श्रीनारद उवाच
कल्पस्त्वेवं परिव्रज्य देहमात्रावशेषितः । ग्रामैकरात्रविधिना निरपेक्षश्चरेन्महीम् १ ।।
kalpastvevaṃ parivrajya dehamātrāvaśeṣitaḥ | grāmaikarātravidhinā nirapekṣaścarenmahīm 1 ||
बिभृयाद्यद्यसौ वासः कौपीनाच्छादनं परम् । त्यक्तं न लिङ्गाद्दण्डादेरन्यत्किञ्चिदनापदि २ ।।
bibhṛyādyadyasau vāsaḥ kaupīnācchādanaṃ param | tyaktaṃ na liṅgāddaṇḍāderanyatkiñcidanāpadi 2 ||
एक एव चरेद्भिक्षुरात्मारामोऽनपाश्रयः । सर्वभूतसुहृच्छान्तो नारायणपरायणः ३ ।।
eka eva caredbhikṣurātmārāmo'napāśrayaḥ | sarvabhūtasuhṛcchānto nārāyaṇaparāyaṇaḥ 3 ||
पश्येदात्मन्यदो विश्वं परे सदसतोऽव्यये । आत्मानं च परं ब्रह्म सर्वत्र सदसन्मये ४ ।।
paśyedātmanyado viśvaṃ pare sadasato'vyaye | ātmānaṃ ca paraṃ brahma sarvatra sadasanmaye 4 ||
सुप्तिप्रबोधयोः सन्धावात्मनो गतिमात्मदृक् । पश्यन्बन्धं च मोक्षं च मायामात्रं न वस्तुतः ५ ।।
suptiprabodhayoḥ sandhāvātmano gatimātmadṛk | paśyanbandhaṃ ca mokṣaṃ ca māyāmātraṃ na vastutaḥ 5 ||
नाभिनन्देद्ध्रुवं मृत्युमध्रुवं वास्य जीवितम् । कालं परं प्रतीक्षेत भूतानां प्रभवाप्ययम् ६ ।।
nābhinandeddhruvaṃ mṛtyumadhruvaṃ vāsya jīvitam | kālaṃ paraṃ pratīkṣeta bhūtānāṃ prabhavāpyayam 6 ||
नासच्छास्त्रेषु सज्जेत नोपजीवेत जीविकाम् । वादवादांस्त्यजेत्तर्कान्पक्षं कंच न संश्रयेत् ७ ।।
nāsacchāstreṣu sajjeta nopajīveta jīvikām | vādavādāṃstyajettarkānpakṣaṃ kaṃca na saṃśrayet 7 ||
न शिष्याननुबध्नीत ग्रन्थान्नैवाभ्यसेद्बहून् । न व्याख्यामुपयुञ्जीत नारम्भानारभेत्क्वचित् ८ ।।
na śiṣyānanubadhnīta granthānnaivābhyasedbahūn | na vyākhyāmupayuñjīta nārambhānārabhetkvacit 8 ||
न यतेराश्रमः प्रायो धर्महेतुर्महात्मनः । शान्तस्य समचित्तस्य बिभृयादुत वा त्यजेत् ९ ।।
na yaterāśramaḥ prāyo dharmaheturmahātmanaḥ | śāntasya samacittasya bibhṛyāduta vā tyajet 9 ||
अव्यक्तलिङ्गो व्यक्तार्थो मनीष्युन्मत्तबालवत् । कविर्मूकवदात्मानं स दृष्ट्या दर्शयेन्नृणाम् १० ।।
avyaktaliṅgo vyaktārtho manīṣyunmattabālavat | kavirmūkavadātmānaṃ sa dṛṣṭyā darśayennṛṇām 10 ||
अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् । प्रह्रादस्य च संवादं मुनेराजगरस्य च ११ ।।
atrāpyudāharantīmamitihāsaṃ purātanam | prahrādasya ca saṃvādaṃ munerājagarasya ca 11 ||
तं शयानं धरोपस्थे कावेर्यां सह्यसानुनि । रजस्वलैस्तनूदेशैर्निगूढामलतेजसम् १२ ।।
taṃ śayānaṃ dharopasthe kāveryāṃ sahyasānuni | rajasvalaistanūdeśairnigūḍhāmalatejasam 12 ||
ददर्श लोकान्विचरन्लोकतत्त्वविवित्सया । वृतोऽमात्यैः कतिपयैः प्रह्रादो भगवत्प्रियः १३ ।।
dadarśa lokānvicaranlokatattvavivitsayā | vṛto'mātyaiḥ katipayaiḥ prahrādo bhagavatpriyaḥ 13 ||
कर्मणाकृतिभिर्वाचा लिङ्गैर्वर्णाश्रमादिभिः । न विदन्ति जना यं वै सोऽसाविति न वेति च १४ ।।
karmaṇākṛtibhirvācā liṅgairvarṇāśramādibhiḥ | na vidanti janā yaṃ vai so'sāviti na veti ca 14 ||
तं नत्वाभ्यर्च्य विधिवत्पादयोः शिरसा स्पृशन् । विवित्सुरिदमप्राक्षीन्महाभागवतोऽसुरः १५ ।।
taṃ natvābhyarcya vidhivatpādayoḥ śirasā spṛśan | vivitsuridamaprākṣīnmahābhāgavato'suraḥ 15 ||
बिभर्षि कायं पीवानं सोद्यमो भोगवान्यथा । वित्तं चैवोद्यमवतां भोगो वित्तवतामिह भोगिनां खलु देहोऽयं पीवा भवति नान्यथा १६ ।।
bibharṣi kāyaṃ pīvānaṃ sodyamo bhogavānyathā | vittaṃ caivodyamavatāṃ bhogo vittavatāmiha bhogināṃ khalu deho'yaṃ pīvā bhavati nānyathā 16 ||
न ते शयानस्य निरुद्यमस्य ब्रह्मन्नु हार्थो यत एव भोगः । अभोगिनोऽयं तव विप्र देहः पीवा यतस्तद्वद नः क्षमं चेत् १७ ।।
na te śayānasya nirudyamasya brahmannu hārtho yata eva bhogaḥ | abhogino'yaṃ tava vipra dehaḥ pīvā yatastadvada naḥ kṣamaṃ cet 17 ||
कविः कल्पो निपुणदृक्चित्रप्रियकथः समः । लोकस्य कुर्वतः कर्म शेषे तद्वीक्षितापि वा १८ ।।
kaviḥ kalpo nipuṇadṛkcitrapriyakathaḥ samaḥ | lokasya kurvataḥ karma śeṣe tadvīkṣitāpi vā 18 ||
श्रीनारद उवाच
स इत्थं दैत्यपतिना परिपृष्टो महामुनिः । स्मयमानस्तमभ्याह तद्वागमृतयन्त्रितः १९ ।।
sa itthaṃ daityapatinā paripṛṣṭo mahāmuniḥ | smayamānastamabhyāha tadvāgamṛtayantritaḥ 19 ||
श्रीब्राह्मण उवाच
वेदेदमसुरश्रेष्ठ भवान्नन्वार्यसम्मतः । ईहोपरमयोर्नॄणां पदान्यध्यात्मचक्षुषा २० ।।
vededamasuraśreṣṭha bhavānnanvāryasammataḥ | īhoparamayornṝṇāṃ padānyadhyātmacakṣuṣā 20 ||
यस्य नारायणो देवो भगवान्हृद्गतः सदा । भक्त्या केवलयाज्ञानं धुनोति ध्वान्तमर्कवत् २१ ।।
yasya nārāyaṇo devo bhagavānhṛdgataḥ sadā | bhaktyā kevalayājñānaṃ dhunoti dhvāntamarkavat 21 ||
तथापि ब्रूमहे प्रश्नांस्तव राजन्यथाश्रुतम् । सम्भाषणीयो हि भवानात्मनः शुद्धिमिच्छता २२ ।।
tathāpi brūmahe praśnāṃstava rājanyathāśrutam | sambhāṣaṇīyo hi bhavānātmanaḥ śuddhimicchatā 22 ||
तृष्णया भववाहिन्या योग्यैः कामैरपूर्यया । कर्माणि कार्यमाणोऽहं नानायोनिषु योजितः २३ ।।
tṛṣṇayā bhavavāhinyā yogyaiḥ kāmairapūryayā | karmāṇi kāryamāṇo'haṃ nānāyoniṣu yojitaḥ 23 ||
यदृच्छया लोकमिमं प्रापितः कर्मभिर्भ्रमन् । स्वर्गापवर्गयोर्द्वारं तिरश्चां पुनरस्य च २४ ।।
yadṛcchayā lokamimaṃ prāpitaḥ karmabhirbhraman | svargāpavargayordvāraṃ tiraścāṃ punarasya ca 24 ||
तत्रापि दम्पतीनां च सुखायान्यापनुत्तये । कर्माणि कुर्वतां दृष्ट्वा निवृत्तोऽस्मि विपर्ययम् २५ ।।
tatrāpi dampatīnāṃ ca sukhāyānyāpanuttaye | karmāṇi kurvatāṃ dṛṣṭvā nivṛtto'smi viparyayam 25 ||
सुखमस्यात्मनो रूपं सर्वेहोपरतिस्तनुः । मनःसंस्पर्शजान्दृष्ट्वा भोगान्स्वप्स्यामि संविशन् २६ ।।
sukhamasyātmano rūpaṃ sarvehoparatistanuḥ | manaḥsaṃsparśajāndṛṣṭvā bhogānsvapsyāmi saṃviśan 26 ||
इत्येतदात्मनः स्वार्थं सन्तं विस्मृत्य वै पुमान् । विचित्रामसति द्वैते घोरामाप्नोति संसृतिम् २७ ।।
ityetadātmanaḥ svārthaṃ santaṃ vismṛtya vai pumān | vicitrāmasati dvaite ghorāmāpnoti saṃsṛtim 27 ||
जलं तदुद्भवैश्छन्नं हित्वाज्ञो जलकाम्यया । मृगतृष्णामुपाधावेत्तथान्यत्रार्थदृक्स्वतः २८ ।।
jalaṃ tadudbhavaiśchannaṃ hitvājño jalakāmyayā | mṛgatṛṣṇāmupādhāvettathānyatrārthadṛksvataḥ 28 ||
देहादिभिर्दैवतन्त्रैरात्मनः सुखमीहतः । दुःखात्ययं चानीशस्य क्रिया मोघाः कृताः कृताः २९ ।।
dehādibhirdaivatantrairātmanaḥ sukhamīhataḥ | duḥkhātyayaṃ cānīśasya kriyā moghāḥ kṛtāḥ kṛtāḥ 29 ||
आध्यात्मिकादिभिर्दुःखैरविमुक्तस्य कर्हिचित् । मर्त्यस्य कृच्छ्रोपनतैरर्थैः कामैः क्रियेत किम् ३० ।।
ādhyātmikādibhirduḥkhairavimuktasya karhicit | martyasya kṛcchropanatairarthaiḥ kāmaiḥ kriyeta kim 30 ||
पश्यामि धनिनां क्लेशं लुब्धानामजितात्मनाम् । भयादलब्धनिद्रा णां सर्वतोऽभिविशङ्किनाम् ३१ ।।
paśyāmi dhanināṃ kleśaṃ lubdhānāmajitātmanām | bhayādalabdhanidrā ṇāṃ sarvato'bhiviśaṅkinām 31 ||
राजतश्चौरतः शत्रोः स्वजनात्पशुपक्षितः । अर्थिभ्यः कालतः स्वस्मान्नित्यं प्राणार्थवद्भयम् ३२ ।।
rājataścaurataḥ śatroḥ svajanātpaśupakṣitaḥ | arthibhyaḥ kālataḥ svasmānnityaṃ prāṇārthavadbhayam 32 ||
शोकमोहभयक्रोध रागक्लैब्यश्रमादयः । यन्मूलाः स्युर्नृणां जह्यात्स्पृहां प्राणार्थयोर्बुधः ३३ ।।
śokamohabhayakrodha rāgaklaibyaśramādayaḥ | yanmūlāḥ syurnṛṇāṃ jahyātspṛhāṃ prāṇārthayorbudhaḥ 33 ||
मधुकारमहासर्पौ लोकेऽस्मिन्नो गुरूत्तमौ । वैराग्यं परितोषं च प्राप्ता यच्छिक्षया वयम् ३४ ।।
madhukāramahāsarpau loke'sminno gurūttamau | vairāgyaṃ paritoṣaṃ ca prāptā yacchikṣayā vayam 34 ||
विरागः सर्वकामेभ्यः शिक्षितो मे मधुव्रतात् । कृच्छ्राप्तं मधुवद्वित्तं हत्वाप्यन्यो हरेत्पतिम् ३५ ।।
virāgaḥ sarvakāmebhyaḥ śikṣito me madhuvratāt | kṛcchrāptaṃ madhuvadvittaṃ hatvāpyanyo haretpatim 35 ||
अनीहः परितुष्टात्मा यदृच्छोपनतादहम् । नो चेच्छये बह्वहानि महाहिरिव सत्त्ववान् ३६ ।।
anīhaḥ parituṣṭātmā yadṛcchopanatādaham | no cecchaye bahvahāni mahāhiriva sattvavān 36 ||
क्वचिदल्पं क्वचिद्भूरि भुञ्जेऽन्नं स्वाद्वस्वादु वा । क्वचिद्भूरि गुणोपेतं गुणहीनमुत क्वचित् ३७ ।।
kvacidalpaṃ kvacidbhūri bhuñje'nnaṃ svādvasvādu vā | kvacidbhūri guṇopetaṃ guṇahīnamuta kvacit 37 ||
श्रद्धयोपहृतं क्वापि कदाचिन्मानवर्जितम् । भुञ्जे भुक्त्वाथ कस्मिंश्चिद्दिवा नक्तं यदृच्छया ३८ ।।
śraddhayopahṛtaṃ kvāpi kadācinmānavarjitam | bhuñje bhuktvātha kasmiṃściddivā naktaṃ yadṛcchayā 38 ||
क्षौमं दुकूलमजिनं चीरं वल्कलमेव वा । वसेऽन्यदपि सम्प्राप्तं दिष्टभुक्तुष्टधीरहम् ३९ ।।
kṣaumaṃ dukūlamajinaṃ cīraṃ valkalameva vā | vase'nyadapi samprāptaṃ diṣṭabhuktuṣṭadhīraham 39 ||
क्वचिच्छये धरोपस्थे तृणपर्णाश्मभस्मसु । क्वचित्प्रासादपर्यङ्के कशिपौ वा परेच्छया ४० ।।
kvacicchaye dharopasthe tṛṇaparṇāśmabhasmasu | kvacitprāsādaparyaṅke kaśipau vā parecchayā 40 ||
क्वचित्स्नातोऽनुलिप्ताङ्गः सुवासाः स्रग्व्यलङ्कृतः । रथेभाश्वैश्चरे क्वापि दिग्वासा ग्रहवद्विभो ४१ ।।
kvacitsnāto'nuliptāṅgaḥ suvāsāḥ sragvyalaṅkṛtaḥ | rathebhāśvaiścare kvāpi digvāsā grahavadvibho 41 ||
नाहं निन्दे न च स्तौमि स्वभावविषमं जनम् । एतेषां श्रेय आशासे उतैकात्म्यं महात्मनि ४२ ।।
nāhaṃ ninde na ca staumi svabhāvaviṣamaṃ janam | eteṣāṃ śreya āśāse utaikātmyaṃ mahātmani 42 ||
विकल्पं जुहुयाच्चित्तौ तां मनस्यर्थविभ्रमे । मनो वैकारिके हुत्वा तं मायायां जुहोत्यनु ४३ ।।
vikalpaṃ juhuyāccittau tāṃ manasyarthavibhrame | mano vaikārike hutvā taṃ māyāyāṃ juhotyanu 43 ||
आत्मानुभूतौ तां मायां जुहुयात्सत्यदृङ्मुनिः । ततो निरीहो विरमेत्स्वानुभूत्यात्मनि स्थितः ४४ ।।
ātmānubhūtau tāṃ māyāṃ juhuyātsatyadṛṅmuniḥ | tato nirīho virametsvānubhūtyātmani sthitaḥ 44 ||
स्वात्मवृत्तं मयेत्थं ते सुगुप्तमपि वर्णितम् । व्यपेतं लोकशास्त्राभ्यां भवान्हि भगवत्परः ४५।।
svātmavṛttaṃ mayetthaṃ te suguptamapi varṇitam | vyapetaṃ lokaśāstrābhyāṃ bhavānhi bhagavatparaḥ 45||
श्रीनारद उवाच
धर्मं पारमहंस्यं वै मुनेः श्रुत्वासुरेश्वरः। पूजयित्वा ततः प्रीत आमन्त्र्य प्रययौ गृहम् ४६।।
dharmaṃ pāramahaṃsyaṃ vai muneḥ śrutvāsureśvaraḥ| pūjayitvā tataḥ prīta āmantrya prayayau gṛham 46||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां सप्तमस्कन्धे युधिष्ठिरनारदसंवादे यतिधर्मे त्रयोदशोऽध्यायः
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ saptamaskandhe yudhiṣṭhiranāradasaṃvāde yatidharme trayodaśo'dhyāyaḥ
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
