मैत्रेय उवाच -
अवधार्य विरिञ्चस्य निर्व्यलीकामृतं वचः । प्रहस्य प्रेमगर्भेण तदपाङ्गेन सोऽग्रहीत् ॥ १ ॥
avadhārya viriñcasya nirvyalīkāmṛtaṃ vacaḥ | prahasya premagarbheṇa tadapāṅgena so'grahīt || 1 ||
ततः सपत्नं मुखतः चरन्तं अकुतोभयम् । जघानोत्पत्य गदया हनौ असुरमक्षजः ॥ २ ॥
tataḥ sapatnaṃ mukhataḥ carantaṃ akutobhayam | jaghānotpatya gadayā hanau asuramakṣajaḥ || 2 ||
सा हता तेन गदया विहता भगवत्करात् । विघूर्णित अपतद् रेजे तदद्भुतं इवाभवत् ॥ ३ ॥
sā hatā tena gadayā vihatā bhagavatkarāt | vighūrṇita apatad reje tadadbhutaṃ ivābhavat || 3 ||
स तदा लब्धतीर्थोऽपि न बबाधे निरायुधम् । मानयन् स मृधे धर्मं विष्वक्सेनं प्रकोपयन् ॥ ४ ॥
sa tadā labdhatīrtho'pi na babādhe nirāyudham | mānayan sa mṛdhe dharmaṃ viṣvaksenaṃ prakopayan || 4 ||
गदायां अपविद्धायां हाहाकारे विनिर्गते । मानयामास तद् धर्मं सुनाभं चास्मरद्विभुः ॥ ५ ॥
gadāyāṃ apaviddhāyāṃ hāhākāre vinirgate | mānayāmāsa tad dharmaṃ sunābhaṃ cāsmaradvibhuḥ || 5 ||
तं व्यग्रचक्रं दितिपुत्राधमेन स्वपार्षदमुख्येन विषज्जमानम् । चित्रा वाचोऽतद्विदां खेचराणां तत्रास्मासन् स्वस्ति तेऽमुं जहीति ॥ ६ ॥
taṃ vyagracakraṃ ditiputrādhamena svapārṣadamukhyena viṣajjamānam | citrā vāco'tadvidāṃ khecarāṇāṃ tatrāsmāsan svasti te'muṃ jahīti || 6 ||
स तं निशाम्यात्तरथाङ्गमग्रतो व्यवस्थितं पद्मपलाशलोचनम् । विलोक्य चामर्ष परिप्लुतेन्द्रियो रुषा स्वदन्तच्छदमादशच्छ्वसन् ॥ ७ ॥
sa taṃ niśāmyāttarathāṅgamagrato vyavasthitaṃ padmapalāśalocanam | vilokya cāmarṣa pariplutendriyo ruṣā svadantacchadamādaśacchvasan || 7 ||
(अनुष्टुप्)
करालदंष्ट्रश्चक्षुर्भ्यां सञ्चक्षाणो दहन्निव । अभिप्लुत्य स्वगदया हतोऽसीत्याहनद् हरिम् ॥ ८ ॥
karāladaṃṣṭraścakṣurbhyāṃ sañcakṣāṇo dahanniva | abhiplutya svagadayā hato'sītyāhanad harim || 8 ||
पदा सव्येन तां साधो भगवान् यज्ञसूकरः । लीलया मिषतः शत्रोः प्राहरद् वातरंहसम् ॥ ९ ॥
padā savyena tāṃ sādho bhagavān yajñasūkaraḥ | līlayā miṣataḥ śatroḥ prāharad vātaraṃhasam || 9 ||
आह चायुधमाधत्स्व घटस्व त्वं जिगीषसि । इत्युक्तः स तदा भूयः ताडयन् व्यनदद् भृशम् ॥ १० ॥
āha cāyudhamādhatsva ghaṭasva tvaṃ jigīṣasi | ityuktaḥ sa tadā bhūyaḥ tāḍayan vyanadad bhṛśam || 10 ||
तां स आपततीं वीक्ष्य भगवान् समवस्थितः । जग्राह लीलया प्राप्तां गरुत्मानिव पन्नगीम् ॥ ११ ॥
tāṃ sa āpatatīṃ vīkṣya bhagavān samavasthitaḥ | jagrāha līlayā prāptāṃ garutmāniva pannagīm || 11 ||
स्वपौरुषे प्रतिहते हतमानो महासुरः । नैच्छद्गदां दीयमानां हरिणा विगतप्रभः ॥ १२ ॥
svapauruṣe pratihate hatamāno mahāsuraḥ | naicchadgadāṃ dīyamānāṃ hariṇā vigataprabhaḥ || 12 ||
जग्राह त्रिशिखं शूलं ज्वलज्ज्वलनलोलुपम् । यज्ञाय धृतरूपाय विप्रायाभिचरन् यथा ॥ १३ ॥
jagrāha triśikhaṃ śūlaṃ jvalajjvalanalolupam | yajñāya dhṛtarūpāya viprāyābhicaran yathā || 13 ||
तदोजसा दैत्यमहाभटार्पितं चकासदन्तःख उदीर्णदीधिति । चक्रेण चिच्छेद निशातनेमिना हरिर्यथा तार्क्ष्यपतत्रमुज्झितम् ॥ १४ ॥
tadojasā daityamahābhaṭārpitaṃ cakāsadantaḥkha udīrṇadīdhiti | cakreṇa ciccheda niśātaneminā hariryathā tārkṣyapatatramujjhitam || 14 ||
वृक्णे स्वशूले बहुधारिणा हरेः प्रत्येत्य विस्तीर्णमुरो विभूतिमत् । प्रवृद्धरोषः स कठोरमुष्टिना नदन् प्रहृत्यान्तरधीयतासुरः ॥ १५ ॥
vṛkṇe svaśūle bahudhāriṇā hareḥ pratyetya vistīrṇamuro vibhūtimat | pravṛddharoṣaḥ sa kaṭhoramuṣṭinā nadan prahṛtyāntaradhīyatāsuraḥ || 15 ||
तेनेत्थमाहतः क्षत्तः भगवान् आदिसूकरः । नाकम्पत मनाक्क्वापि स्रजा हत इव द्विपः ॥ १६ ॥
tenetthamāhataḥ kṣattaḥ bhagavān ādisūkaraḥ | nākampata manākkvāpi srajā hata iva dvipaḥ || 16 ||
अथोरुधासृजन् मायां योगमायेश्वरे हरौ । यां विलोक्य प्रजास्त्रस्ता मेनिरेऽस्योपसंयमम् ॥ १७ ॥
athorudhāsṛjan māyāṃ yogamāyeśvare harau | yāṃ vilokya prajāstrastā menire'syopasaṃyamam || 17 ||
प्रववुर्वायवश्चण्डाः तमः पांसवमैरयन् । दिग्भ्यो निपेतुर्ग्रावाणः क्षेपणैः प्रहिता इव ॥ १८ ॥
pravavurvāyavaścaṇḍāḥ tamaḥ pāṃsavamairayan | digbhyo nipeturgrāvāṇaḥ kṣepaṇaiḥ prahitā iva || 18 ||
द्यौर्नष्टभगणाभ्रौघैः सविद्युत् स्तनयित्नुभिः । वर्षद्भिः पूयकेशासृग् विण्मूत्रास्थीनि चासकृत् ॥ १९ ॥
dyaurnaṣṭabhagaṇābhraughaiḥ savidyut stanayitnubhiḥ | varṣadbhiḥ pūyakeśāsṛg viṇmūtrāsthīni cāsakṛt || 19 ||
गिरयः प्रत्यदृश्यन्त नानायुधमुचोऽनघ । दिग्वाससो यातुधान्यः शूलिन्यो मुक्तमूर्धजाः ॥ २० ॥
girayaḥ pratyadṛśyanta nānāyudhamuco'nagha | digvāsaso yātudhānyaḥ śūlinyo muktamūrdhajāḥ || 20 ||
बहुभिर्यक्षरक्षोभिः पत्त्यश्व रथकुञ्जरैः । आततायिभिरुत्सृष्टा हिंस्रा वाचोऽतिवैशसाः ॥ २१ ॥
bahubhiryakṣarakṣobhiḥ pattyaśva rathakuñjaraiḥ | ātatāyibhirutsṛṣṭā hiṃsrā vāco'tivaiśasāḥ || 21 ||
प्रादुष्कृतानां मायानां आसुरीणां विनाशयत् । सुदर्शनास्त्रं भगवान् प्रायुङ्क्त दयितं त्रिपात् ॥ २२ ॥
prāduṣkṛtānāṃ māyānāṃ āsurīṇāṃ vināśayat | sudarśanāstraṃ bhagavān prāyuṅkta dayitaṃ tripāt || 22 ||
तदा दितेः समभवत् सहसा हृदि वेपथुः । स्मरन्त्या भर्तुः आदेशं स्तनात् च असृक् प्रसुस्रुवे ॥ २३ ॥
tadā diteḥ samabhavat sahasā hṛdi vepathuḥ | smarantyā bhartuḥ ādeśaṃ stanāt ca asṛk prasusruve || 23 ||
विनष्टासु स्वमायासु भूयश्चाव्रज्य केशवम् । रुषोपगूहमानोऽमुं ददृशेऽवस्थितं बहिः ॥ २४ ॥
vinaṣṭāsu svamāyāsu bhūyaścāvrajya keśavam | ruṣopagūhamāno'muṃ dadṛśe'vasthitaṃ bahiḥ || 24 ||
तं मुष्टिभिर्विनिघ्नन्तं वज्रसारैः अधोक्षजः । करेण कर्णमूलेऽहन् यथा त्वाष्ट्रं मरुत्पतिः ॥ २५ ॥
taṃ muṣṭibhirvinighnantaṃ vajrasāraiḥ adhokṣajaḥ | kareṇa karṇamūle'han yathā tvāṣṭraṃ marutpatiḥ || 25 ||
स आहतो विश्वजिता ह्यवज्ञया परिभ्रमद्गात्र उदस्तलोचनः । विशीर्णबाह्वङ्घ्रिशिरोरुहोऽपतद् यथा नगेन्द्रो लुलितो नभस्वता ॥ २६ ॥
sa āhato viśvajitā hyavajñayā paribhramadgātra udastalocanaḥ | viśīrṇabāhvaṅghriśiroruho'patad yathā nagendro lulito nabhasvatā || 26 ||
क्षितौ शयानं तमकुण्ठवर्चसं करालदंष्ट्रं परिदष्टदच्छदम् । अजादयो वीक्ष्य शशंसुरागता अहो इमं को नु लभेत संस्थितिम् ॥ २७ ॥
kṣitau śayānaṃ tamakuṇṭhavarcasaṃ karāladaṃṣṭraṃ paridaṣṭadacchadam | ajādayo vīkṣya śaśaṃsurāgatā aho imaṃ ko nu labheta saṃsthitim || 27 ||
यं योगिनो योगसमाधिना रहो ध्यायन्ति लिङ्गादसतो मुमुक्षया । तस्यैष दैत्यऋषभः पदाहतो मुखं प्रपश्यन् तनुमुत्ससर्ज ह ॥ २८ ॥
yaṃ yogino yogasamādhinā raho dhyāyanti liṅgādasato mumukṣayā | tasyaiṣa daityaṛṣabhaḥ padāhato mukhaṃ prapaśyan tanumutsasarja ha || 28 ||
एतौ तौ पार्षदावस्य शापाद् यातौ असद्गतिम् । पुनः कतिपयैः स्थानं प्रपत्स्येते ह जन्मभिः ॥ २९ ॥
etau tau pārṣadāvasya śāpād yātau asadgatim | punaḥ katipayaiḥ sthānaṃ prapatsyete ha janmabhiḥ || 29 ||
(अनुष्टुप्)
नमो नमस्तेऽखिलयज्ञतन्तवे स्थितौ गृहीतामलसत्त्वमूर्तये । दिष्ट्या हतोऽयं जगतामरुन्तुदः त्वत् पादभक्त्या वयमीश निर्वृताः ॥ ३० ॥
namo namaste'khilayajñatantave sthitau gṛhītāmalasattvamūrtaye | diṣṭyā hato'yaṃ jagatāmaruntudaḥ tvat pādabhaktyā vayamīśa nirvṛtāḥ || 30 ||
देवा ऊचुः -
एवं हिरण्याक्षमसह्यविक्रमं स सादयित्वा हरिरादिसूकरः । जगाम लोकं स्वमखण्डितोत्सवं समीडितः पुष्करविष्टरादिभिः ॥ ३१ ॥
evaṃ hiraṇyākṣamasahyavikramaṃ sa sādayitvā harirādisūkaraḥ | jagāma lokaṃ svamakhaṇḍitotsavaṃ samīḍitaḥ puṣkaraviṣṭarādibhiḥ || 31 ||
मैत्रेय उवाच -
मया यथानूक्तमवादि ते हरेः कृतावतारस्य सुमित्र चेष्टितम् । यथा हिरण्याक्ष उदारविक्रमो महामृधे क्रीडनवन्निराकृतः ॥ ३२ ॥
mayā yathānūktamavādi te hareḥ kṛtāvatārasya sumitra ceṣṭitam | yathā hiraṇyākṣa udāravikramo mahāmṛdhe krīḍanavannirākṛtaḥ || 32 ||
इति कौषारवाख्यातां आश्रुत्य भगवत्कथाम् । क्षत्तानन्दं परं लेभे महाभागवतो द्विज ॥ ३३ ॥
iti kauṣāravākhyātāṃ āśrutya bhagavatkathām | kṣattānandaṃ paraṃ lebhe mahābhāgavato dvija || 33 ||
सूत उवाच - (अनुष्टुप्)
अन्येषां पुण्यश्लोकानां उद्दामयशसां सताम् । उपश्रुत्य भवेन्मोदः श्रीवत्साङ्कस्य किं पुनः ॥ ३४ ॥
anyeṣāṃ puṇyaślokānāṃ uddāmayaśasāṃ satām | upaśrutya bhavenmodaḥ śrīvatsāṅkasya kiṃ punaḥ || 34 ||
यो गजेन्द्रं झषग्रस्तं ध्यायन्तं चरणाम्बुजम् । क्रोशन्तीनां करेणूनां कृच्छ्रतोऽमोचयद्द्रुतम् ॥ ३५ ॥
yo gajendraṃ jhaṣagrastaṃ dhyāyantaṃ caraṇāmbujam | krośantīnāṃ kareṇūnāṃ kṛcchrato'mocayaddrutam || 35 ||
तं सुखाराध्यमृजुभिः अनन्यशरणैर्नृभिः । कृतज्ञः को न सेवेत दुराराध्यं असाधुभिः ॥ ३६ ॥
taṃ sukhārādhyamṛjubhiḥ ananyaśaraṇairnṛbhiḥ | kṛtajñaḥ ko na seveta durārādhyaṃ asādhubhiḥ || 36 ||
यो वै हिरण्याक्षवधं महाद्भुतं विक्रीडितं कारणसूकरात्मनः । श्रृणोति गायत्यनुमोदतेऽञ्जसा विमुच्यते ब्रह्मवधादपि द्विजाः ॥ ३७ ॥
yo vai hiraṇyākṣavadhaṃ mahādbhutaṃ vikrīḍitaṃ kāraṇasūkarātmanaḥ | śrṛṇoti gāyatyanumodate'ñjasā vimucyate brahmavadhādapi dvijāḥ || 37 ||
एतन् महापुण्यमलं पवित्रं धन्यं यशस्यं पदमायुराशिषाम् । प्राणेन्द्रियाणां युधि शौर्यवर्धनं नारायणोऽन्ते गतिरङ्ग श्रृण्वताम् ॥ ३८ ॥
etan mahāpuṇyamalaṃ pavitraṃ dhanyaṃ yaśasyaṃ padamāyurāśiṣām | prāṇendriyāṇāṃ yudhi śauryavardhanaṃ nārāyaṇo'nte gatiraṅga śrṛṇvatām || 38 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां तृतीयस्कन्धे एकोनविंशोऽध्यायः ॥ १९ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ tṛtīyaskandhe ekonaviṃśo'dhyāyaḥ || 19 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
