मैत्रेय उवाच - (अनुष्टुप्)
सदा विद्विषतोरेवं कालो वै ध्रियमाणयोः । जामातुः श्वशुरस्यापि सुमहानतिचक्रमे ॥ १ ॥
sadā vidviṣatorevaṃ kālo vai dhriyamāṇayoḥ | jāmātuḥ śvaśurasyāpi sumahānaticakrame || 1 ||
यदाभिषिक्तो दक्षस्तु ब्रह्मणा परमेष्ठिना । प्रजापतीनां सर्वेषां आधिपत्ये स्मयोऽभवत् ॥ २ ॥
yadābhiṣikto dakṣastu brahmaṇā parameṣṭhinā | prajāpatīnāṃ sarveṣāṃ ādhipatye smayo'bhavat || 2 ||
इष्ट्वा स वाजपेयेन ब्रह्मिष्ठानभिभूय च । बृहस्पतिसवं नाम समारेभे क्रतूत्तमम् ॥ ३ ॥
iṣṭvā sa vājapeyena brahmiṣṭhānabhibhūya ca | bṛhaspatisavaṃ nāma samārebhe kratūttamam || 3 ||
तस्मिन् ब्रह्मर्षयः सर्वे देवर्षिपितृदेवताः । आसन् कृतस्वस्त्ययनाः तत्पत्न्यश्च सभर्तृकाः ॥ ४ ॥
tasmin brahmarṣayaḥ sarve devarṣipitṛdevatāḥ | āsan kṛtasvastyayanāḥ tatpatnyaśca sabhartṛkāḥ || 4 ||
तदुपश्रुत्य नभसि खेचराणां प्रजल्पताम् । सती दाक्षायणी देवी पितृयज्ञमहोत्सवम् ॥ ५ ॥
tadupaśrutya nabhasi khecarāṇāṃ prajalpatām | satī dākṣāyaṇī devī pitṛyajñamahotsavam || 5 ||
व्रजन्तीः सर्वतो दिग्भ्य उपदेववरस्त्रियः । विमानयानाः सप्रेष्ठा निष्ककण्ठीः सुवाससः ॥ ॥ ६ ॥
vrajantīḥ sarvato digbhya upadevavarastriyaḥ | vimānayānāḥ sapreṣṭhā niṣkakaṇṭhīḥ suvāsasaḥ || || 6 ||
दृष्ट्वा स्वनिलयाभ्याशे लोलाक्षीर्मृष्टकुण्डलाः । पतिं भूतपतिं देवं औत्सुक्यादभ्यभाषत ॥ ७ ॥
dṛṣṭvā svanilayābhyāśe lolākṣīrmṛṣṭakuṇḍalāḥ | patiṃ bhūtapatiṃ devaṃ autsukyādabhyabhāṣata || 7 ||
सत्युवाच -
प्रजापतेस्ते श्वशुरस्य साम्प्रतं निर्यापितो यज्ञमहोत्सवः किल । वयं च तत्राभिसराम वाम ते यद्यर्थितामी विबुधा व्रजन्ति हि ॥ ८ ॥ तस्मिन् भगिन्यो मम भर्तृभिः स्वकैः
prajāpateste śvaśurasya sāmprataṃ niryāpito yajñamahotsavaḥ kila | vayaṃ ca tatrābhisarāma vāma te yadyarthitāmī vibudhā vrajanti hi || 8 || tasmin bhaginyo mama bhartṛbhiḥ svakaiḥ
तस्मिन् भगिन्यो मम भर्तृभिः स्वकैः ध्रुवं गमिष्यन्ति सुहृद्दिदृक्षवः । अहं च तस्मिन् भवताभिकामये सहोपनीतं परिबर्हमर्हितुम् ॥ ९ ॥
tasmin bhaginyo mama bhartṛbhiḥ svakaiḥ dhruvaṃ gamiṣyanti suhṛddidṛkṣavaḥ | ahaṃ ca tasmin bhavatābhikāmaye sahopanītaṃ paribarhamarhitum || 9 ||
तत्र स्वसॄर्मे ननु भर्तृसम्मिता मातृष्वसॄः क्लिन्नधियं च मातरम् । द्रक्ष्ये चिरोत्कण्ठमना महर्षिभिः उन्नीयमानं च मृडाध्वरध्वजम् ॥ १० ॥
tatra svasṝrme nanu bhartṛsammitā mātṛṣvasṝḥ klinnadhiyaṃ ca mātaram | drakṣye cirotkaṇṭhamanā maharṣibhiḥ unnīyamānaṃ ca mṛḍādhvaradhvajam || 10 ||
त्वय्येतदाश्चर्यमजात्ममायया विनिर्मितं भाति गुणत्रयात्मकम् । तथाप्यहं योषिदतत्त्वविच्च ते दीना दिदृक्षे भव मे भवक्षितिम् ॥ ११ ॥
tvayyetadāścaryamajātmamāyayā vinirmitaṃ bhāti guṇatrayātmakam | tathāpyahaṃ yoṣidatattvavicca te dīnā didṛkṣe bhava me bhavakṣitim || 11 ||
पश्य प्रयान्तीरभवान्ययोषितो ऽप्यलङ्कृताः कान्तसखा वरूथशः । यासां व्रजद्भिः शितिकण्ठ मण्डितं नभो विमानैः कलहंसपाण्डुभिः ॥ १२ ॥
paśya prayāntīrabhavānyayoṣito 'pyalaṅkṛtāḥ kāntasakhā varūthaśaḥ | yāsāṃ vrajadbhiḥ śitikaṇṭha maṇḍitaṃ nabho vimānaiḥ kalahaṃsapāṇḍubhiḥ || 12 ||
कथं सुतायाः पितृगेहकौतुकं निशम्य देहः सुरवर्य नेङ्गते । अनाहुता अप्यभियन्ति सौहृदं भर्तुर्गुरोर्देहकृतश्च केतनम् ॥ १३ ॥
kathaṃ sutāyāḥ pitṛgehakautukaṃ niśamya dehaḥ suravarya neṅgate | anāhutā apyabhiyanti sauhṛdaṃ bharturgurordehakṛtaśca ketanam || 13 ||
तन्मे प्रसीदेदममर्त्य वाञ्छितं कर्तुं भवान्कारुणिको बतार्हति । त्वयात्मनोऽर्धेऽहमदभ्रचक्षुषा निरूपिता मानुगृहाण याचितः ॥ १४ ॥
tanme prasīdedamamartya vāñchitaṃ kartuṃ bhavānkāruṇiko batārhati | tvayātmano'rdhe'hamadabhracakṣuṣā nirūpitā mānugṛhāṇa yācitaḥ || 14 ||
ऋषिरुवाच -
एवं गिरित्रः प्रिययाभिभाषितः प्रत्यभ्यधत्त प्रहसन् सुहृत्प्रियः । संस्मारितो मर्मभिदः कुवागिषून् यानाह को विश्वसृजां समक्षतः ॥ १५ ॥
evaṃ giritraḥ priyayābhibhāṣitaḥ pratyabhyadhatta prahasan suhṛtpriyaḥ | saṃsmārito marmabhidaḥ kuvāgiṣūn yānāha ko viśvasṛjāṃ samakṣataḥ || 15 ||
श्रीभगवानुवाच -
त्वयोदितं शोभनमेव शोभने अनाहुता अप्यभियन्ति बन्धुषु । ते यद्यनुत्पादितदोषदृष्टयो बलीयसानात्म्यमदेन मन्युना ॥ १६ ॥
tvayoditaṃ śobhanameva śobhane anāhutā apyabhiyanti bandhuṣu | te yadyanutpāditadoṣadṛṣṭayo balīyasānātmyamadena manyunā || 16 ||
विद्यातपोवित्तवपुर्वयःकुलैः सतां गुणैः षड्भिरसत्तमेतरैः । स्मृतौ हतायां भृतमानदुर्दृशः स्तब्धा न पश्यन्ति हि धाम भूयसाम् ॥ १७ ॥
vidyātapovittavapurvayaḥkulaiḥ satāṃ guṇaiḥ ṣaḍbhirasattametaraiḥ | smṛtau hatāyāṃ bhṛtamānadurdṛśaḥ stabdhā na paśyanti hi dhāma bhūyasām || 17 ||
नैतादृशानां स्वजनव्यपेक्षया गृहान् प्रतीयादनवस्थितात्मनाम् । येऽभ्यागतान् वक्रधियाभिचक्षते आरोपितभ्रूभिरमर्षणाक्षिभिः ॥ १८ ॥
naitādṛśānāṃ svajanavyapekṣayā gṛhān pratīyādanavasthitātmanām | ye'bhyāgatān vakradhiyābhicakṣate āropitabhrūbhiramarṣaṇākṣibhiḥ || 18 ||
तथारिभिर्न व्यथते शिलीमुखैः शेतेऽर्दिताङ्गो हृदयेन दूयता । स्वानां यथा वक्रधियां दुरुक्तिभिः दिवानिशं तप्यति मर्मताडितः ॥ १९ ॥
tathāribhirna vyathate śilīmukhaiḥ śete'rditāṅgo hṛdayena dūyatā | svānāṃ yathā vakradhiyāṃ duruktibhiḥ divāniśaṃ tapyati marmatāḍitaḥ || 19 ||
व्यक्तं त्वमुत्कृष्टगतेः प्रजापतेः प्रियात्मजानामसि सुभ्रु मे मता । तथापि मानं न पितुः प्रपत्स्यसे मदाश्रयात्कः परितप्यते यतः ॥ २० ॥
vyaktaṃ tvamutkṛṣṭagateḥ prajāpateḥ priyātmajānāmasi subhru me matā | tathāpi mānaṃ na pituḥ prapatsyase madāśrayātkaḥ paritapyate yataḥ || 20 ||
पापच्यमानेन हृदाऽऽतुरेन्द्रियः समृद्धिभिः पूरुषबुद्धिसाक्षिणाम् । अकल्प एषामधिरोढुमञ्जसा परं पदं द्वेष्टि यथासुरा हरिम् ॥ २१ ॥
pāpacyamānena hṛdā''turendriyaḥ samṛddhibhiḥ pūruṣabuddhisākṣiṇām | akalpa eṣāmadhiroḍhumañjasā paraṃ padaṃ dveṣṭi yathāsurā harim || 21 ||
प्रत्युद्गमप्रश्रयणाभिवादनं विधीयते साधु मिथः सुमध्यमे । प्राज्ञैः परस्मै पुरुषाय चेतसा गुहाशयायैव न देहमानिने ॥ २२ ॥
pratyudgamapraśrayaṇābhivādanaṃ vidhīyate sādhu mithaḥ sumadhyame | prājñaiḥ parasmai puruṣāya cetasā guhāśayāyaiva na dehamānine || 22 ||
सत्त्वं विशुद्धं वसुदेवशब्दितं यदीयते तत्र पुमानपावृतः । सत्त्वे च तस्मिन् भगवान् वासुदेवो ह्यधोक्षजो मे नमसा विधीयते ॥ २३ ॥
sattvaṃ viśuddhaṃ vasudevaśabditaṃ yadīyate tatra pumānapāvṛtaḥ | sattve ca tasmin bhagavān vāsudevo hyadhokṣajo me namasā vidhīyate || 23 ||
तत्ते निरीक्ष्यो न पितापि देहकृद् दक्षो मम द्विट् तदनुव्रताश्च ये । यो विश्वसृग्यज्ञगतं वरोरु मां अनागसं दुर्वचसाकरोत्तिरः ॥ २४ ॥
tatte nirīkṣyo na pitāpi dehakṛd dakṣo mama dviṭ tadanuvratāśca ye | yo viśvasṛgyajñagataṃ varoru māṃ anāgasaṃ durvacasākarottiraḥ || 24 ||
यदि व्रजिष्यस्यतिहाय मद्वचो भद्रं भवत्या न ततो भविष्यति । सम्भावितस्य स्वजनात्पराभवो यदा स सद्यो मरणाय कल्पते ॥ २५ ॥
yadi vrajiṣyasyatihāya madvaco bhadraṃ bhavatyā na tato bhaviṣyati | sambhāvitasya svajanātparābhavo yadā sa sadyo maraṇāya kalpate || 25 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां चतुर्थस्कन्धे उमारुद्रसंवादे तृतीयोऽध्यायः ॥ ३ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ caturthaskandhe umārudrasaṃvāde tṛtīyo'dhyāyaḥ || 3 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
