श्रीशुक उवाच – (अनुष्टुप्)
ततश्चानुदिनं धर्मः सत्यं शौचं क्षमा दया । कालेन बलिना राजन् नङ्क्ष्यत्यायुर्बलं स्मृतिः ॥ १ ॥
tataścānudinaṃ dharmaḥ satyaṃ śaucaṃ kṣamā dayā | kālena balinā rājan naṅkṣyatyāyurbalaṃ smṛtiḥ || 1 ||
वित्तमेव कलौ नॄणां जन्माचारगुणोदयः । धर्मन्याय व्यवस्थायां कारणं बलमेव हि ॥ २ ॥
vittameva kalau nṝṇāṃ janmācāraguṇodayaḥ | dharmanyāya vyavasthāyāṃ kāraṇaṃ balameva hi || 2 ||
दाम्पत्येऽभिरुचिर्हेतुः मायैव व्यावहारिके । स्त्रीत्वे पुंस्त्वे च हि रतिः विप्रत्वे सूत्रमेव हि ॥ ३ ॥
dāmpatye'bhirucirhetuḥ māyaiva vyāvahārike | strītve puṃstve ca hi ratiḥ vipratve sūtrameva hi || 3 ||
लिङ्गं एवाश्रमख्यातौ अन्योन्यापत्ति कारणम् । अवृत्त्या न्यायदौर्बल्यं पाण्डित्ये चापलं वचः ॥ ४ ॥
liṅgaṃ evāśramakhyātau anyonyāpatti kāraṇam | avṛttyā nyāyadaurbalyaṃ pāṇḍitye cāpalaṃ vacaḥ || 4 ||
अनाढ्यतैव असाधुत्वे साधुत्वे दंभ एव तु । स्वीकार एव चोद्वाहे स्नानमेव प्रसाधनम् ॥ ५ ॥
anāḍhyataiva asādhutve sādhutve daṃbha eva tu | svīkāra eva codvāhe snānameva prasādhanam || 5 ||
दूरे वार्ययनं तीर्थं लावण्यं केशधारणम् । उदरंभरता स्वार्थः सत्यत्वे धार्ष्ट्यमेव हि ॥ ६ ॥
dūre vāryayanaṃ tīrthaṃ lāvaṇyaṃ keśadhāraṇam | udaraṃbharatā svārthaḥ satyatve dhārṣṭyameva hi || 6 ||
दाक्ष्यं कुटुंबभरणं यशोऽर्थे धर्मसेवनम् । एवं प्रजाभिर्दुष्टाभिः आकीर्णे क्षितिमण्डले ॥ ७ ॥
dākṣyaṃ kuṭuṃbabharaṇaṃ yaśo'rthe dharmasevanam | evaṃ prajābhirduṣṭābhiḥ ākīrṇe kṣitimaṇḍale || 7 ||
ब्रह्मविट्क्षत्रशूद्राणां यो बली भविता नृपः । प्रजा हि लुब्धै राजन्यैः निर्घृणैः दस्युधर्मभिः ॥ ८ ॥
brahmaviṭkṣatraśūdrāṇāṃ yo balī bhavitā nṛpaḥ | prajā hi lubdhai rājanyaiḥ nirghṛṇaiḥ dasyudharmabhiḥ || 8 ||
आच्छिन्नदारद्रविणा यास्यन्ति गिरिकाननम् । शाकमूलामिषक्षौद्र फलपुष्पाष्टिभोजनाः ॥ ९ ॥
ācchinnadāradraviṇā yāsyanti girikānanam | śākamūlāmiṣakṣaudra phalapuṣpāṣṭibhojanāḥ || 9 ||
अनावृष्ट्या विनङ्क्ष्यन्ति दुर्भिक्षकरपीडिताः शीतवातातपप्रावृड् हिमैरन्योन्यतः प्रजाः ॥ १० ॥
anāvṛṣṭyā vinaṅkṣyanti durbhikṣakarapīḍitāḥ śītavātātapaprāvṛḍ himairanyonyataḥ prajāḥ || 10 ||
क्षुत्तृड्भ्यां व्याधिभिश्चैव संतप्स्यन्ते च चिन्तया । त्रिंशद्विंशति वर्षाणि परमायुः कलौ नृणाम् ॥ ११ ॥
kṣuttṛḍbhyāṃ vyādhibhiścaiva saṃtapsyante ca cintayā | triṃśadviṃśati varṣāṇi paramāyuḥ kalau nṛṇām || 11 ||
क्षीयमाणेषु देहेषु देहिनां कलिदोषतः । वर्णाश्रमवतां धर्मे नष्टे वेदपथे नृणाम् ॥ १२ ॥
kṣīyamāṇeṣu deheṣu dehināṃ kalidoṣataḥ | varṇāśramavatāṃ dharme naṣṭe vedapathe nṛṇām || 12 ||
पाषण्डप्रचुरे धर्मे दस्युप्रायेषु राजसु । चौर्यानृतवृथाहिंसा नानावृत्तिषु वै नृषु ॥ १३ ॥
pāṣaṇḍapracure dharme dasyuprāyeṣu rājasu | cauryānṛtavṛthāhiṃsā nānāvṛttiṣu vai nṛṣu || 13 ||
शूद्रप्रायेषु वर्णेषु च्छागप्रायासु धेनुषु । गृहप्रायेष्वाश्रमेषु यौनप्रायेषु बन्धुषु ॥ १४ ॥
śūdraprāyeṣu varṇeṣu cchāgaprāyāsu dhenuṣu | gṛhaprāyeṣvāśrameṣu yaunaprāyeṣu bandhuṣu || 14 ||
अणुप्रायास्वोषधीषु शमीप्रायेषु स्थास्नुषु । विद्युत्प्रायेषु मेघेषु शून्यप्रायेषु सद्मसु ॥ १५ ॥
aṇuprāyāsvoṣadhīṣu śamīprāyeṣu sthāsnuṣu | vidyutprāyeṣu megheṣu śūnyaprāyeṣu sadmasu || 15 ||
इत्थं कलौ गतप्राये जने तु खरधर्मिणि । धर्मत्राणाय सत्त्वेन भगवान् अवतरिष्यति ॥ १६ ॥
itthaṃ kalau gataprāye jane tu kharadharmiṇi | dharmatrāṇāya sattvena bhagavān avatariṣyati || 16 ||
चराचर गुरोर्विष्णोः ईश्वरस्याखिलात्मनः । धर्मत्राणाय साधूनां जन्म कर्मापनुत्तये ॥ १७ ॥
carācara gurorviṣṇoḥ īśvarasyākhilātmanaḥ | dharmatrāṇāya sādhūnāṃ janma karmāpanuttaye || 17 ||
संभलग्राम मुख्यस्य ब्राह्मणस्य महात्मनः । भवने विष्णुयशसः कल्किः प्रादुर्भविष्यति ॥ १८ ॥
saṃbhalagrāma mukhyasya brāhmaṇasya mahātmanaḥ | bhavane viṣṇuyaśasaḥ kalkiḥ prādurbhaviṣyati || 18 ||
अश्वं आशुगमारुह्य देवदत्तं जगत्पतिः । असिनासाधुदमनं अष्टैश्वर्य गुणान्वितः ॥ १९ ॥
aśvaṃ āśugamāruhya devadattaṃ jagatpatiḥ | asināsādhudamanaṃ aṣṭaiśvarya guṇānvitaḥ || 19 ||
विचरन् आशुना क्षौण्यां हयेनाप्रतिमद्युतिः । नृपलिङ्गच्छदो दस्यून् कोटिशो निहनिष्यति ॥ २० ॥
vicaran āśunā kṣauṇyāṃ hayenāpratimadyutiḥ | nṛpaliṅgacchado dasyūn koṭiśo nihaniṣyati || 20 ||
अथ तेषां भविष्यन्ति मनांसि विशदानि वै । वासुदेवाङ्गरागाति पुण्यगंधानिलस्पृशाम् । पौरजानपदानां वै हतेष्वखिलदस्युषु ॥ २१ ॥
atha teṣāṃ bhaviṣyanti manāṃsi viśadāni vai | vāsudevāṅgarāgāti puṇyagaṃdhānilaspṛśām | paurajānapadānāṃ vai hateṣvakhiladasyuṣu || 21 ||
तेषां प्रजाविसर्गश्च स्थविष्ठः संभविष्यति । वासुदेवे भगवति सत्त्वमूर्तौ हृदि स्थिते ॥ २२ ॥
teṣāṃ prajāvisargaśca sthaviṣṭhaḥ saṃbhaviṣyati | vāsudeve bhagavati sattvamūrtau hṛdi sthite || 22 ||
यदावतीर्णो भगवान् कल्किर्धर्मपतिर्हरिः । कृतं भविष्यति तदा प्रजासूतिश्च सात्त्विकी ॥ २३ ॥
yadāvatīrṇo bhagavān kalkirdharmapatirhariḥ | kṛtaṃ bhaviṣyati tadā prajāsūtiśca sāttvikī || 23 ||
यदा चन्द्रश्च सूर्यश्च तथा तिष्यबृहस्पती । एकराशौ समेष्यन्ति भविष्यति तदा कृतम् ॥ २४ ॥
yadā candraśca sūryaśca tathā tiṣyabṛhaspatī | ekarāśau sameṣyanti bhaviṣyati tadā kṛtam || 24 ||
येऽतीता वर्तमाना ये भविष्यन्ति च पार्थिवाः । ते ते उद्देशतः प्रोक्ता वंशीयाः सोमसूर्ययोः ॥ २५ ॥
ye'tītā vartamānā ye bhaviṣyanti ca pārthivāḥ | te te uddeśataḥ proktā vaṃśīyāḥ somasūryayoḥ || 25 ||
आरभ्य भवतो जन्म यावत् नन्दाभिषेचनम् । एतद् वर्षसहस्रं तु शतं पञ्चदशोत्तरम् ॥ २६ ॥
ārabhya bhavato janma yāvat nandābhiṣecanam | etad varṣasahasraṃ tu śataṃ pañcadaśottaram || 26 ||
सप्तर्षीणां तु यौ पूर्वौ दृश्येते उदितौ दिवि । तयोस्तु मध्ये नक्षत्रं दृश्यते यत्समं निशि ॥ २७ ॥
saptarṣīṇāṃ tu yau pūrvau dṛśyete uditau divi | tayostu madhye nakṣatraṃ dṛśyate yatsamaṃ niśi || 27 ||
तेनैव ऋषयो युक्ताः तिष्ठन्त्यब्दशतं नृणाम् । ते त्वदीये द्विजाः काले अधुना चाश्रिता मघाः ॥ २८ ॥
tenaiva ṛṣayo yuktāḥ tiṣṭhantyabdaśataṃ nṛṇām | te tvadīye dvijāḥ kāle adhunā cāśritā maghāḥ || 28 ||
विष्णोर्भगवतो भानुः कृष्णाख्योऽसौ दिवं गतः । तदाविशत् कलिर्लोकं पापे यद् रमते जनः ॥ २९ ॥
viṣṇorbhagavato bhānuḥ kṛṣṇākhyo'sau divaṃ gataḥ | tadāviśat kalirlokaṃ pāpe yad ramate janaḥ || 29 ||
यावत् स पादपद्माभ्यां स्पृशनास्ते रमापतिः । तावत् कलिर्वै पृथिवीं पराक्रान्तुं न चाशकत् ॥ ३० ॥
yāvat sa pādapadmābhyāṃ spṛśanāste ramāpatiḥ | tāvat kalirvai pṛthivīṃ parākrāntuṃ na cāśakat || 30 ||
यदा देवर्षयः सप्त मघासु विचरन्ति हि । तदा प्रवृत्तस्तु कलिः द्वादशाब्द शतात्मकः ॥ ३१ ॥
yadā devarṣayaḥ sapta maghāsu vicaranti hi | tadā pravṛttastu kaliḥ dvādaśābda śatātmakaḥ || 31 ||
यदा मघाभ्यो यास्यन्ति पूर्वाषाढां महर्षयः । तदा नन्दात् प्रभृत्येष कलिर्वृद्धिं गमिष्यति ॥ ३२ ॥
yadā maghābhyo yāsyanti pūrvāṣāḍhāṃ maharṣayaḥ | tadā nandāt prabhṛtyeṣa kalirvṛddhiṃ gamiṣyati || 32 ||
यस्मिन् कृष्णो दिवं यातः तस्मिन् एव तदाहनि । प्रतिपन्नं कलियुगं इति प्राहुः पुराविदः ॥ ३३ ॥
yasmin kṛṣṇo divaṃ yātaḥ tasmin eva tadāhani | pratipannaṃ kaliyugaṃ iti prāhuḥ purāvidaḥ || 33 ||
दिव्याब्दानां सहस्रान्ते चतुर्थे तु पुनः कृतम् । भविष्यति तदा नॄणां मन आत्मप्रकाशकम् ॥ ३४ ॥
divyābdānāṃ sahasrānte caturthe tu punaḥ kṛtam | bhaviṣyati tadā nṝṇāṃ mana ātmaprakāśakam || 34 ||
इत्येष मानवो वंशो यथा सङ्ख्यायते भुवि । तथा विट्शूद्रविप्राणां तास्ता ज्ञेया युगे युगे ॥ ३५ ॥
ityeṣa mānavo vaṃśo yathā saṅkhyāyate bhuvi | tathā viṭśūdraviprāṇāṃ tāstā jñeyā yuge yuge || 35 ||
एतेषां नामलिङ्गानां पुरुषाणां महात्मनाम् । कथामात्रावशिष्टानां कीर्तिरेव स्थिता भुवि ॥ ३६ ॥
eteṣāṃ nāmaliṅgānāṃ puruṣāṇāṃ mahātmanām | kathāmātrāvaśiṣṭānāṃ kīrtireva sthitā bhuvi || 36 ||
देवापिः शान्तनोर्भ्राता मरुश्चेक्ष्वाकुवंशजः । कलापग्राम आसाते महायोगबलान्वितौ ॥ ३७ ॥
devāpiḥ śāntanorbhrātā maruścekṣvākuvaṃśajaḥ | kalāpagrāma āsāte mahāyogabalānvitau || 37 ||
ताविहैत्य कलेरन्ते वासुदेवानुशिक्षितौ । वर्णाश्रमयुतं धर्मं पूर्ववत् प्रथयिष्यतः ॥ ३८ ॥
tāvihaitya kalerante vāsudevānuśikṣitau | varṇāśramayutaṃ dharmaṃ pūrvavat prathayiṣyataḥ || 38 ||
कृतं त्रेता द्वापरं च कलिश्चेति चतुर्युगम् । अनेन क्रमयोगेन भुवि प्राणिषु वर्तते ॥ ३९ ॥
kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliśceti caturyugam | anena kramayogena bhuvi prāṇiṣu vartate || 39 ||
राजन् एते मया प्रोक्ता नरदेवास्तथापरे । भूमौ ममत्वं कृत्वान्ते हित्वेमां निधनं गताः ॥ ४० ॥
rājan ete mayā proktā naradevāstathāpare | bhūmau mamatvaṃ kṛtvānte hitvemāṃ nidhanaṃ gatāḥ || 40 ||
कृमिविड् भस्मसंज्ञान्ते राजनाम्नोऽपि यस्य च । भूतध्रुक् तत्कृते स्वार्थं किं वेद निरयो यतः ॥ ४१ ॥
kṛmiviḍ bhasmasaṃjñānte rājanāmno'pi yasya ca | bhūtadhruk tatkṛte svārthaṃ kiṃ veda nirayo yataḥ || 41 ||
कथं सेयमखण्डा भूः पूर्वैर्मे पुरुषैर्धृता । मत्पुत्रस्य च पौत्रस्य मत्पूर्वा वंशजस्य वा ॥ ४२ ॥
kathaṃ seyamakhaṇḍā bhūḥ pūrvairme puruṣairdhṛtā | matputrasya ca pautrasya matpūrvā vaṃśajasya vā || 42 ||
तेजोऽबन्नमयं कायं गृहीत्वाऽऽत्मतयाबुधाः । महीं ममतया चोभौ हित्वान्तेऽदर्शनं गताः ॥ ४३ ॥
tejo'bannamayaṃ kāyaṃ gṛhītvā''tmatayābudhāḥ | mahīṃ mamatayā cobhau hitvānte'darśanaṃ gatāḥ || 43 ||
ये ये भूपतयो राजन् भुंजते भुवमोजसा । कालेन ते कृताः सर्वे कथामात्राः कथासु च ॥ ४४ ॥
ye ye bhūpatayo rājan bhuṃjate bhuvamojasā | kālena te kṛtāḥ sarve kathāmātrāḥ kathāsu ca || 44 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां द्वादशस्कन्धे द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe dvitīyo'dhyāyaḥ || 2 ||
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
hariḥ ॐ tatsat śrīkṛṣṇārpaṇamastu ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
