श्री शुक उवाच - ( अनुष्टुप् )
अथ तर्ह्यागतो गोष्ठं अरिष्टो वृषभासुरः । महीं महाककुत्कायः कम्पयन् खुरविक्षताम् ॥ १ ॥
atha tarhyāgato goṣṭhaṃ ariṣṭo vṛṣabhāsuraḥ | mahīṃ mahākakutkāyaḥ kampayan khuravikṣatām || 1 ||
रम्भमाणः खरतरं पदा च विलिखन् महीम् । उद्यम्य पुच्छं वप्राणि विषाणाग्रेण चोद्धरन् ॥ २ ॥
rambhamāṇaḥ kharataraṃ padā ca vilikhan mahīm | udyamya pucchaṃ vaprāṇi viṣāṇāgreṇa coddharan || 2 ||
किञ्चित्किञ्चित् शकृन् मुञ्चन् मूत्रयन् स्तब्धलोचनः । यस्य निर्ह्रादितेनाङ्ग निष्ठुरेण गवां नृणाम् ॥ ३ ॥
kiñcitkiñcit śakṛn muñcan mūtrayan stabdhalocanaḥ | yasya nirhrāditenāṅga niṣṭhureṇa gavāṃ nṛṇām || 3 ||
पतन्त्यकालतो गर्भाः स्रवन्ति स्म भयेन वै । निर्विशन्ति घना यस्य ककुद्यचलशङ्कया ॥ ४ ॥
patantyakālato garbhāḥ sravanti sma bhayena vai | nirviśanti ghanā yasya kakudyacalaśaṅkayā || 4 ||
तं तीक्ष्णशृङ्गमुद्वीक्ष्य गोप्यो गोपाश्च तत्रसुः । पशवो दुद्रुवुर्भीता राजन् संत्यज्य गोकुलम् ॥ ५ ॥
taṃ tīkṣṇaśṛṅgamudvīkṣya gopyo gopāśca tatrasuḥ | paśavo dudruvurbhītā rājan saṃtyajya gokulam || 5 ||
कृष्ण कृष्णेति ते सर्वे गोविन्दं शरणं ययुः । भगवानपि तद्वीक्ष्य गोकुलं भयविद्रुतम् ॥ ६ ॥
kṛṣṇa kṛṣṇeti te sarve govindaṃ śaraṇaṃ yayuḥ | bhagavānapi tadvīkṣya gokulaṃ bhayavidrutam || 6 ||
मा भैष्टेति गिराश्वास्य वृषासुरमुपाह्वयत् । गोपालैः पशुभिर्मन्द त्रासितैः किमसत्तम ॥ ७ ॥
mā bhaiṣṭeti girāśvāsya vṛṣāsuramupāhvayat | gopālaiḥ paśubhirmanda trāsitaiḥ kimasattama || 7 ||
बलदर्पहाहं दुष्टानां त्वद्विधानां दुरात्मनाम् । इत्यास्फोट्याच्युतोऽरिष्टं तलशब्देन कोपयन् ॥ ८ ॥
baladarpahāhaṃ duṣṭānāṃ tvadvidhānāṃ durātmanām | ityāsphoṭyācyuto'riṣṭaṃ talaśabdena kopayan || 8 ||
सख्युरंसे भुजाभोगं प्रसार्यावस्थितो हरिः । सोऽप्येवं कोपितोऽरिष्टः खुरेणावनिमुल्लिखन् । उद्यत्पुच्छभ्रमन्मेघः क्रुद्धः कृष्णमुपाद्रवत् ॥ ९ ॥
sakhyuraṃse bhujābhogaṃ prasāryāvasthito hariḥ | so'pyevaṃ kopito'riṣṭaḥ khureṇāvanimullikhan | udyatpucchabhramanmeghaḥ kruddhaḥ kṛṣṇamupādravat || 9 ||
अग्रन्यस्तविषाणाग्रः स्तब्धासृग् लोचनोऽच्युतम् । कटाक्षिप्याद्रवत् तूर्ण् इन्द्रमुक्तोऽशनिर्यथा ॥ १० ॥
agranyastaviṣāṇāgraḥ stabdhāsṛg locano'cyutam | kaṭākṣipyādravat tūrṇ indramukto'śaniryathā || 10 ||
गृहीत्वा शृङ्गयोस्तं वा अष्टादश पदानि सः । प्रत्यपोवाह भगवान् गजः प्रतिगजं यथा ॥ ११ ॥
gṛhītvā śṛṅgayostaṃ vā aṣṭādaśa padāni saḥ | pratyapovāha bhagavān gajaḥ pratigajaṃ yathā || 11 ||
सोऽपविद्धो भगवता पुनरुत्थाय सत्वरम् । आपतत् स्विन्नसर्वाङ्गो निःश्वसन् क्रोधमूर्च्छितः ॥ १२ ॥
so'paviddho bhagavatā punarutthāya satvaram | āpatat svinnasarvāṅgo niḥśvasan krodhamūrcchitaḥ || 12 ||
( मिश्र )
तं आपतन्तं स निगृह्य शृङ्गयोः पदा समाक्रम्य निपात्य भूतले । निष्पीडयामास यथाऽऽर्द्रमम्बरं कृत्वा विषाणेन जघान सोऽपतत् ॥ १३ ॥
taṃ āpatantaṃ sa nigṛhya śṛṅgayoḥ padā samākramya nipātya bhūtale | niṣpīḍayāmāsa yathā''rdramambaraṃ kṛtvā viṣāṇena jaghāna so'patat || 13 ||
असृग् वमन् मूत्रशकृत् समुत्सृजन् क्षिपंश्च पादाननवस्थितेक्षणः । जगाम कृच्छ्रं निर्ऋतेरथ क्षयं पुष्पैः किरन्तो हरिमीडिरे सुराः ॥ १४ ॥
asṛg vaman mūtraśakṛt samutsṛjan kṣipaṃśca pādānanavasthitekṣaṇaḥ | jagāma kṛcchraṃ nirṛteratha kṣayaṃ puṣpaiḥ kiranto harimīḍire surāḥ || 14 ||
( अनुष्टुप् )
एवं कुकुद्मिनं हत्वा स्तूयमानः द्विजातिभिः । विवेश गोष्ठं सबलो गोपीनां नयनोत्सवः ॥ १५ ॥
evaṃ kukudminaṃ hatvā stūyamānaḥ dvijātibhiḥ | viveśa goṣṭhaṃ sabalo gopīnāṃ nayanotsavaḥ || 15 ||
अरिष्टे निहते दैत्ये कृष्णेनाद्भुतकर्मणा । कंसायाथाह भगवान् नारदो देवदर्शनः ॥ १६ ॥
ariṣṭe nihate daitye kṛṣṇenādbhutakarmaṇā | kaṃsāyāthāha bhagavān nārado devadarśanaḥ || 16 ||
यशोदायाः सुतां कन्यां देवक्याः कृष्णमेव च । रामं च रोहिणीपुत्रं वसुदेवेन बिभ्यता ॥ १७ ॥
yaśodāyāḥ sutāṃ kanyāṃ devakyāḥ kṛṣṇameva ca | rāmaṃ ca rohiṇīputraṃ vasudevena bibhyatā || 17 ||
न्यस्तौ स्वमित्रे नन्दे वै याभ्यां ते पुरुषा हताः । निशम्य तद्भोजपतिः कोपात् प्रचलितेन्द्रियः ॥ १८ ॥
nyastau svamitre nande vai yābhyāṃ te puruṣā hatāḥ | niśamya tadbhojapatiḥ kopāt pracalitendriyaḥ || 18 ||
निशातमसिमादत्त वसुदेवजिघांसया निवारितो नारदेन तत्सुतौ मृत्युमात्मनः ॥ १९ ॥
niśātamasimādatta vasudevajighāṃsayā nivārito nāradena tatsutau mṛtyumātmanaḥ || 19 ||
ज्ञात्वा लोहमयैः पाशैः बबन्ध सह भार्यया । प्रतियाते तु देवर्षौ कंस आभाष्य केशिनम् ॥ २० ॥
jñātvā lohamayaiḥ pāśaiḥ babandha saha bhāryayā | pratiyāte tu devarṣau kaṃsa ābhāṣya keśinam || 20 ||
प्रेषयामास हन्येतां भवता रामकेशवौ । ततो मुष्टिकचाणूर शलतोशलकादिकान् ॥ २१ ॥
preṣayāmāsa hanyetāṃ bhavatā rāmakeśavau | tato muṣṭikacāṇūra śalatośalakādikān || 21 ||
अमात्यान् हस्तिपांश्चैव समाहूयाह भोजराट् । भो भो निशम्यतामेतद् वीरचाणूरमुष्टिकौ ॥ २२ ॥
amātyān hastipāṃścaiva samāhūyāha bhojarāṭ | bho bho niśamyatāmetad vīracāṇūramuṣṭikau || 22 ||
नन्दव्रजे किलासाते सुतावानकदुन्दुभेः । रामकृष्णौ ततो मह्यं मृत्युः किल निदर्शितः ॥ २३ ॥
nandavraje kilāsāte sutāvānakadundubheḥ | rāmakṛṣṇau tato mahyaṃ mṛtyuḥ kila nidarśitaḥ || 23 ||
भवद्भ्यामिह सम्प्राप्तौ हन्येतां मल्ललीलया । मञ्चाः क्रियन्तां विविधा मल्लरङ्गपरिश्रिताः । पौरा जानपदाः सर्वे पश्यन्तु स्वैरसंयुगम् ॥ २४ ॥
bhavadbhyāmiha samprāptau hanyetāṃ mallalīlayā | mañcāḥ kriyantāṃ vividhā mallaraṅgapariśritāḥ | paurā jānapadāḥ sarve paśyantu svairasaṃyugam || 24 ||
महामात्र त्वया भद्र रङ्गद्वार्युपनीयताम् । द्विपः कुवलयापीडो जहि तेन ममाहितौ ॥ २५ ॥
mahāmātra tvayā bhadra raṅgadvāryupanīyatām | dvipaḥ kuvalayāpīḍo jahi tena mamāhitau || 25 ||
आरभ्यतां धनुर्यागः चतुर्दश्यां यथाविधि । विशसन्तु पशून् मेध्यान् भूतराजाय मीढुषे ॥ २६ ॥
ārabhyatāṃ dhanuryāgaḥ caturdaśyāṃ yathāvidhi | viśasantu paśūn medhyān bhūtarājāya mīḍhuṣe || 26 ||
इत्याज्ञाप्यार्थतन्त्रज्ञ आहूय यदुपुङ्गवम् । गृहीत्वा पाणिना पाणिं ततोऽक्रूरमुवाच ह ॥ २७ ॥
ityājñāpyārthatantrajña āhūya yadupuṅgavam | gṛhītvā pāṇinā pāṇiṃ tato'krūramuvāca ha || 27 ||
भो भो दानपते मह्यं क्रियतां मैत्रमादृतः । नान्यस्त्वत्तो हिततमो विद्यते भोजवृष्णिषु ॥ २८ ॥
bho bho dānapate mahyaṃ kriyatāṃ maitramādṛtaḥ | nānyastvatto hitatamo vidyate bhojavṛṣṇiṣu || 28 ||
अतस्त्वामाश्रितः सौम्य कार्यगौरवसाधनम् । यथेन्द्रो विष्णुमाश्रित्य स्वार्थमध्यगमद् विभुः ॥ २९ ॥
atastvāmāśritaḥ saumya kāryagauravasādhanam | yathendro viṣṇumāśritya svārthamadhyagamad vibhuḥ || 29 ||
गच्छ नन्दव्रजं तत्र सुतौ आवानकदुन्दुभेः । आसाते तौ इहानेन रथेनानय मा चिरम् ॥ ३० ॥
gaccha nandavrajaṃ tatra sutau āvānakadundubheḥ | āsāte tau ihānena rathenānaya mā ciram || 30 ||
निसृष्टः किल मे मृत्युः देवैर्वैकुण्ठसंश्रयैः । तावानय समं गोपैः नन्दाद्यैः साभ्युपायनैः ॥ ३१ ॥
nisṛṣṭaḥ kila me mṛtyuḥ devairvaikuṇṭhasaṃśrayaiḥ | tāvānaya samaṃ gopaiḥ nandādyaiḥ sābhyupāyanaiḥ || 31 ||
घातयिष्य इहानीतौ कालकल्पेन हस्तिना । यदि मुक्तौ ततो मल्लैः घातये वैद्युतोपमैः ॥ ३२ ॥
ghātayiṣya ihānītau kālakalpena hastinā | yadi muktau tato mallaiḥ ghātaye vaidyutopamaiḥ || 32 ||
तयोर्निहतयोस्तप्तान् वसुदेवपुरोगमान् । तद्बन्धून् निहनिष्यामि वृष्णिभोजदशार्हकान् ॥ ३३ ॥
tayornihatayostaptān vasudevapurogamān | tadbandhūn nihaniṣyāmi vṛṣṇibhojadaśārhakān || 33 ||
उग्रसेनं च पितरं स्थविरं राज्यकामुकम् । तद्भ्रातरं देवकं च ये चान्ये विद्विषो मम ॥ ३४ ॥
ugrasenaṃ ca pitaraṃ sthaviraṃ rājyakāmukam | tadbhrātaraṃ devakaṃ ca ye cānye vidviṣo mama || 34 ||
ततश्चैषा मही मित्र भवित्री नष्टकण्टका । जरासन्धो मम गुरुः द्विविदो दयितः सखा ॥ ३५ ॥
tataścaiṣā mahī mitra bhavitrī naṣṭakaṇṭakā | jarāsandho mama guruḥ dvivido dayitaḥ sakhā || 35 ||
शम्बरो नरको बाणो मय्येव कृतसौहृदाः । तैरहं सुरपक्षीयान् हत्वा भोक्ष्ये महीं नृपान् ॥ ३६ ॥
śambaro narako bāṇo mayyeva kṛtasauhṛdāḥ | tairahaṃ surapakṣīyān hatvā bhokṣye mahīṃ nṛpān || 36 ||
एतज्ज्ञात्वाऽनय क्षिप्रं रामकृष्णाविहार्भकौ । धनुर्मखनिरीक्षार्थं द्रष्टुं यदुपुरश्रियम् ॥ ३७ ॥
etajjñātvā'naya kṣipraṃ rāmakṛṣṇāvihārbhakau | dhanurmakhanirīkṣārthaṃ draṣṭuṃ yadupuraśriyam || 37 ||
श्रीअक्रूर उवाच -
राजन् मनीषितं सध्र्यक् तव स्वावद्यमार्जनम् । सिद्ध्यसिद्ध्योः समं कुर्याद् दैवं हि फलसाधनम् ॥ ३८ ॥
rājan manīṣitaṃ sadhryak tava svāvadyamārjanam | siddhyasiddhyoḥ samaṃ kuryād daivaṃ hi phalasādhanam || 38 ||
मनोरथान् करोत्युच्चैः जनो दैवहतानपि । युज्यते हर्षशोकाभ्यां तथाप्याज्ञां करोमि ते ॥ ३९ ॥
manorathān karotyuccaiḥ jano daivahatānapi | yujyate harṣaśokābhyāṃ tathāpyājñāṃ karomi te || 39 ||
श्रीशुक उवाच -
एवमादिश्य चाक्रूरं मन्त्रिणश्च विषृज्य सः । प्रविवेश गृहं कंसः तथाक्रूरः स्वमालयम् ॥ ४० ॥
evamādiśya cākrūraṃ mantriṇaśca viṣṛjya saḥ | praviveśa gṛhaṃ kaṃsaḥ tathākrūraḥ svamālayam || 40 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां दशमस्कन्धे पूर्वार्धे अक्रूरसंप्रेषणं नाम षट्त्रिंशोऽध्यायः ॥ ३६ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ daśamaskandhe pūrvārdhe akrūrasaṃpreṣaṇaṃ nāma ṣaṭtriṃśo'dhyāyaḥ || 36 ||
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
hariḥ ॐ tatsat śrīkṛṣṇārpaṇamastu ||
ॐ श्री परमात्मने नमः