट्याचार्येण धीमता । पुरोहितं नृपं चैव भोजयेन्मधुपायसैः ।। ५९।।
mantrapūtaṃ ca taddeyaṃ nāṭyācāryeṇa dhīmatā | purohitaṃ nṛpaṃ caiva bhojayenmadhupāyasaiḥ || 59||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   61

कर्तॄनापि तथा सर्वान्कृसरां लवणोत्तराम् । सर्वमेवं विधिं कृत्वा सर्वातोद्यैः प्रवादितैः ।। ६०।।
kartṝnāpi tathā sarvānkṛsarāṃ lavaṇottarām | sarvamevaṃ vidhiṃ kṛtvā sarvātodyaiḥ pravāditaiḥ || 60||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   62

अभिमन्त्र्य यथान्यायं स्तम्भानुत्थापयेच्छुचिः । ' यथाऽचलो गिरिर्मेरुर्हिमवांश्च महाबलः ।। ६१।।
abhimantrya yathānyāyaṃ stambhānutthāpayecchuciḥ | ' yathā'calo girirmerurhimavāṃśca mahābalaḥ || 61||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   63

जयावहो नरेन्द्रस्य तथा त्वमचलो भव ।' स्तम्भद्वारं च भित्तिं च नेपथ्यगृहमेव च ।। ६२।।
jayāvaho narendrasya tathā tvamacalo bhava |' stambhadvāraṃ ca bhittiṃ ca nepathyagṛhameva ca || 62||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   64

एवमुत्थापयेतज्ज्ञो विधिदृष्टेन कर्मणा । रङ्गपीठस्य पार्श्वे तु कर्तव्या मत्तवारणी ।। ६३।।
evamutthāpayetajjño vidhidṛṣṭena karmaṇā | raṅgapīṭhasya pārśve tu kartavyā mattavāraṇī || 63||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   65

चतुस्तम्भसमायुक्ता रङ्गपीठप्रमाणतः । अध्यर्धहस्तोत्सेधेन कर्तव्या मत्तवारणी ।। ६४।।
catustambhasamāyuktā raṅgapīṭhapramāṇataḥ | adhyardhahastotsedhena kartavyā mattavāraṇī || 64||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   66

उत्सेधेन तयोस्तुल्यं कर्तव्यं रङ्गमण्डपम् । तस्यां माल्यं च धूपं च गन्धं वस्त्रं तथैव च ।। ६५।।
utsedhena tayostulyaṃ kartavyaṃ raṅgamaṇḍapam | tasyāṃ mālyaṃ ca dhūpaṃ ca gandhaṃ vastraṃ tathaiva ca || 65||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   67

नानावर्णानि देयानि तथा भूतप्रियो बलिः । आयसं तत्र दातव्यं स्तम्भानां कुशैलैरधः ।। ६६।।
nānāvarṇāni deyāni tathā bhūtapriyo baliḥ | āyasaṃ tatra dātavyaṃ stambhānāṃ kuśailairadhaḥ || 66||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   68

भोजने कृसराश्चैव दातव्यं ब्राह्मणाशनम् । एवं विधिपुरस्कारैः कर्तव्या मत्तवारणी ।। ६७।।
bhojane kṛsarāścaiva dātavyaṃ brāhmaṇāśanam | evaṃ vidhipuraskāraiḥ kartavyā mattavāraṇī || 67||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   69

रङ्गपीठं ततः कार्यं विधिदृष्टेण कर्मणा । रङ्गशीर्षस्तु कर्तव्यं षड्दारुकसमन्वितम् ।। ६८।।
raṅgapīṭhaṃ tataḥ kāryaṃ vidhidṛṣṭeṇa karmaṇā | raṅgaśīrṣastu kartavyaṃ ṣaḍdārukasamanvitam || 68||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   70

कार्यं द्वारद्वयं चात्र नेपथ्यगृहकस्य तु । पूरणे मृत्तिका चात्र कृष्णा देया प्रयत्नतः ।। ६९।।
kāryaṃ dvāradvayaṃ cātra nepathyagṛhakasya tu | pūraṇe mṛttikā cātra kṛṣṇā deyā prayatnataḥ || 69||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   71

लाङ्गलेन समुत्कृष्य निर्लोष्टतृणशर्करम् । लाङ्गले शुद्धवर्णो तु धुर्यो योज्यौ प्रयत्नतः ।। ७०।।
lāṅgalena samutkṛṣya nirloṣṭatṛṇaśarkaram | lāṅgale śuddhavarṇo tu dhuryo yojyau prayatnataḥ || 70||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   72

कर्तारः पुरुषश्चात्र येऽङ्गदोषविविर्जिताः । अहीनाङ्गैश्च वोढव्या मृत्तिका पिटकैर्नवैः ।। ७१।।
kartāraḥ puruṣaścātra ye'ṅgadoṣavivirjitāḥ | ahīnāṅgaiśca voḍhavyā mṛttikā piṭakairnavaiḥ || 71||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   73

एवंविधैः प्रकर्तव्यं रङ्गशीर्षं प्रयत्नतः । कूर्मपृष्ठं न कर्तव्यं मत्स्यपृष्ठं तथैव च ।। ७२।।
evaṃvidhaiḥ prakartavyaṃ raṅgaśīrṣaṃ prayatnataḥ | kūrmapṛṣṭhaṃ na kartavyaṃ matsyapṛṣṭhaṃ tathaiva ca || 72||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   74

शुद्धादर्शतलाकारं रङ्गशीर्षं प्रशस्यते । रत्नानि चात्र देयानि पूर्वे वज्रं विचक्षणैः ।। ७३।।
śuddhādarśatalākāraṃ raṅgaśīrṣaṃ praśasyate | ratnāni cātra deyāni pūrve vajraṃ vicakṣaṇaiḥ || 73||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   75

वैडूर्यं दक्षिणे पार्श्वे स्फटिकं पश्चिमे तथा । प्रवालमुत्तरे चैव मध्ये तु कनकं भवेत् ।। ७४।।
vaiḍūryaṃ dakṣiṇe pārśve sphaṭikaṃ paścime tathā | pravālamuttare caiva madhye tu kanakaṃ bhavet || 74||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   76

एवं रङ्गशिरः कृत्वा दारुकर्म प्रयोजयेत् । ऊहप्रत्यूहसंयुक्तः नानाशिल्पप्रयोजितम् ।। ७५।।
evaṃ raṅgaśiraḥ kṛtvā dārukarma prayojayet | ūhapratyūhasaṃyuktaḥ nānāśilpaprayojitam || 75||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   77

नानासञ्जवनोपेतं बहुव्यालोपशोभितम् । ससालभञ्जिकाभिश्च समन्तात्समलङ्कृतम् ।। ७६।।
nānāsañjavanopetaṃ bahuvyālopaśobhitam | sasālabhañjikābhiśca samantātsamalaṅkṛtam || 76||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   78

निर्व्यूहकुहरोपेतं नानाग्रथितवेदिकम् । नानाविन्याससंयुक्तं चित्रजालगवाक्षकम् ।। ७७।।
nirvyūhakuharopetaṃ nānāgrathitavedikam | nānāvinyāsasaṃyuktaṃ citrajālagavākṣakam || 77||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   79

सुपीठधारिणीयुक्तं कपोतालीसमाकुलम् । नानाकुट्टिमविन्यस्तैः स्तम्भैश्चाप्युपशोभितम् ।। ७८।।
supīṭhadhāriṇīyuktaṃ kapotālīsamākulam | nānākuṭṭimavinyastaiḥ stambhaiścāpyupaśobhitam || 78||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   80

एवं काष्ठविधिं कृत्वा भित्तिकर्म प्रयोजयेत् । स्तम्भं वा नागदन्तं वा वातायनमथापि वा ।। ७९।।
evaṃ kāṣṭhavidhiṃ kṛtvā bhittikarma prayojayet | stambhaṃ vā nāgadantaṃ vā vātāyanamathāpi vā || 79||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   81

कोणं वा सप्रतिद्वारं द्वारविद्धं न कारयेत् । कार्यः शैलगुहाकारो द्विभूमिर्नाट्यमण्डपः ।। ८०।।
koṇaṃ vā sapratidvāraṃ dvāraviddhaṃ na kārayet | kāryaḥ śailaguhākāro dvibhūmirnāṭyamaṇḍapaḥ || 80||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   82

मन्दवातायनोपेतो निर्वातो धीरशब्दवान् । तस्मान्निवातः कर्तव्यः कर्तृभिर्नाट्यमण्डपः ।। ८१।।
mandavātāyanopeto nirvāto dhīraśabdavān | tasmānnivātaḥ kartavyaḥ kartṛbhirnāṭyamaṇḍapaḥ || 81||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   83

गम्भीरस्वरता येन कुतपस्य भविष्यति । भित्तिकर्मविधिं कृत्वा भित्तिलेपं प्रदापयेत् ।। ८२।।
gambhīrasvaratā yena kutapasya bhaviṣyati | bhittikarmavidhiṃ kṛtvā bhittilepaṃ pradāpayet || 82||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   84

सुधाकर्म बहिस्तस्य विधातव्यं प्रयत्नतः । भित्तिष्वथ विलिप्तासु परिमृष्टासु सर्वतः ।। ८३।।
sudhākarma bahistasya vidhātavyaṃ prayatnataḥ | bhittiṣvatha viliptāsu parimṛṣṭāsu sarvataḥ || 83||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   85

समासु जातशोभासु चित्रकर्म प्रयोजयेत् । चित्रकर्मणि चालेख्याः पुरुषाः स्रीजनास्तथा ।। ८४।।
samāsu jātaśobhāsu citrakarma prayojayet | citrakarmaṇi cālekhyāḥ puruṣāḥ srījanāstathā || 84||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   86

लताबन्धाश्च कर्तव्याश्चरितं चात्म्भोगजम् । एवं विकृष्टं कर्तव्यं नाट्यवेश्म प्रयोक्तृभिः ।। ८५।।
latābandhāśca kartavyāścaritaṃ cātmbhogajam | evaṃ vikṛṣṭaṃ kartavyaṃ nāṭyaveśma prayoktṛbhiḥ || 85||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   87

पुनरेव हि वक्ष्यामि चतुरश्रस्य लक्षणम् । समन्ततश्च कर्तव्या हस्ता द्वात्रिंशदेव तु ।। ८६।।
punareva hi vakṣyāmi caturaśrasya lakṣaṇam | samantataśca kartavyā hastā dvātriṃśadeva tu || 86||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   88

शुभभूमिविभागस्थो नाट्यज्ञैर्नाट्यमण्डपः । यो विधिः पूर्वमुक्तस्तु लक्षणं मङ्गलानि च ।। ८७।।
śubhabhūmivibhāgastho nāṭyajñairnāṭyamaṇḍapaḥ | yo vidhiḥ pūrvamuktastu lakṣaṇaṃ maṅgalāni ca || 87||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   89

विकृष्टे तान्यशेषाणि चतुरश्रेऽपि कारयेत् । चतुरश्रं समं कृत्वा सूत्रेण प्रविभज्य च ।। ८८।।
vikṛṣṭe tānyaśeṣāṇi caturaśre'pi kārayet | caturaśraṃ samaṃ kṛtvā sūtreṇa pravibhajya ca || 88||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   90

बाह्यतः सर्वतः कार्या भित्तिः श्लिष्टेष्टका दृढा । तत्राभ्यन्तरतः कार्या रङ्गपीठोपरि स्थिताः ।। ८९।।
bāhyataḥ sarvataḥ kāryā bhittiḥ śliṣṭeṣṭakā dṛḍhā | tatrābhyantarataḥ kāryā raṅgapīṭhopari sthitāḥ || 89||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   91

दश प्रयोक्तृभिः स्तम्भाः शक्ता मण्डपधारणे । स्तम्भानां बाह्यतश्चापि सोपानाकृति पीठकम् ।। ९०।।
daśa prayoktṛbhiḥ stambhāḥ śaktā maṇḍapadhāraṇe | stambhānāṃ bāhyataścāpi sopānākṛti pīṭhakam || 90||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   92

इष्टकादारुभिः कार्यं प्रेक्षकाणां निवेशनम् । हस्तप्रमाणैरुत्सेधैर्भूमिभागसमुत्थितैः ।। ९१।।
iṣṭakādārubhiḥ kāryaṃ prekṣakāṇāṃ niveśanam | hastapramāṇairutsedhairbhūmibhāgasamutthitaiḥ || 91||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   93

रङ्गपीठावलोक्यं तु कुर्यादासनजं विधिम् । षडन्यानन्तरे चैव पुनः स्तम्भान्यथादिशम् ।। ९२।।
raṅgapīṭhāvalokyaṃ tu kuryādāsanajaṃ vidhim | ṣaḍanyānantare caiva punaḥ stambhānyathādiśam || 92||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   94

विधिना स्थापयेतज्ञो दृढान्मण्डपधारणे । अष्टौ स्तम्भान्पुनश्चैव तेषामुपरि कल्पयेत् ।। ९३।।
vidhinā sthāpayetajño dṛḍhānmaṇḍapadhāraṇe | aṣṭau stambhānpunaścaiva teṣāmupari kalpayet || 93||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   95

स्थाप्यं चैव ततः पीठमष्टहस्तप्रमाणतः । विद्धास्यमष्टहस्तं च पीठं तेषु ततो न्यसेत् ।। ९४।।
sthāpyaṃ caiva tataḥ pīṭhamaṣṭahastapramāṇataḥ | viddhāsyamaṣṭahastaṃ ca pīṭhaṃ teṣu tato nyaset || 94||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   96

तत्र स्तम्भाः प्रदातव्यास्तज्ञैर्मण्डपधारणे । धारणीधारणास्ते च शालस्त्रीभिरलङ्कृताः ।। ९५।।
tatra stambhāḥ pradātavyāstajñairmaṇḍapadhāraṇe | dhāraṇīdhāraṇāste ca śālastrībhiralaṅkṛtāḥ || 95||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   97

नेपथ्यगृहकं चैव ततः कार्यं प्रयत्नतः । द्वारं चैकं भवेत्तत्र रङ्गपीठप्रवेशनम् ।। ९६।।
nepathyagṛhakaṃ caiva tataḥ kāryaṃ prayatnataḥ | dvāraṃ caikaṃ bhavettatra raṅgapīṭhapraveśanam || 96||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   98

जनप्रवेशनं चान्यदाभिमुख्येन कारयेत् । रङ्गस्याभिमुखं कार्यं द्वितीयं द्वारमेव तु ।। ९७।।
janapraveśanaṃ cānyadābhimukhyena kārayet | raṅgasyābhimukhaṃ kāryaṃ dvitīyaṃ dvārameva tu || 97||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   99

अष्टहस्तं तु कर्तव्यं रङ्गपीठं प्रमाणतः । चतुरश्रं समतलं वेदिकासमलङ्कृतम् ।। ९८।।
aṣṭahastaṃ tu kartavyaṃ raṅgapīṭhaṃ pramāṇataḥ | caturaśraṃ samatalaṃ vedikāsamalaṅkṛtam || 98||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   100

पूर्वप्रमाणनिर्दिष्टा कर्तव्या मत्तवारणी । चतुःस्तम्भसमायुक्ता वेदिकायास्तु पार्श्वतः ।। ९९।।
pūrvapramāṇanirdiṣṭā kartavyā mattavāraṇī | catuḥstambhasamāyuktā vedikāyāstu pārśvataḥ || 99||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   101

समुन्नतं समं चैव रङ्गशीर्षं तु कारयेत् । विकृष्टे तून्नतं कार्यं चतुरश्रे समं तथा ।। १००।।
samunnataṃ samaṃ caiva raṅgaśīrṣaṃ tu kārayet | vikṛṣṭe tūnnataṃ kāryaṃ caturaśre samaṃ tathā || 100||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   102

एवमेतेन विधिना चतुरश्रं गृहं भवेत् । अतः परं प्रवक्ष्यामि त्र्यश्रगेहस्य लक्षणम् ।। १०१।।
evametena vidhinā caturaśraṃ gṛhaṃ bhavet | ataḥ paraṃ pravakṣyāmi tryaśragehasya lakṣaṇam || 101||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   103

त्र्यश्रं त्रिकोणं कर्तव्यं नाट्यवेश्मप्रयोक्तृभिः । मध्ये त्रिकोणमेवास्य रङ्गपीठं तु कारयेत् ।। १०२।।
tryaśraṃ trikoṇaṃ kartavyaṃ nāṭyaveśmaprayoktṛbhiḥ | madhye trikoṇamevāsya raṅgapīṭhaṃ tu kārayet || 102||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   104

द्वारं तैनैव कोणेन कर्तव्यं तस्य वेश्मनः । द्वितीयं चैव कर्तव्यं रङ्गपीठस्य पृष्ठतः ।। १०३।।
dvāraṃ tainaiva koṇena kartavyaṃ tasya veśmanaḥ | dvitīyaṃ caiva kartavyaṃ raṅgapīṭhasya pṛṣṭhataḥ || 103||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   105

विधिर्यश्चतुरश्रस्य भित्तिस्तम्भसमाश्रयः । स तु सर्वः प्रयोक्तव्यस्त्र्यश्रस्यापि प्रयोक्तृभिः ।। १०४।।
vidhiryaścaturaśrasya bhittistambhasamāśrayaḥ | sa tu sarvaḥ prayoktavyastryaśrasyāpi prayoktṛbhiḥ || 104||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   106

एवमेतेन विधिना कार्या नाट्यगृहा बुधैः । पुनरेषां प्रवक्ष्यामि पूजामेवं यथाविधिः ।। १०५।।
evametena vidhinā kāryā nāṭyagṛhā budhaiḥ | punareṣāṃ pravakṣyāmi pūjāmevaṃ yathāvidhiḥ || 105||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   107

इति भारतीये नाट्यशास्त्रे मण्डपविधानो नाम द्वितीयोऽध्यायः ।।
iti bhāratīye nāṭyaśāstre maṇḍapavidhāno nāma dvitīyo'dhyāyaḥ ||

Samhita : 

Adhyaya:   Dvitiya Adhyaya

Shloka :   108

ॐ श्री परमात्मने नमः

Add to Playlist

Practice Later

No Playlist Found

Create a Verse Post


namo namaḥ!

भाषा चुने (Choose Language)

Gyaandweep Gyaandweep

namo namaḥ!

Sign Up to explore more than 35 Vedic Scriptures, one verse at a time.

Login to track your learning and teaching progress.


Sign In