सूत उवाच - (अनुष्टुप्)
अथर्ववित्सुमन्तुश्च शिष्यम् अध्यापयत् स्वकाम् । संहितां सोऽपि पथ्याय वेददर्शाय चोक्तवान् ॥ १ ॥
atharvavitsumantuśca śiṣyam adhyāpayat svakām | saṃhitāṃ so'pi pathyāya vedadarśāya coktavān || 1 ||
शौक्लायनिर्ब्रह्मबलिः मादोषः पिप्पलायनिः । वेददर्शस्य शिष्यास्ते पथ्यशिष्यानथो श्रृणु । कुमुदः शुनको ब्रह्मन् जाजलिश्चाप्यथर्ववित् ॥ २ ॥
śauklāyanirbrahmabaliḥ mādoṣaḥ pippalāyaniḥ | vedadarśasya śiṣyāste pathyaśiṣyānatho śrṛṇu | kumudaḥ śunako brahman jājaliścāpyatharvavit || 2 ||
बभ्रुः शिष्योऽथांगिरसः सैन्धवायन एव च । अधीयेतां संहिते द्वे सावर्णाद्यास्तथापरे ॥ ३ ॥
babhruḥ śiṣyo'thāṃgirasaḥ saindhavāyana eva ca | adhīyetāṃ saṃhite dve sāvarṇādyāstathāpare || 3 ||
नक्षत्रकल्पः शान्तिश्च कश्यपाङ्गिरसादयः । एते आथर्वणाचार्याः श्रृणु पौराणिकान् मुने ॥ ४ ॥
nakṣatrakalpaḥ śāntiśca kaśyapāṅgirasādayaḥ | ete ātharvaṇācāryāḥ śrṛṇu paurāṇikān mune || 4 ||
त्रय्यारुणिः कश्यपश्च सावर्णिः अकृतव्रणः । वैशंपायनहारीतौ षड् वै पौराणिका इमे ॥ ५ ॥
trayyāruṇiḥ kaśyapaśca sāvarṇiḥ akṛtavraṇaḥ | vaiśaṃpāyanahārītau ṣaḍ vai paurāṇikā ime || 5 ||
अधीयन्त व्यासशिष्यात् संहितां मत्पितुर्मुखात् । एकैकाम् अहमेतेषां शिष्यः सर्वाः समध्यगाम् ॥ ६ ॥
adhīyanta vyāsaśiṣyāt saṃhitāṃ matpiturmukhāt | ekaikām ahameteṣāṃ śiṣyaḥ sarvāḥ samadhyagām || 6 ||
कश्यपोऽहं च सावर्णी रामशिष्योऽकृतव्रणः । अधीमहि व्यासशिष्यात् चत्वारो मूलसंहिताः ॥ ७ ॥
kaśyapo'haṃ ca sāvarṇī rāmaśiṣyo'kṛtavraṇaḥ | adhīmahi vyāsaśiṣyāt catvāro mūlasaṃhitāḥ || 7 ||
पुराणलक्षणं ब्रह्मन् ब्रह्मर्षिभिः निरूपितम् । श्रृणुष्व बुद्धिमाश्रित्य वेदशास्त्रानुसारतः ॥ ८ ॥
purāṇalakṣaṇaṃ brahman brahmarṣibhiḥ nirūpitam | śrṛṇuṣva buddhimāśritya vedaśāstrānusārataḥ || 8 ||
सर्गोऽस्याथ विसर्गश्च वृत्तिरक्षान्तराणि च । वंशो वंशानुचरितं संस्था हेतुरपाश्रयः ॥ ९ ॥
sargo'syātha visargaśca vṛttirakṣāntarāṇi ca | vaṃśo vaṃśānucaritaṃ saṃsthā heturapāśrayaḥ || 9 ||
दशभिः लक्षणैर्युक्तं पुराणं तद्विदो विदुः । केचित्पञ्चविधं ब्रह्मन् महदल्पव्यवस्थया ॥ १० ॥
daśabhiḥ lakṣaṇairyuktaṃ purāṇaṃ tadvido viduḥ | kecitpañcavidhaṃ brahman mahadalpavyavasthayā || 10 ||
अव्याकृतगुणक्षोभान् महतस्त्रिवृतोऽहमः । भूतसूक्ष्मेन्द्रियार्थानां संभवः सर्ग उच्यते ॥ ११ ॥
avyākṛtaguṇakṣobhān mahatastrivṛto'hamaḥ | bhūtasūkṣmendriyārthānāṃ saṃbhavaḥ sarga ucyate || 11 ||
पुरुषानुगृहीतानाम् एतेषां वासनामयः । विसर्गोऽयं समाहारो बीजाद्बीजं चराचरम् ॥ १२ ॥
puruṣānugṛhītānām eteṣāṃ vāsanāmayaḥ | visargo'yaṃ samāhāro bījādbījaṃ carācaram || 12 ||
वृत्तिर्भूतानि भूतानां चराणाम् अचराणि च । कृता स्वेन नृणां तत्र कामात् चोदनयापि वा ॥ १३ ॥
vṛttirbhūtāni bhūtānāṃ carāṇām acarāṇi ca | kṛtā svena nṛṇāṃ tatra kāmāt codanayāpi vā || 13 ||
रक्षाच्युतावतारेहा विश्वस्यानु युगे युगे । तिर्यङ्मर्त्यर्षिदेवेषु हन्यन्ते यैस्त्रयीद्विषः ॥ १४ ॥
rakṣācyutāvatārehā viśvasyānu yuge yuge | tiryaṅmartyarṣideveṣu hanyante yaistrayīdviṣaḥ || 14 ||
मन्वन्तरं मनुर्देवा मनुपुत्राः सुरेश्वराः । ऋषयोंऽशावताराश्च हरेः षड्विधमुच्यते ॥ १५ ॥
manvantaraṃ manurdevā manuputrāḥ sureśvarāḥ | ṛṣayoṃ'śāvatārāśca hareḥ ṣaḍvidhamucyate || 15 ||
राज्ञां ब्रह्मप्रसूतानां वंशस्त्रैकालिकोऽन्वयः । वंशानुचरितं तेषां वृत्तं वंशधराश्च ये ॥ १६ ॥
rājñāṃ brahmaprasūtānāṃ vaṃśastraikāliko'nvayaḥ | vaṃśānucaritaṃ teṣāṃ vṛttaṃ vaṃśadharāśca ye || 16 ||
नैमित्तिकः प्राकृतिको नित्य आत्यन्तिको लयः । संस्थेति कविभिः प्रोक्तः चतुर्धास्य स्वभावतः ॥ १७ ॥
naimittikaḥ prākṛtiko nitya ātyantiko layaḥ | saṃstheti kavibhiḥ proktaḥ caturdhāsya svabhāvataḥ || 17 ||
हेतुर्जीवोऽस्य सर्गादेः अविद्याकर्मकारकः । यं चानुशायिनं प्राहुः अव्याकृतमुतापरे ॥ १८ ॥
heturjīvo'sya sargādeḥ avidyākarmakārakaḥ | yaṃ cānuśāyinaṃ prāhuḥ avyākṛtamutāpare || 18 ||
व्यतिरेकान्वयो यस्य जाग्रत् स्वप्नसुषुप्तिषु । मायामयेषु तद्ब्रह्म जीववृत्तिष्वपाश्रयः ॥ १९ ॥
vyatirekānvayo yasya jāgrat svapnasuṣuptiṣu | māyāmayeṣu tadbrahma jīvavṛttiṣvapāśrayaḥ || 19 ||
पदार्थेषु यथा द्रव्यं सन्मात्रं रूपनामसु । बीजादिपञ्चतान्तासु ह्यवस्थासु युतायुतम् ॥ २० ॥
padārtheṣu yathā dravyaṃ sanmātraṃ rūpanāmasu | bījādipañcatāntāsu hyavasthāsu yutāyutam || 20 ||
विरमेत यदा चित्तं हित्वा वृत्तित्रयं स्वयम् । योगेन वा तदात्मानं वेदेहाया निवर्तते ॥ २१ ॥
virameta yadā cittaṃ hitvā vṛttitrayaṃ svayam | yogena vā tadātmānaṃ vedehāyā nivartate || 21 ||
एवं लक्षणलक्ष्याणि पुराणानि पुराविदः । मुनयोऽष्टादश प्राहुः क्षुल्लकानि महान्ति च ॥ २२ ॥
evaṃ lakṣaṇalakṣyāṇi purāṇāni purāvidaḥ | munayo'ṣṭādaśa prāhuḥ kṣullakāni mahānti ca || 22 ||
ब्राह्मं पाद्मं वैष्णवं च शैवं लैङ्गं सगारुडं । नारदीयं भागवतं आग्नेयं स्कान्दसंज्ञितम् ॥ २३ ॥
brāhmaṃ pādmaṃ vaiṣṇavaṃ ca śaivaṃ laiṅgaṃ sagāruḍaṃ | nāradīyaṃ bhāgavataṃ āgneyaṃ skāndasaṃjñitam || 23 ||
भविष्यं ब्रह्मवैवर्तं मार्कण्डेयं सवामनम् । वाराहं मात्स्यं कौर्मं च ब्रह्माण्डाख्यमिति त्रिषट् ॥ २४ ॥
bhaviṣyaṃ brahmavaivartaṃ mārkaṇḍeyaṃ savāmanam | vārāhaṃ mātsyaṃ kaurmaṃ ca brahmāṇḍākhyamiti triṣaṭ || 24 ||
ब्रह्मन्निदं समाख्यातं शाखाप्रणयनं मुनेः । शिष्यशिष्यप्रशिष्याणां ब्रह्मतेजोविवर्धनम् ॥ २५ ॥
brahmannidaṃ samākhyātaṃ śākhāpraṇayanaṃ muneḥ | śiṣyaśiṣyapraśiṣyāṇāṃ brahmatejovivardhanam || 25 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां द्वादशस्कन्धे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ dvādaśaskandhe saptamo'dhyāyaḥ || 7 ||
हरिः ॐ तत्सत् श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
hariḥ ॐ tatsat śrīkṛṣṇārpaṇamastu ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
