Natya Shastra

Adhyaya

On Hollow Instruments (suṣira)

ॐ श्री परमात्मने नमः

This overlay will guide you through the buttons:

संस्कृत्म
A English
॥ नाट्यशास्त्रम् अध्याय ३० ॥
|| nāṭyaśāstram adhyāya 30 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   0

॥ श्रीरस्तु ॥
|| śrīrastu ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   0

त्रिंशोऽध्यायः
triṃśo'dhyāyaḥ

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   0

अतोद्यं सुषिरं नाम ज्ञेयं वंशगतं बुधैः । वैण एव विधिस्तत्र स्वरग्रामसमाश्रयः ॥ १ ॥
atodyaṃ suṣiraṃ nāma jñeyaṃ vaṃśagataṃ budhaiḥ | vaiṇa eva vidhistatra svaragrāmasamāśrayaḥ || 1 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   1

द्विकत्रिकचतुष्कास्तु ज्ञेया वंशगताः स्वराः । कम्प्यमानार्थमुक्‍ताश्च व्यक्‍तमुक्‍तास्तथैव च ॥ २ ॥
dvikatrikacatuṣkāstu jñeyā vaṃśagatāḥ svarāḥ | kampyamānārthamuk‍tāśca vyak‍tamuk‍tāstathaiva ca || 2 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   2

तत्रोपरि यथा ह्येकः स्वरो वैणस्वरान्तरे । प्राप्‍नोत्यन्यत्वमेवेह तथा वंशगतोऽपि हि ॥ ३ ॥
tatropari yathā hyekaḥ svaro vaiṇasvarāntare | prāp‍notyanyatvameveha tathā vaṃśagato'pi hi || 3 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   3

द्विकस्त्रिकश्चतुष्को वा श्रुतिसङ्‍ख्यो भवेत् स्वरः । अनीरणात्तु शेषाणां स्वराणामपि सम्भवः । अङ्‍गुलीवादनकृतं तच्‍च मे सन्निबोधत ॥ ४ ॥
dvikastrikaścatuṣko vā śrutisaṅ‍khyo bhavet svaraḥ | anīraṇāttu śeṣāṇāṃ svarāṇāmapi sambhavaḥ | aṅ‍gulīvādanakṛtaṃ tac‍ca me sannibodhata || 4 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   4

व्यक्‍तमुक्‍ताङ्‍गुलिस्तत्र स्वरो ज्ञेयश्चतुःश्रुतिः । कम्प्यमानाङ्‍गुलिश्‍चैव त्रिश्रुतिः परिकीर्तितः । द्विकोऽर्धाङ्‍गुलिमुक्‍तः स्यादिति श्रुत्याश्रिताः स्वराः ॥ ५ ॥
vyak‍tamuk‍tāṅ‍gulistatra svaro jñeyaścatuḥśrutiḥ | kampyamānāṅ‍guliś‍caiva triśrutiḥ parikīrtitaḥ | dviko'rdhāṅ‍gulimuk‍taḥ syāditi śrutyāśritāḥ svarāḥ || 5 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   5

एते स्युर्मध्यमग्रामे भूयः षड्जाश्रिताः पुनः । व्यक्‍तमुक्‍ताङ्‍गुलिकृताः षड्जमध्यमपञ्‍चमाः ॥ ६ ॥
ete syurmadhyamagrāme bhūyaḥ ṣaḍjāśritāḥ punaḥ | vyak‍tamuk‍tāṅ‍gulikṛtāḥ ṣaḍjamadhyamapañ‍camāḥ || 6 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   6

ऋषभो धैवतश्‍चापि कम्प्यमानाङ्‍गुलीकृतौ । अर्धमुक्‍ताङ्‍गुलिश्‍चैव गान्धारोऽथ निषादवान् ॥ ७ ॥
ṛṣabho dhaivataś‍cāpi kampyamānāṅ‍gulīkṛtau | ardhamuk‍tāṅ‍guliś‍caiva gāndhāro'tha niṣādavān || 7 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   7

स्वरसाधारणश्‍चापि काकल्यन्तरसंज्ञया । निषादगान्धारकृतौ षड्जमध्यमयोरपि ॥ ८ ॥
svarasādhāraṇaś‍cāpi kākalyantarasaṃjñayā | niṣādagāndhārakṛtau ṣaḍjamadhyamayorapi || 8 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   8

विपर्यया सन्‍निकर्षे श्रुतिलक्षणसिद्धितः । वैणकण्ठप्रवेशेन सिद्धा एकाश्रिताः स्वराः ॥ ९ ॥
viparyayā san‍nikarṣe śrutilakṣaṇasiddhitaḥ | vaiṇakaṇṭhapraveśena siddhā ekāśritāḥ svarāḥ || 9 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   9

यं यं गाता स्वरं गच्छेत् तं तं वंशेन वादयेत् । शारीरवैणवंश्यानामेकीभावः प्रशस्यते ॥ १० ॥
yaṃ yaṃ gātā svaraṃ gacchet taṃ taṃ vaṃśena vādayet | śārīravaiṇavaṃśyānāmekībhāvaḥ praśasyate || 10 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   10

अविचलितमविच्छिन्‍नं वर्णालङ्कारसंयुतं विधिवत् । ललितं मधुरं स्‍निग्धं वेणोरेवं स्मृतं वाद्यम् ॥ ११ ॥
avicalitamavicchin‍naṃ varṇālaṅkārasaṃyutaṃ vidhivat | lalitaṃ madhuraṃ s‍nigdhaṃ veṇorevaṃ smṛtaṃ vādyam || 11 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   11

एवमेतत् स्वरगतं विज्ञेयङ्गानयोक्‍तृभिः । अतः परं प्रवक्ष्यामि धनातोद्यविकल्पनम् ॥ १२ ॥
evametat svaragataṃ vijñeyaṅgānayok‍tṛbhiḥ | ataḥ paraṃ pravakṣyāmi dhanātodyavikalpanam || 12 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   12

इति भरतीये नाट्यशास्त्रे सुषिरातोद्यलक्षणं नामाध्यायस्त्रिंशः ॥
iti bharatīye nāṭyaśāstre suṣirātodyalakṣaṇaṃ nāmādhyāyastriṃśaḥ ||

Samhita : 

Adhyaya:   Trimsho Adhyaya

Shloka :   13

ॐ श्री परमात्मने नमः

Add to Playlist

Practice Later

No Playlist Found

Create a Verse Post


namo namaḥ!

भाषा चुने (Choose Language)

Gyaandweep Gyaandweep

namo namaḥ!

Sign Up to practice more than 60 Vedic Scriptures and 100 of chants, one verse at a time.

Login to track your learning and teaching progress.


Sign In