अथेममर्थं पृच्छामो भवन्तं बहुवित्तमम्। समस्ततन्त्रराद्धान्ते भवान् भागवततत्त्ववित् १।
athemamarthaṃ pṛcchāmo bhavantaṃ bahuvittamam| samastatantrarāddhānte bhavān bhāgavatatattvavit 1|
तान्त्रिकाः परिचर्यायां केवलस्य श्रियः पतेः। अङ्गोपाङ्गायुधाकल्पं कल्पयन्ति यथा च यैः २।
tāntrikāḥ paricaryāyāṃ kevalasya śriyaḥ pateḥ| aṅgopāṅgāyudhākalpaṃ kalpayanti yathā ca yaiḥ 2|
तन्नो वर्णय भद्रं ते क्रियायोगं बुभुत्सताम्। येन क्रियानैपुणेन मर्त्यो यायादमर्त्यताम् ३।
tanno varṇaya bhadraṃ te kriyāyogaṃ bubhutsatām| yena kriyānaipuṇena martyo yāyādamartyatām 3|
सूत उवाच।
नमस्कृत्य गुरून्वक्ष्ये विभूतीर्वैष्णवीरपि। याः प्रोक्ता वेदतन्त्राभ्यामाचार्यैः पद्मजादिभिः ४।
namaskṛtya gurūnvakṣye vibhūtīrvaiṣṇavīrapi| yāḥ proktā vedatantrābhyāmācāryaiḥ padmajādibhiḥ 4|
मायाद्यैर्नवभिस्तत्त्वैः स विकारमयो विराट्। निर्मितो दृश्यते यत्र सचित्के भुवनत्रयम् ५।
māyādyairnavabhistattvaiḥ sa vikāramayo virāṭ| nirmito dṛśyate yatra sacitke bhuvanatrayam 5|
एतद्वै पौरुषं रूपं भूः पादौ द्यौः शिरो नभः। नाभिः सूर्योऽक्षिणी नासे वायुः कर्णौ दिशः प्रभोः ६।
etadvai pauruṣaṃ rūpaṃ bhūḥ pādau dyauḥ śiro nabhaḥ| nābhiḥ sūryo'kṣiṇī nāse vāyuḥ karṇau diśaḥ prabhoḥ 6|
प्रजापतिः प्रजननमपानो मृत्युरीशितुः। तद्बाहवो लोकपाला मनश्चन्द्रो भ्रुवौ यमः ७।
prajāpatiḥ prajananamapāno mṛtyurīśituḥ| tadbāhavo lokapālā manaścandro bhruvau yamaḥ 7|
लज्जोत्तरोऽधरो लोभो दन्ता ज्योत्स्ना स्मयो भ्रमः। रोमाणि भूरुहा भूम्नो मेघाः पुरुषमूर्धजाः ८।
lajjottaro'dharo lobho dantā jyotsnā smayo bhramaḥ| romāṇi bhūruhā bhūmno meghāḥ puruṣamūrdhajāḥ 8|
यावानयं वै पुरुषो यावत्या संस्थया मितः। तावानसावपि महापुरुषो लोकसंस्थया ९।
yāvānayaṃ vai puruṣo yāvatyā saṃsthayā mitaḥ| tāvānasāvapi mahāpuruṣo lokasaṃsthayā 9|
कौस्तुभव्यपदेशेन स्वात्मज्योतिर्बिभर्त्यजः। तत्प्रभा व्यापिनी साक्षात्श्रीवत्समुरसा विभुः १०।
kaustubhavyapadeśena svātmajyotirbibhartyajaḥ| tatprabhā vyāpinī sākṣātśrīvatsamurasā vibhuḥ 10|
स्वमायां वनमालाख्यां नानागुणमयीं दधत्। वासश्छन्दोमयं पीतं ब्रह्मसूत्रं त्रिवृत्स्वरम् ११।
svamāyāṃ vanamālākhyāṃ nānāguṇamayīṃ dadhat| vāsaśchandomayaṃ pītaṃ brahmasūtraṃ trivṛtsvaram 11|
बिभर्ति साङ्ख्यं योगं च देवो मकरकुण्डले। मौलिं पदं पारमेष्ठ्यं सर्वलोकाभयङ्करम् १२।
bibharti sāṅkhyaṃ yogaṃ ca devo makarakuṇḍale| mauliṃ padaṃ pārameṣṭhyaṃ sarvalokābhayaṅkaram 12|
अव्याकृतमनन्ताख्यमासनं यदधिष्ठितः। धर्मज्ञानादिभिर्युक्तं सत्त्वं पद्ममिहोच्यते १३।
avyākṛtamanantākhyamāsanaṃ yadadhiṣṭhitaḥ| dharmajñānādibhiryuktaṃ sattvaṃ padmamihocyate 13|
ओजःसहोबलयुतं मुख्यतत्त्वं गदां दधत्। अपां तत्त्वं दरवरं तेजस्तत्त्वं सुदर्शनम् १४।
ojaḥsahobalayutaṃ mukhyatattvaṃ gadāṃ dadhat| apāṃ tattvaṃ daravaraṃ tejastattvaṃ sudarśanam 14|
नभोनिभं नभस्तत्त्वमसिं चर्म तमोमयम्। कालरूपं धनुः शार्ङ्गं तथा कर्ममयेषुधिम् १५।
nabhonibhaṃ nabhastattvamasiṃ carma tamomayam| kālarūpaṃ dhanuḥ śārṅgaṃ tathā karmamayeṣudhim 15|
इन्द्रियाणि शरानाहुराकूतीरस्य स्यन्दनम्। तन्मात्राण्यस्याभिव्यक्तिं मुद्रयार्थक्रियात्मताम् १६।
indriyāṇi śarānāhurākūtīrasya syandanam| tanmātrāṇyasyābhivyaktiṃ mudrayārthakriyātmatām 16|
मण्डलं देवयजनं दीक्षा संस्कार आत्मनः। परिचर्या भगवत आत्मनो दुरितक्षयः १७।
maṇḍalaṃ devayajanaṃ dīkṣā saṃskāra ātmanaḥ| paricaryā bhagavata ātmano duritakṣayaḥ 17|
भगवान्भगशब्दार्थं लीलाकमलमुद्वहन्। धर्मं यशश्च भगवांश्चामरव्यजनेऽभजत् १८।
bhagavānbhagaśabdārthaṃ līlākamalamudvahan| dharmaṃ yaśaśca bhagavāṃścāmaravyajane'bhajat 18|
आतपत्रं तु वैकुण्ठं द्विजा धामाकुतोभयम्। त्रिवृद्वेदः सुपर्णाख्यो यज्ञं वहति पूरुषम् १९।
ātapatraṃ tu vaikuṇṭhaṃ dvijā dhāmākutobhayam| trivṛdvedaḥ suparṇākhyo yajñaṃ vahati pūruṣam 19|
अनपायिनी भगवती श्रीः साक्षादात्मनो हरेः। विष्वक्सेनस्तन्त्रमूर्तिर्विदितः पार्षदाधिपः। नन्दादयोऽष्टौ द्वाःस्थाश्च तेऽणिमाद्या हरेर्गुणाः २०।
anapāyinī bhagavatī śrīḥ sākṣādātmano hareḥ| viṣvaksenastantramūrtirviditaḥ pārṣadādhipaḥ| nandādayo'ṣṭau dvāḥsthāśca te'ṇimādyā harerguṇāḥ 20|
वासुदेवः सङ्कर्षणः प्रद्युम्नः पुरुषः स्वयम्। अनिरुद्ध इति ब्रह्मन्मूर्तिव्यूहोऽभिधीयते २१।
vāsudevaḥ saṅkarṣaṇaḥ pradyumnaḥ puruṣaḥ svayam| aniruddha iti brahmanmūrtivyūho'bhidhīyate 21|
स विश्वस्तैजसः प्राज्ञस्तुरीय इति वृत्तिभिः। अर्थेन्द्रियाशयज्ञानैर्भगवान्परिभाव्यते २२।
sa viśvastaijasaḥ prājñasturīya iti vṛttibhiḥ| arthendriyāśayajñānairbhagavānparibhāvyate 22|
अङ्गोपाङ्गायुधाकल्पैर्भगवांस्तच्चतुष्टयम्। बिभर्ति स्म चतुर्मूर्तिर्भगवान्हरिरीश्वरः २३।
aṅgopāṅgāyudhākalpairbhagavāṃstaccatuṣṭayam| bibharti sma caturmūrtirbhagavānharirīśvaraḥ 23|
द्विजभ स एष ब्रह्मयोनिः स्वयंदृक्। स्वमहिमपरिपूर्णो मायया च स्वयैतत्। सृजति हरति पातीत्याख्ययानावृताक्षो। विवृत इव निरुक्तस्तत्परैरात्मलभ्यः २४।
dvijabha sa eṣa brahmayoniḥ svayaṃdṛk| svamahimaparipūrṇo māyayā ca svayaitat| sṛjati harati pātītyākhyayānāvṛtākṣo| vivṛta iva niruktastatparairātmalabhyaḥ 24|
श्रीकृष्ण कृष्णसख वृष्ण्यृषभावनिध्रुग्। राजन्यवंशदहनानपवर्गवीर्य। गोविन्द गोपवनिताव्रजभृत्यगीत। तीर्थश्रवः श्रवणमङ्गल पाहि भृत्यान् २५।
śrīkṛṣṇa kṛṣṇasakha vṛṣṇyṛṣabhāvanidhrug| rājanyavaṃśadahanānapavargavīrya| govinda gopavanitāvrajabhṛtyagīta| tīrthaśravaḥ śravaṇamaṅgala pāhi bhṛtyān 25|
य इदं कल्य उत्थाय महापुरुषलक्षणम्। तच्चित्तः प्रयतो जप्त्वा ब्रह्म वेद गुहाशयम् २६।
ya idaṃ kalya utthāya mahāpuruṣalakṣaṇam| taccittaḥ prayato japtvā brahma veda guhāśayam 26|
श्रीशौनक उवाच।
शुको यदाह भगवान्विष्णुराताय शृण्वते। सौरो गणो मासि मासि नाना वसति सप्तकः २७।
śuko yadāha bhagavānviṣṇurātāya śṛṇvate| sauro gaṇo māsi māsi nānā vasati saptakaḥ 27|
तेषां नामानि कर्माणि नियुक्तानामधीश्वरैः। ब्रूहि नः श्रद्दधानानां व्यूहं सूर्यात्मनो हरेः २८।
teṣāṃ nāmāni karmāṇi niyuktānāmadhīśvaraiḥ| brūhi naḥ śraddadhānānāṃ vyūhaṃ sūryātmano hareḥ 28|
सूत उवाच।
अनाद्यविद्यया विष्णोरात्मनः सर्वदेहिनाम्। निर्मितो लोकतन्त्रोऽयं लोकेषु परिवर्तते २९।
anādyavidyayā viṣṇorātmanaḥ sarvadehinām| nirmito lokatantro'yaṃ lokeṣu parivartate 29|
एक एव हि लोकानां सूर्य आत्मादिकृद्धरिः। सर्ववेदक्रियामूलमृषिभिर्बहुधोदितः ३०।
eka eva hi lokānāṃ sūrya ātmādikṛddhariḥ| sarvavedakriyāmūlamṛṣibhirbahudhoditaḥ 30|
कालो देशः क्रिया कर्ता करणं कार्यमागमः। द्रव्यं फलमिति ब्रह्मन्नवधोक्तोऽजया हरिः ३१।
kālo deśaḥ kriyā kartā karaṇaṃ kāryamāgamaḥ| dravyaṃ phalamiti brahmannavadhokto'jayā hariḥ 31|
मध्वादिषु द्वादशसु भगवान्कालरूपधृक्। लोकतन्त्राय चरति पृथग्द्वादशभिर्गणैः ३२।
madhvādiṣu dvādaśasu bhagavānkālarūpadhṛk| lokatantrāya carati pṛthagdvādaśabhirgaṇaiḥ 32|
धाता[1] कृतस्थली हेतिर्वासुकी रथकृन्मुने। पुलस्त्यस्तुम्बुरुरिति मधुमासं नयन्त्यमी ३३।
dhātā[1] kṛtasthalī hetirvāsukī rathakṛnmune| pulastyastumbururiti madhumāsaṃ nayantyamī 33|
अर्यमा पुलहोऽथौजाः प्रहेतिः पुञ्जिकस्थली। नारदः कच्छनीरश्च नयन्त्येते स्म माधवम् ३४।
aryamā pulaho'thaujāḥ prahetiḥ puñjikasthalī| nāradaḥ kacchanīraśca nayantyete sma mādhavam 34|
मित्रोऽत्रिः पौरुषेयोऽथ तक्षको मेनका हहाः। रथस्वन इति ह्येते शुक्रमासं नयन्त्यमी ३५।
mitro'triḥ pauruṣeyo'tha takṣako menakā hahāḥ| rathasvana iti hyete śukramāsaṃ nayantyamī 35|
वसिष्ठो वरुणो रम्भा सहजन्यस्तथा हुहूः। शुक्रश्चित्रस्वनश्चैव शुचिमासं नयन्त्यमी ३६।
vasiṣṭho varuṇo rambhā sahajanyastathā huhūḥ| śukraścitrasvanaścaiva śucimāsaṃ nayantyamī 36|
इन्द्रो विश्वावसुः श्रोता एलापत्रस्तथाङ्गिराः। प्रम्लोचा राक्षसो वर्यो नभोमासं नयन्त्यमी ३७।
indro viśvāvasuḥ śrotā elāpatrastathāṅgirāḥ| pramlocā rākṣaso varyo nabhomāsaṃ nayantyamī 37|
विवस्वानुग्रसेनश्च व्याघ्र आसारणो भृगुः। अनुम्लोचा शङ्खपालो नभस्याख्यं नयन्त्यमी ३८।
vivasvānugrasenaśca vyāghra āsāraṇo bhṛguḥ| anumlocā śaṅkhapālo nabhasyākhyaṃ nayantyamī 38|
पूषा धनञ्जयो वातः सुषेणः सुरुचिस्तथा। घृताची गौतमश्चेति तपोमासं नयन्त्यमी ३९।
pūṣā dhanañjayo vātaḥ suṣeṇaḥ surucistathā| ghṛtācī gautamaśceti tapomāsaṃ nayantyamī 39|
ऋतुर्वर्चा भरद्वाजः पर्जन्यः सेनजित्तथा। विश्व ऐरावतश्चैव तपस्याख्यं नयन्त्यमी ४०।
ṛturvarcā bharadvājaḥ parjanyaḥ senajittathā| viśva airāvataścaiva tapasyākhyaṃ nayantyamī 40|
अथांशुः कश्यपस्तार्क्ष्य ऋतसेनस्तथोर्वशी। विद्युच्छत्रुर्महाशङ्खः सहोमासं नयन्त्यमी ४१।
athāṃśuḥ kaśyapastārkṣya ṛtasenastathorvaśī| vidyucchatrurmahāśaṅkhaḥ sahomāsaṃ nayantyamī 41|
भगः स्फूर्जोऽरिष्टनेमिरूर्ण आयुश्च पञ्चमः। कर्कोटकः पूर्वचित्तिः पुष्यमासं नयन्त्यमी ४२।
bhagaḥ sphūrjo'riṣṭanemirūrṇa āyuśca pañcamaḥ| karkoṭakaḥ pūrvacittiḥ puṣyamāsaṃ nayantyamī 42|
त्वष्टा ऋचीकतनयः कम्बलश्च तिलोत्तमा। ब्रह्मापेतोऽथ शतजिद्धृतराष्ट्र इषम्भराः ४३।
tvaṣṭā ṛcīkatanayaḥ kambalaśca tilottamā| brahmāpeto'tha śatajiddhṛtarāṣṭra iṣambharāḥ 43|
विष्णुरश्वतरो रम्भा सूर्यवर्चाश्च सत्यजित्। विश्वामित्रो मखापेत ऊर्जमासं नयन्त्यमी ४४।
viṣṇuraśvataro rambhā sūryavarcāśca satyajit| viśvāmitro makhāpeta ūrjamāsaṃ nayantyamī 44|
एता भगवतो विष्णोरादित्यस्य विभूतयः। स्मरतां सन्ध्ययोर्नॄणां हरन्त्यंहो दिने दिने ४५।
etā bhagavato viṣṇorādityasya vibhūtayaḥ| smaratāṃ sandhyayornṝṇāṃ harantyaṃho dine dine 45|
द्वादशस्वपि मासेषु देवोऽसौ षड्भिरस्य वै। चरन्समन्तात्तनुते परत्रेह च सन्मतिम् ४६।
dvādaśasvapi māseṣu devo'sau ṣaḍbhirasya vai| caransamantāttanute paratreha ca sanmatim 46|
सामर्ग्यजुर्भिस्तल्लिङ्गैरृषयः संस्तुवन्त्यमुम्। गन्धर्वास्तं प्रगायन्ति नृत्यन्त्यप्सरसोऽग्रतः ४७।
sāmargyajurbhistalliṅgairṛṣayaḥ saṃstuvantyamum| gandharvāstaṃ pragāyanti nṛtyantyapsaraso'grataḥ 47|
उन्नह्यन्ति रथं नागा ग्रामण्यो रथयोजकाः। चोदयन्ति रथं पृष्ठे नैरृता बलशालिनः ४८।
unnahyanti rathaṃ nāgā grāmaṇyo rathayojakāḥ| codayanti rathaṃ pṛṣṭhe nairṛtā balaśālinaḥ 48|
वालखिल्याः सहस्राणि षष्टिर्ब्रह्मर्षयोऽमलाः। पुरतोऽभिमुखं यान्ति स्तुवन्ति स्तुतिभिर्विभुम् ४९।
vālakhilyāḥ sahasrāṇi ṣaṣṭirbrahmarṣayo'malāḥ| purato'bhimukhaṃ yānti stuvanti stutibhirvibhum 49|
एवं ह्यनादिनिधनो भगवान्हरिरीश्वरः। कल्पे कल्पे स्वमात्मानं व्यूह्य लोकानवत्यजः ५०।
evaṃ hyanādinidhano bhagavānharirīśvaraḥ| kalpe kalpe svamātmānaṃ vyūhya lokānavatyajaḥ 50|
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां द्वादशस्कन्धे आदित्यव्यूहविवरणं नामैकादशोऽध्यायः
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe ādityavyūhavivaraṇaṃ nāmaikādaśo'dhyāyaḥ
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
