श्रीशुक उवाच।
इति दानवदैतेया नाविन्दन्नमृतं नृप । युक्ताः कर्मणि यत्ताश्च वासुदेवपराङ्मुखाः १ ।
iti dānavadaiteyā nāvindannamṛtaṃ nṛpa | yuktāḥ karmaṇi yattāśca vāsudevaparāṅmukhāḥ 1 |
साधयित्वामृतं राजन्पाययित्वा स्वकान्सुरान् । पश्यतां सर्वभूतानां ययौ गरुडवाहनः २ ।
sādhayitvāmṛtaṃ rājanpāyayitvā svakānsurān | paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ yayau garuḍavāhanaḥ 2 |
सपत्नानां परामृद्धिं दृष्ट्वा ते दितिनन्दनाः । अमृष्यमाणा उत्पेतुर्देवान्प्रत्युद्यतायुधाः ३ ।
sapatnānāṃ parāmṛddhiṃ dṛṣṭvā te ditinandanāḥ | amṛṣyamāṇā utpeturdevānpratyudyatāyudhāḥ 3 |
ततः सुरगणाः सर्वे सुधया पीतयैधिताः । प्रतिसंयुयुधुः शस्त्रैर्नारायणपदाश्रयाः ४ ।
tataḥ suragaṇāḥ sarve sudhayā pītayaidhitāḥ | pratisaṃyuyudhuḥ śastrairnārāyaṇapadāśrayāḥ 4 |
तत्र दैवासुरो नाम रणः परमदारुणः । रोधस्युदन्वतो राजंस्तुमुलो रोमहर्षणः ५ ।
tatra daivāsuro nāma raṇaḥ paramadāruṇaḥ | rodhasyudanvato rājaṃstumulo romaharṣaṇaḥ 5 |
तत्रान्योन्यं सपत्नास्ते संरब्धमनसो रणे । समासाद्यासिभिर्बाणैर्निजघ्नुर्विविधायुधैः ६ ।
tatrānyonyaṃ sapatnāste saṃrabdhamanaso raṇe | samāsādyāsibhirbāṇairnijaghnurvividhāyudhaiḥ 6 |
शङ्खतूर्यमृदङ्गानां भेरीडमरिणां महान् । हस्त्यश्वरथपत्तीनां नदतां निस्वनोऽभवत् ७ ।
śaṅkhatūryamṛdaṅgānāṃ bherīḍamariṇāṃ mahān | hastyaśvarathapattīnāṃ nadatāṃ nisvano'bhavat 7 |
रथिनो रथिभिस्तत्र पत्तिभिः सह पत्तयः । हया हयैरिभाश्चेभैः समसज्जन्त संयुगे ८ ।
rathino rathibhistatra pattibhiḥ saha pattayaḥ | hayā hayairibhāścebhaiḥ samasajjanta saṃyuge 8 |
उष्ट्रैः केचिदिभैः केचिदपरे युयुधुः खरैः । केचिद्गौरमुखैरृक्षैर्द्वीपिभिर्हरिभिर्भटाः ९ ।
uṣṭraiḥ kecidibhaiḥ kecidapare yuyudhuḥ kharaiḥ | kecidgauramukhairṛkṣairdvīpibhirharibhirbhaṭāḥ 9 |
गृध्रैः कङ्कैर्बकैरन्ये श्येनभासैस्तिमिङ्गिलैः । शरभैर्महिषैः खड्गैर्गोवृषैर्गवयारुणैः १० ।
gṛdhraiḥ kaṅkairbakairanye śyenabhāsaistimiṅgilaiḥ | śarabhairmahiṣaiḥ khaḍgairgovṛṣairgavayāruṇaiḥ 10 |
शिवाभिराखुभिः केचित्कृकलासैः शशैर्नरैः । बस्तैरेके कृष्णसारैर्हंसैरन्ये च सूकरैः ११ ।
śivābhirākhubhiḥ kecitkṛkalāsaiḥ śaśairnaraiḥ | bastaireke kṛṣṇasārairhaṃsairanye ca sūkaraiḥ 11 |
अन्ये जलस्थलखगैः सत्त्वैर्विकृतविग्रहैः । सेनयोरुभयो राजन्विविशुस्तेऽग्रतोऽग्रतः १२ ।
anye jalasthalakhagaiḥ sattvairvikṛtavigrahaiḥ | senayorubhayo rājanviviśuste'grato'grataḥ 12 |
चित्रध्वजपटै राजन्नातपत्रैः सितामलैः । महाधनैर्वज्रदण्डैर्व्यजनैर्बार्हचामरैः १३ ।
citradhvajapaṭai rājannātapatraiḥ sitāmalaiḥ | mahādhanairvajradaṇḍairvyajanairbārhacāmaraiḥ 13 |
वातोद्धूतोत्तरोष्णीषैरर्चिर्भिर्वर्मभूषणैः । स्फुरद्भिर्विशदैः शस्त्रैः सुतरां सूर्यरश्मिभिः १४ ।
vātoddhūtottaroṣṇīṣairarcirbhirvarmabhūṣaṇaiḥ | sphuradbhirviśadaiḥ śastraiḥ sutarāṃ sūryaraśmibhiḥ 14 |
देवदानववीराणां ध्वजिन्यौ पाण्डुनन्दन । रेजतुर्वीरमालाभिर्यादसामिव सागरौ १५ ।
devadānavavīrāṇāṃ dhvajinyau pāṇḍunandana | rejaturvīramālābhiryādasāmiva sāgarau 15 |
वैरोचनो बलिः सङ्ख्ये सोऽसुराणां चमूपतिः । यानं वैहायसं नाम कामगं मयनिर्मितम् १६ ।
vairocano baliḥ saṅkhye so'surāṇāṃ camūpatiḥ | yānaṃ vaihāyasaṃ nāma kāmagaṃ mayanirmitam 16 |
सर्वसाङ्ग्रामिकोपेतं सर्वाश्चर्यमयं प्रभो । अप्रतर्क्यमनिर्देश्यं दृश्यमानमदर्शनम् १७ ।
sarvasāṅgrāmikopetaṃ sarvāścaryamayaṃ prabho | apratarkyamanirdeśyaṃ dṛśyamānamadarśanam 17 |
आस्थितस्तद्विमानाग्र्यं सर्वानीकाधिपैर्वृतः । बालव्यजनछत्राग्र्यै रेजे चन्द्र इवोदये १८ ।
āsthitastadvimānāgryaṃ sarvānīkādhipairvṛtaḥ | bālavyajanachatrāgryai reje candra ivodaye 18 |
तस्यासन्सर्वतो यानैर्यूथानां पतयोऽसुराः । नमुचिः शम्बरो बाणो विप्रचित्तिरयोमुखः १९ ।
tasyāsansarvato yānairyūthānāṃ patayo'surāḥ | namuciḥ śambaro bāṇo vipracittirayomukhaḥ 19 |
द्विमूर्धा कालनाभोऽथ प्रहेतिर्हेतिरिल्वलः । शकुनिर्भूतसन्तापो वज्रदंष्ट्रो विरोचनः २० ।
dvimūrdhā kālanābho'tha prahetirhetirilvalaḥ | śakunirbhūtasantāpo vajradaṃṣṭro virocanaḥ 20 |
हयग्रीवः शङ्कुशिराः कपिलो मेघदुन्दुभिः । तारकश्चक्रदृक्शुम्भो निशुम्भो जम्भ उत्कलः २१ ।
hayagrīvaḥ śaṅkuśirāḥ kapilo meghadundubhiḥ | tārakaścakradṛkśumbho niśumbho jambha utkalaḥ 21 |
अरिष्टोऽरिष्टनेमिश्च मयश्च त्रिपुराधिपः । अन्ये पौलोमकालेया निवातकवचादयः २२ ।
ariṣṭo'riṣṭanemiśca mayaśca tripurādhipaḥ | anye paulomakāleyā nivātakavacādayaḥ 22 |
अलब्धभागाः सोमस्य केवलं क्लेशभागिनः । सर्व एते रणमुखे बहुशो निर्जितामराः २३ ।
alabdhabhāgāḥ somasya kevalaṃ kleśabhāginaḥ | sarva ete raṇamukhe bahuśo nirjitāmarāḥ 23 |
सिंहनादान्विमुञ्चन्तः शङ्खान्दध्मुर्महारवान् । दृष्ट्वा सपत्नानुत्सिक्तान्बलभित्कुपितो भृशम् २४ ।
siṃhanādānvimuñcantaḥ śaṅkhāndadhmurmahāravān | dṛṣṭvā sapatnānutsiktānbalabhitkupito bhṛśam 24 |
ऐरावतं दिक्करिणमारूढः शुशुभे स्वराट् । यथा स्रवत्प्रस्रवणमुदयाद्रि महर्पतिः २५ ।
airāvataṃ dikkariṇamārūḍhaḥ śuśubhe svarāṭ | yathā sravatprasravaṇamudayādri maharpatiḥ 25 |
तस्यासन्सर्वतो देवा नानावाहध्वजायुधाः । लोकपालाः सहगणैर्वाय्वग्निवरुणादयः २६ ।
tasyāsansarvato devā nānāvāhadhvajāyudhāḥ | lokapālāḥ sahagaṇairvāyvagnivaruṇādayaḥ 26 |
तेऽन्योन्यमभिसंसृत्य क्षिपन्तो मर्मभिर्मिथः । आह्वयन्तो विशन्तोऽग्रे युयुधुर्द्वन्द्वयोधिनः २७ ।
te'nyonyamabhisaṃsṛtya kṣipanto marmabhirmithaḥ | āhvayanto viśanto'gre yuyudhurdvandvayodhinaḥ 27 |
युयोध बलिरिन्द्रेण तारकेण गुहोऽस्यत । वरुणो हेतिनायुध्यन्मित्रो राजन्प्रहेतिना २८ ।
yuyodha balirindreṇa tārakeṇa guho'syata | varuṇo hetināyudhyanmitro rājanprahetinā 28 |
यमस्तु कालनाभेन विश्वकर्मा मयेन वै । शम्बरो युयुधे त्वष्ट्रा सवित्रा तु विरोचनः २९ ।
yamastu kālanābhena viśvakarmā mayena vai | śambaro yuyudhe tvaṣṭrā savitrā tu virocanaḥ 29 |
अपराजितेन नमुचिरश्विनौ वृषपर्वणा । सूर्यो बलिसुतैर्देवो बाणज्येष्ठैः शतेन च ३० ।
aparājitena namuciraśvinau vṛṣaparvaṇā | sūryo balisutairdevo bāṇajyeṣṭhaiḥ śatena ca 30 |
राहुणा च तथा सोमः पुलोम्ना युयुधेऽनिलः । निशुम्भशुम्भयोर्देवी भद्र काली तरस्विनी ३१ ।
rāhuṇā ca tathā somaḥ pulomnā yuyudhe'nilaḥ | niśumbhaśumbhayordevī bhadra kālī tarasvinī 31 |
वृषाकपिस्तु जम्भेन महिषेण विभावसुः । इल्वलः सह वातापिर्ब्रह्मपुत्रैररिन्दम ३२ ।
vṛṣākapistu jambhena mahiṣeṇa vibhāvasuḥ | ilvalaḥ saha vātāpirbrahmaputrairarindama 32 |
कामदेवेन दुर्मर्ष उत्कलो मातृभिः सह । बृहस्पतिश्चोशनसा नरकेण शनैश्चरः ३३ ।
kāmadevena durmarṣa utkalo mātṛbhiḥ saha | bṛhaspatiścośanasā narakeṇa śanaiścaraḥ 33 |
मरुतो निवातकवचैः कालेयैर्वसवोऽमराः । विश्वेदेवास्तु पौलोमै रुद्राः क्रोधवशैः सह ३४ ।
maruto nivātakavacaiḥ kāleyairvasavo'marāḥ | viśvedevāstu paulomai rudrāḥ krodhavaśaiḥ saha 34 |
त एवमाजावसुराः सुरेन्द्रा द्वन्द्वेन संहत्य च युध्यमानाः । अन्योन्यमासाद्य निजघ्नुरोजसा जिगीषवस्तीक्ष्णशरासितोमरैः ३५ ।
ta evamājāvasurāḥ surendrā dvandvena saṃhatya ca yudhyamānāḥ | anyonyamāsādya nijaghnurojasā jigīṣavastīkṣṇaśarāsitomaraiḥ 35 |
भुशुण्डिभिश्चक्रगदर्ष्टिपट्टिशैः शक्त्युल्मुकैः प्रासपरश्वधैरपि । निस्त्रिंशभल्लैः परिघैः समुद्गरैः सभिन्दिपालैश्च शिरांसि चिच्छिदुः ३६ ।
bhuśuṇḍibhiścakragadarṣṭipaṭṭiśaiḥ śaktyulmukaiḥ prāsaparaśvadhairapi | nistriṃśabhallaiḥ parighaiḥ samudgaraiḥ sabhindipālaiśca śirāṃsi cicchiduḥ 36 |
गजास्तुरङ्गाः सरथाः पदातयः सारोहवाहा विविधा विखण्डिताः । निकृत्तबाहूरुशिरोधराङ्घ्रयश्छिन्नध्वजेष्वासतनुत्रभूषणाः ३७ ।
gajāsturaṅgāḥ sarathāḥ padātayaḥ sārohavāhā vividhā vikhaṇḍitāḥ | nikṛttabāhūruśirodharāṅghrayaśchinnadhvajeṣvāsatanutrabhūṣaṇāḥ 37 |
तेषां पदाघातरथाङ्गचूर्णितादायोधनादुल्बण उत्थितस्तदा । रेणुर्दिशः खं द्युमणिं च छादयन्न्यवर्ततासृक्स्रुतिभिः परिप्लुतात् ३८ ।
teṣāṃ padāghātarathāṅgacūrṇitādāyodhanādulbaṇa utthitastadā | reṇurdiśaḥ khaṃ dyumaṇiṃ ca chādayannyavartatāsṛksrutibhiḥ pariplutāt 38 |
शिरोभिरुद्धूतकिरीटकुण्डलैः संरम्भदृग्भिः परिदष्टदच्छदैः । महाभुजैः साभरणैः सहायुधैः सा प्रास्तृता भूः करभोरुभिर्बभौ ३९ ।
śirobhiruddhūtakirīṭakuṇḍalaiḥ saṃrambhadṛgbhiḥ paridaṣṭadacchadaiḥ | mahābhujaiḥ sābharaṇaiḥ sahāyudhaiḥ sā prāstṛtā bhūḥ karabhorubhirbabhau 39 |
कबन्धास्तत्र चोत्पेतुः पतितस्वशिरोऽक्षिभिः । उद्यतायुधदोर्दण्डैराधावन्तो भटान्मृधे ४० ।
kabandhāstatra cotpetuḥ patitasvaśiro'kṣibhiḥ | udyatāyudhadordaṇḍairādhāvanto bhaṭānmṛdhe 40 |
बलिर्महेन्द्रं दशभिस्त्रिभिरैरावतं शरैः । चतुर्भिश्चतुरो वाहानेकेनारोहमार्च्छयत् ४१ ।
balirmahendraṃ daśabhistribhirairāvataṃ śaraiḥ | caturbhiścaturo vāhānekenārohamārcchayat 41 |
स तानापततः शक्रस्तावद्भिः शीघ्रविक्रमः । चिच्छेद निशितैर्भल्लैरसम्प्राप्तान्हसन्निव ४२ ।
sa tānāpatataḥ śakrastāvadbhiḥ śīghravikramaḥ | ciccheda niśitairbhallairasamprāptānhasanniva 42 |
तस्य कर्मोत्तमं वीक्ष्य दुर्मर्षः शक्तिमाददे । तां ज्वलन्तीं महोल्काभां हस्तस्थामच्छिनद्धरिः ४३ ।
tasya karmottamaṃ vīkṣya durmarṣaḥ śaktimādade | tāṃ jvalantīṃ maholkābhāṃ hastasthāmacchinaddhariḥ 43 |
ततः शूलं ततः प्रासं ततस्तोमरमृष्टयः । यद्यच्छस्त्रं समादद्यात्सर्वं तदच्छिनद्विभुः ४४ ।
tataḥ śūlaṃ tataḥ prāsaṃ tatastomaramṛṣṭayaḥ | yadyacchastraṃ samādadyātsarvaṃ tadacchinadvibhuḥ 44 |
ससर्जाथासुरीं मायामन्तर्धानगतोऽसुरः । ततः प्रादुरभूच्छैलः सुरानीकोपरि प्रभो ४५ ।
sasarjāthāsurīṃ māyāmantardhānagato'suraḥ | tataḥ prādurabhūcchailaḥ surānīkopari prabho 45 |
ततो निपेतुस्तरवो दह्यमाना दवाग्निना । शिलाः सटङ्कशिखराश्चूर्णयन्त्यो द्विषद्बलम् ४६ ।
tato nipetustaravo dahyamānā davāgninā | śilāḥ saṭaṅkaśikharāścūrṇayantyo dviṣadbalam 46 |
महोरगाः समुत्पेतुर्दन्दशूकाः सवृश्चिकाः । सिंहव्याघ्रवराहाश्च मर्दयन्तो महागजाः ४७ ।
mahoragāḥ samutpeturdandaśūkāḥ savṛścikāḥ | siṃhavyāghravarāhāśca mardayanto mahāgajāḥ 47 |
यातुधान्यश्च शतशः शूलहस्ता विवाससः । छिन्धि भिन्धीति वादिन्यस्तथा रक्षोगणाः प्रभो ४८ ।
yātudhānyaśca śataśaḥ śūlahastā vivāsasaḥ | chindhi bhindhīti vādinyastathā rakṣogaṇāḥ prabho 48 |
ततो महाघना व्योम्नि गम्भीरपरुषस्वनाः । अङ्गारान्मुमुचुर्वातैराहताः स्तनयित्नवः ४९ ।
tato mahāghanā vyomni gambhīraparuṣasvanāḥ | aṅgārānmumucurvātairāhatāḥ stanayitnavaḥ 49 |
सृष्टो दैत्येन सुमहान्वह्निः श्वसनसारथिः । सांवर्तक इवात्युग्रो विबुधध्वजिनीमधाक् ५० ।
sṛṣṭo daityena sumahānvahniḥ śvasanasārathiḥ | sāṃvartaka ivātyugro vibudhadhvajinīmadhāk 50 |
ततः समुद्र उद्वेलः सर्वतः प्रत्यदृश्यत । प्रचण्डवातैरुद्धूत तरङ्गावर्तभीषणः ५१ ।
tataḥ samudra udvelaḥ sarvataḥ pratyadṛśyata | pracaṇḍavātairuddhūta taraṅgāvartabhīṣaṇaḥ 51 |
एवं दैत्यैर्महामायैरलक्ष्यगतिभी रणे । सृज्यमानासु मायासु विषेदुः सुरसैनिकाः ५२ ।
evaṃ daityairmahāmāyairalakṣyagatibhī raṇe | sṛjyamānāsu māyāsu viṣeduḥ surasainikāḥ 52 |
न तत्प्रतिविधिं यत्र विदुरिन्द्रादयो नृप । ध्यातः प्रादुरभूत्तत्र भगवान्विश्वभावनः ५३ ।
na tatpratividhiṃ yatra vidurindrādayo nṛpa | dhyātaḥ prādurabhūttatra bhagavānviśvabhāvanaḥ 53 |
ततः सुपर्णांसकृताङ्घ्रिपल्लवः पिशङ्गवासा नवकञ्जलोचनः । अदृश्यताष्टायुधबाहुरुल्लसच्छ्रीकौस्तुभानर्घ्यकिरीटकुण्डलः ५४ ।
tataḥ suparṇāṃsakṛtāṅghripallavaḥ piśaṅgavāsā navakañjalocanaḥ | adṛśyatāṣṭāyudhabāhurullasacchrīkaustubhānarghyakirīṭakuṇḍalaḥ 54 |
तस्मिन्प्रविष्टेऽसुरकूटकर्मजा माया विनेशुर्महिना महीयसः । स्वप्नो यथा हि प्रतिबोध आगते हरिस्मृतिः सर्वविपद्विमोक्षणम् ५५ ।
tasminpraviṣṭe'surakūṭakarmajā māyā vineśurmahinā mahīyasaḥ | svapno yathā hi pratibodha āgate harismṛtiḥ sarvavipadvimokṣaṇam 55 |
दृष्ट्वा मृधे गरुडवाहमिभारिवाह आविध्य शूलमहिनोदथ कालनेमिः । तल्लीलया गरुडमूर्ध्नि पतद्गृहीत्वा तेनाहनन्नृप सवाहमरिं त्र्! यधीशः ५६ ।
dṛṣṭvā mṛdhe garuḍavāhamibhārivāha āvidhya śūlamahinodatha kālanemiḥ | tallīlayā garuḍamūrdhni patadgṛhītvā tenāhanannṛpa savāhamariṃ tr! yadhīśaḥ 56 |
माली सुमाल्यतिबलौ युधि पेततुर्यच्चक्रेण कृत्तशिरसावथ माल्यवांस्तम् । आहत्य तिग्मगदयाहनदण्डजेन्द्रं तावच्छिरोऽच्छिनदरेर्नदतोऽरिणाद्यः ५७ ।
mālī sumālyatibalau yudhi petaturyaccakreṇa kṛttaśirasāvatha mālyavāṃstam | āhatya tigmagadayāhanadaṇḍajendraṃ tāvacchiro'cchinadarernadato'riṇādyaḥ 57 |
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे देवासुरसङ्ग्रामे दशमोऽध्यायः । ।
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāmaṣṭamaskandhe devāsurasaṅgrāme daśamo'dhyāyaḥ | |
ॐ श्री परमात्मने नमः