मैत्रेय उवाच -
सत्सेवनीयो बत पूरुवंशो यल्लोकपालो भगवत्प्रधानः । बभूविथेहाजितकीर्तिमालां पदे पदे नूतनयस्यभीक्ष्णम् ॥ १ ॥
satsevanīyo bata pūruvaṃśo yallokapālo bhagavatpradhānaḥ | babhūvithehājitakīrtimālāṃ pade pade nūtanayasyabhīkṣṇam || 1 ||
सोऽहं नृणां क्षुल्लसुखाय दुःखं महद्गतानां विरमाय तस्य । प्रवर्तये भागवतं पुराणं यदाह साक्षात् भगवान् ऋषिभ्यः ॥ २ ॥
so'haṃ nṛṇāṃ kṣullasukhāya duḥkhaṃ mahadgatānāṃ viramāya tasya | pravartaye bhāgavataṃ purāṇaṃ yadāha sākṣāt bhagavān ṛṣibhyaḥ || 2 ||
आसीनमुर्व्यां भगवन्तमाद्यं सङ्कर्षणं देवमकुण्ठसत्त्वम् । विवित्सवस्तत्त्वमतः परस्य कुमारमुख्या मुनयोऽन्वपृच्छन् ॥ ३ ॥
āsīnamurvyāṃ bhagavantamādyaṃ saṅkarṣaṇaṃ devamakuṇṭhasattvam | vivitsavastattvamataḥ parasya kumāramukhyā munayo'nvapṛcchan || 3 ||
स्वमेव धिष्ण्यं बहु मानयन्तं यद् वासुदेवाभिधमामनन्ति । प्रत्यग्धृताक्षाम्बुजकोशमीषद् उन्मीलयन्तं विबुधोदयाय ॥ ४ ॥
svameva dhiṣṇyaṃ bahu mānayantaṃ yad vāsudevābhidhamāmananti | pratyagdhṛtākṣāmbujakośamīṣad unmīlayantaṃ vibudhodayāya || 4 ||
स्वर्धुन्युदार्द्रैः स्वजटाकलापैः उपस्पृशन्तश्चरणोपधानम् । पद्मं यदर्चन्त्यहिराजकन्याः सप्रेम नानाबलिभिर्वरार्थाः ॥ ५ ॥
svardhunyudārdraiḥ svajaṭākalāpaiḥ upaspṛśantaścaraṇopadhānam | padmaṃ yadarcantyahirājakanyāḥ saprema nānābalibhirvarārthāḥ || 5 ||
मुहुर्गृणन्तो वचसानुराग स्खलत्पदेनास्य कृतानि तज्ज्ञाः । किरीटसाहस्रमणिप्रवेक प्रद्योतितोद्दामफणासहस्रम् ॥ ६ ॥
muhurgṛṇanto vacasānurāga skhalatpadenāsya kṛtāni tajjñāḥ | kirīṭasāhasramaṇipraveka pradyotitoddāmaphaṇāsahasram || 6 ||
प्रोक्तं किलैतद्भगवत्तमेन निवृत्तिधर्माभिरताय तेन । सनत्कुमाराय स चाह पृष्टः साङ्ख्यायनायाङ्ग धृतव्रताय ॥ ७ ॥
proktaṃ kilaitadbhagavattamena nivṛttidharmābhiratāya tena | sanatkumārāya sa cāha pṛṣṭaḥ sāṅkhyāyanāyāṅga dhṛtavratāya || 7 ||
साङ्ख्यायनः पारमहंस्यमुख्यो विवक्षमाणो भगवद्विभूतीः । जगाद सोऽस्मद्गुरवेऽन्विताय पराशरायाथ बृहस्पतेश्च ॥ ८ ॥
sāṅkhyāyanaḥ pāramahaṃsyamukhyo vivakṣamāṇo bhagavadvibhūtīḥ | jagāda so'smadgurave'nvitāya parāśarāyātha bṛhaspateśca || 8 ||
प्रोवाच मह्यं स दयालुरुक्तो मुनिः पुलस्त्येन पुराणमाद्यम् । सोऽहं तवैतत्कथयामि वत्स श्रद्धालवे नित्यमनुव्रताय ॥ ९ ॥
provāca mahyaṃ sa dayālurukto muniḥ pulastyena purāṇamādyam | so'haṃ tavaitatkathayāmi vatsa śraddhālave nityamanuvratāya || 9 ||
उदाप्लुतं विश्वमिदं तदासीत् यन्निद्रयामीलितदृङ् न्यमीलयत् । अहीन्द्रतल्पेऽधिशयान एकः कृतक्षणः स्वात्मरतौ निरीहः ॥ १० ॥
udāplutaṃ viśvamidaṃ tadāsīt yannidrayāmīlitadṛṅ nyamīlayat | ahīndratalpe'dhiśayāna ekaḥ kṛtakṣaṇaḥ svātmaratau nirīhaḥ || 10 ||
सोऽन्तः शरीरेऽर्पितभूतसूक्ष्मः कालात्मिकां शक्तिमुदीरयाणः । उवास तस्मिन् सलिले पदे स्वे यथानलो दारुणि रुद्धवीर्यः ॥ ११ ॥
so'ntaḥ śarīre'rpitabhūtasūkṣmaḥ kālātmikāṃ śaktimudīrayāṇaḥ | uvāsa tasmin salile pade sve yathānalo dāruṇi ruddhavīryaḥ || 11 ||
चतुर्युगानां च सहस्रमप्सु स्वपन् स्वयोदीरितया स्वशक्त्या । कालाख्ययाऽऽसादितकर्मतन्त्रो लोकानपीतान्ददृशे स्वदेहे ॥ १२ ॥
caturyugānāṃ ca sahasramapsu svapan svayodīritayā svaśaktyā | kālākhyayā''sāditakarmatantro lokānapītāndadṛśe svadehe || 12 ||
तस्यार्थसूक्ष्माभिनिविष्टदृष्टेः अन्तर्गतोऽर्थो रजसा तनीयान् । गुणेन कालानुगतेन विद्धः सूष्यंस्तदाभिद्यत नाभिदेशात् ॥ १३ ॥
tasyārthasūkṣmābhiniviṣṭadṛṣṭeḥ antargato'rtho rajasā tanīyān | guṇena kālānugatena viddhaḥ sūṣyaṃstadābhidyata nābhideśāt || 13 ||
स पद्मकोशः सहसोदतिष्ठत् कालेन कर्मप्रतिबोधनेन । स्वरोचिषा तत्सलिलं विशालं विद्योतयन्नर्क इवात्मयोनिः ॥ १४ ॥
sa padmakośaḥ sahasodatiṣṭhat kālena karmapratibodhanena | svarociṣā tatsalilaṃ viśālaṃ vidyotayannarka ivātmayoniḥ || 14 ||
तल्लोकपद्मं स उ एव विष्णुः प्रावीविशत्सर्वगुणावभासम् । तस्मिन् स्वयं वेदमयो विधाता स्वयंभुवं यं स्म वदन्ति सोऽभूत् ॥ १५ ॥
tallokapadmaṃ sa u eva viṣṇuḥ prāvīviśatsarvaguṇāvabhāsam | tasmin svayaṃ vedamayo vidhātā svayaṃbhuvaṃ yaṃ sma vadanti so'bhūt || 15 ||
तस्यां स चाम्भोरुहकर्णिकायां अवस्थितो लोकमपश्यमानः । परिक्रमन् व्योम्नि विवृत्तनेत्रः चत्वारि लेभेऽनुदिशं मुखानि ॥ १६ ॥
tasyāṃ sa cāmbhoruhakarṇikāyāṃ avasthito lokamapaśyamānaḥ | parikraman vyomni vivṛttanetraḥ catvāri lebhe'nudiśaṃ mukhāni || 16 ||
तस्माद्युगान्तश्वसनावघूर्ण जलोर्मिचक्रात् सलिलाद्विरूढम् । उपाश्रितः कञ्जमु लोकतत्त्वं नात्मानमद्धाविददादिदेवः ॥ १७ ॥
tasmādyugāntaśvasanāvaghūrṇa jalormicakrāt salilādvirūḍham | upāśritaḥ kañjamu lokatattvaṃ nātmānamaddhāvidadādidevaḥ || 17 ||
क एष योऽसौ अहमब्जपृष्ठ एतत्कुतो वाब्जमनन्यदप्सु । अस्ति ह्यधस्तादिह किञ्चनैतद् अधिष्ठितं यत्र सता नु भाव्यम् ॥ १८ ॥
ka eṣa yo'sau ahamabjapṛṣṭha etatkuto vābjamananyadapsu | asti hyadhastādiha kiñcanaitad adhiṣṭhitaṃ yatra satā nu bhāvyam || 18 ||
स इत्थमुद्वीक्ष्य तदब्जनाल नाडीभिरन्तर्जलमाविवेश । नार्वाग्गतस्तत् खरनालनाल नाभिं विचिन्वन् तदविन्दताजः ॥ १९ ॥
sa itthamudvīkṣya tadabjanāla nāḍībhirantarjalamāviveśa | nārvāggatastat kharanālanāla nābhiṃ vicinvan tadavindatājaḥ || 19 ||
तमस्यपारे विदुरात्मसर्गं विचिन्वतोऽभूत् सुमहांस्त्रिणेमिः । यो देहभाजां भयमीरयाणः परिक्षिणोत्यायुरजस्य हेतिः ॥ २० ॥
tamasyapāre vidurātmasargaṃ vicinvato'bhūt sumahāṃstriṇemiḥ | yo dehabhājāṃ bhayamīrayāṇaḥ parikṣiṇotyāyurajasya hetiḥ || 20 ||
ततो निवृत्तोऽप्रतिलब्धकामः स्वधिष्ण्यमासाद्य पुनः स देवः । शनैर्जितश्वासनिवृत्तचित्तो न्यषीददारूढसमाधियोगः ॥ २१ ॥
tato nivṛtto'pratilabdhakāmaḥ svadhiṣṇyamāsādya punaḥ sa devaḥ | śanairjitaśvāsanivṛttacitto nyaṣīdadārūḍhasamādhiyogaḥ || 21 ||
कालेन सोऽजः पुरुषायुषाभि प्रवृत्तयोगेन विरूढबोधः । स्वयं तदन्तर्हृदयेऽवभातं अपश्यतापश्यत यन्न पूर्वम् ॥ २२ ॥
kālena so'jaḥ puruṣāyuṣābhi pravṛttayogena virūḍhabodhaḥ | svayaṃ tadantarhṛdaye'vabhātaṃ apaśyatāpaśyata yanna pūrvam || 22 ||
मृणालगौरायतशेषभोग पर्यङ्क एकं पुरुषं शयानम् । फणातपत्रायुतमूर्धरत्न द्युभिर्हतध्वान्तयुगान्ततोये ॥ २३ ॥
mṛṇālagaurāyataśeṣabhoga paryaṅka ekaṃ puruṣaṃ śayānam | phaṇātapatrāyutamūrdharatna dyubhirhatadhvāntayugāntatoye || 23 ||
प्रेक्षां क्षिपन्तं हरितोपलाद्रेः सन्ध्याभ्रनीवेरु रुरुक्ममूर्ध्नः । रत्नोदधारौषधिसौमनस्य वनस्रजो वेणुभुजाङ्घ्रिपाङ्घ्रेः ॥ २४ ॥
prekṣāṃ kṣipantaṃ haritopalādreḥ sandhyābhranīveru rurukmamūrdhnaḥ | ratnodadhārauṣadhisaumanasya vanasrajo veṇubhujāṅghripāṅghreḥ || 24 ||
आयामतो विस्तरतः स्वमान देहेन लोकत्रयसङ्ग्रहेण । विचित्रदिव्याभरणांशुकानां कृतश्रियापाश्रितवेषदेहम् ॥ २५ ॥
āyāmato vistarataḥ svamāna dehena lokatrayasaṅgraheṇa | vicitradivyābharaṇāṃśukānāṃ kṛtaśriyāpāśritaveṣadeham || 25 ||
पुंसां स्वकामाय विविक्तमार्गैः अभ्यर्चतां कामदुघाङ्घ्रिपद्मम् । प्रदर्शयन्तं कृपया नखेन्दु मयूखभिन्नाङ्गुलिचारुपत्रम् ॥ २६ ॥
puṃsāṃ svakāmāya viviktamārgaiḥ abhyarcatāṃ kāmadughāṅghripadmam | pradarśayantaṃ kṛpayā nakhendu mayūkhabhinnāṅgulicārupatram || 26 ||
मुखेन लोकार्तिहरस्मितेन परिस्फुरत् कुण्डलमण्डितेन । शोणायितेनाधरबिम्बभासा प्रत्यर्हयन्तं सुनसेन सुभ्र्वा ॥ २७ ॥
mukhena lokārtiharasmitena parisphurat kuṇḍalamaṇḍitena | śoṇāyitenādharabimbabhāsā pratyarhayantaṃ sunasena subhrvā || 27 ||
कदम्बकिञ्जल्कपिशङ्गवाससा स्वलङ्कृतं मेखलया नितम्बे । हारेण चानन्तधनेन वत्स श्रीवत्सवक्षःस्थलवल्लभेन ॥ २८ ॥
kadambakiñjalkapiśaṅgavāsasā svalaṅkṛtaṃ mekhalayā nitambe | hāreṇa cānantadhanena vatsa śrīvatsavakṣaḥsthalavallabhena || 28 ||
परार्ध्यकेयूरमणिप्रवेक पर्यस्तदोर्दण्डसहस्रशाखम् । अव्यक्तमूलं भुवनाङ्घ्रिपेन्द्र महीन्द्रभोगैरधिवीतवल्शम् ॥ २९ ॥
parārdhyakeyūramaṇipraveka paryastadordaṇḍasahasraśākham | avyaktamūlaṃ bhuvanāṅghripendra mahīndrabhogairadhivītavalśam || 29 ||
चराचरौको भगवन् महीध्र महीन्द्रबन्धुं सलिलोपगूढम् । किरीटसाहस्रहिरण्यश्रृङ्गं आविर्भवत्कौस्तुभरत्नगर्भम् ॥ ३० ॥
carācarauko bhagavan mahīdhra mahīndrabandhuṃ salilopagūḍham | kirīṭasāhasrahiraṇyaśrṛṅgaṃ āvirbhavatkaustubharatnagarbham || 30 ||
निवीतमाम्नायमधुव्रतश्रिया स्वकीर्तिमय्या वनमालया हरिम् । सूर्येन्दुवाय्वग्न्यगमं त्रिधामभिः परिक्रमत् प्राधनिकैर्दुरासदम् ॥ ३१ ॥
nivītamāmnāyamadhuvrataśriyā svakīrtimayyā vanamālayā harim | sūryenduvāyvagnyagamaṃ tridhāmabhiḥ parikramat prādhanikairdurāsadam || 31 ||
तर्ह्येव तन्नाभिसरःसरोजं आत्मानमम्भः श्वसनं वियच्च । ददर्श देवो जगतो विधाता नातः परं लोकविसर्गदृष्टिः ॥ ३२ ॥
tarhyeva tannābhisaraḥsarojaṃ ātmānamambhaḥ śvasanaṃ viyacca | dadarśa devo jagato vidhātā nātaḥ paraṃ lokavisargadṛṣṭiḥ || 32 ||
स कर्मबीजं रजसोपरक्तः प्रजाः सिसृक्षन्नियदेव दृष्ट्वा । अस्तौद् विसर्गाभिमुखस्तमीड्यं अव्यक्तवर्त्मन्यभिवेशितात्मा ॥ ३३ ॥
sa karmabījaṃ rajasoparaktaḥ prajāḥ sisṛkṣanniyadeva dṛṣṭvā | astaud visargābhimukhastamīḍyaṃ avyaktavartmanyabhiveśitātmā || 33 ||
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां तृतीयस्कन्धे अष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥
iti śrīmadbhāgavate mahāpurāṇe pāramahaṃsyāṃ saṃhitāyāṃ tṛtīyaskandhe aṣṭamo'dhyāyaḥ || 8 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
