व्यास उवाच ।
वेदं वेदौ तथा वेदान् विन्द्याद्वा चतुरो द्विजाः ।अधीत्य चाभिगम्यार्थं ततः स्नायाद् द्विजोत्तमाः ।। १५.१
vedaṃ vedau tathā vedān vindyādvā caturo dvijāḥ |adhītya cābhigamyārthaṃ tataḥ snāyād dvijottamāḥ || 15.1
गुरवे तु धनं दत्त्वा स्नायीत तदनुज्ञया ।चीर्णव्रतोऽथ युक्तात्मा सशक्तः स्नातुमर्हति ।। १५.२
gurave tu dhanaṃ dattvā snāyīta tadanujñayā |cīrṇavrato'tha yuktātmā saśaktaḥ snātumarhati || 15.2
वैणवीं धारयेद् यष्टिमन्तर्वासस्तथोत्तरम् ।यज्ञोपवीतद्वितयं सोदकं च कमण्डलुम् ।। १५.३
vaiṇavīṃ dhārayed yaṣṭimantarvāsastathottaram |yajñopavītadvitayaṃ sodakaṃ ca kamaṇḍalum || 15.3
छत्रं चोष्णीषममलं पादुके चाप्युपानहौ ।रौक्मे च कुण्डले वेदं कृत्तकेशनखः शुचिः ।। १५.४
chatraṃ coṣṇīṣamamalaṃ pāduke cāpyupānahau |raukme ca kuṇḍale vedaṃ kṛttakeśanakhaḥ śuciḥ || 15.4
स्वाध्याये नित्ययुक्तः स्याद् बहिर्माल्यं न धारयेत् ।अन्यत्रकाञ्चनाद् विप्रः नरक्तां बिभृयात् स्त्रजम् ।। १५.५
svādhyāye nityayuktaḥ syād bahirmālyaṃ na dhārayet |anyatrakāñcanād vipraḥ naraktāṃ bibhṛyāt strajam || 15.5
शुक्लाम्बरधरो नित्यं सुगन्धः प्रियदर्शनः ।न जीर्णमलवद्वासा भवेद् वै वैभवे सति ।। १५.६
śuklāmbaradharo nityaṃ sugandhaḥ priyadarśanaḥ |na jīrṇamalavadvāsā bhaved vai vaibhave sati || 15.6
न रक्तमुल्बणं चान्यधृतं वासो न कुण्डिकाम् ।नोपानहौ स्त्रजं चाथ पादुके न प्रयोजयेत् ।। १५.७
na raktamulbaṇaṃ cānyadhṛtaṃ vāso na kuṇḍikām |nopānahau strajaṃ cātha pāduke na prayojayet || 15.7
उपवीतकरान् दर्भान् तथा कृष्णाजिनानि च ।नापसव्यं परीदध्याद् वासो न विकृतंञ्च यत् ।। १५.८
upavītakarān darbhān tathā kṛṣṇājināni ca |nāpasavyaṃ parīdadhyād vāso na vikṛtaṃñca yat || 15.8
आहरेद् विधिवद् दारान् सदृशानात्मनः शुभान् ।रूपलक्षणसंयुक्तान् योनिदोषविवर्जितान् ।। १५.९
āhared vidhivad dārān sadṛśānātmanaḥ śubhān |rūpalakṣaṇasaṃyuktān yonidoṣavivarjitān || 15.9
अमातृगोत्रप्रभवामसमानर्षिगोत्रजाम् ।आहरेद् ब्राह्मणो भार्यां शीलशौचसमन्विताम् ।। १५.१०
amātṛgotraprabhavāmasamānarṣigotrajām |āhared brāhmaṇo bhāryāṃ śīlaśaucasamanvitām || 15.10
ऋतुकालाभिगामी स्याद् यावत् पुत्रोऽभिजायते ।वर्जयेत् प्रतिषिद्धानि प्रयत्नेन दिनानि तु ।। १५.११
ṛtukālābhigāmī syād yāvat putro'bhijāyate |varjayet pratiṣiddhāni prayatnena dināni tu || 15.11
षष्ट्यष्टमीं पञ्चदशीं द्वादशीं च चतुर्दशीम् ।ब्रह्मचारी भवेन्नित्यं तद्वज्जन्मत्रयाहनि ।। १५.१२
ṣaṣṭyaṣṭamīṃ pañcadaśīṃ dvādaśīṃ ca caturdaśīm |brahmacārī bhavennityaṃ tadvajjanmatrayāhani || 15.12
आदधीतावसथ्याग्निं जुहुयाज्जातवेदसम् ।व्रतानि स्नातको नित्यं पावनानि च पालयेत् ।। १५.१३
ādadhītāvasathyāgniṃ juhuyājjātavedasam |vratāni snātako nityaṃ pāvanāni ca pālayet || 15.13
वेदोदितं स्वकं कर्म नित्यं कुर्यादतन्द्रितः ।अकुर्वाणः पतत्याशु नरकानतिभीषणान् ।। १५.१४
vedoditaṃ svakaṃ karma nityaṃ kuryādatandritaḥ |akurvāṇaḥ patatyāśu narakānatibhīṣaṇān || 15.14
अभ्यसेत् प्रयतो वेदं महायज्ञांश्च भावयेत् ।कुर्याद् गृह्याणि कर्माणि संध्योपासनमेव च ।। १५.१५
abhyaset prayato vedaṃ mahāyajñāṃśca bhāvayet |kuryād gṛhyāṇi karmāṇi saṃdhyopāsanameva ca || 15.15
सख्यं समाधिकैः कुर्यादुपेयादीश्वरं सदा ।दैवतान्यपि गच्छेत कुर्याद् भार्याभिपोषणम् ।। १५.१६
sakhyaṃ samādhikaiḥ kuryādupeyādīśvaraṃ sadā |daivatānyapi gaccheta kuryād bhāryābhipoṣaṇam || 15.16
न धर्मं ख्यापयेद् विद्वान् न पापं गूहयेदपि ।कुर्वीतात्महितं नित्यं सर्वभूतानुकम्पनम् ।। १५.१७
na dharmaṃ khyāpayed vidvān na pāpaṃ gūhayedapi |kurvītātmahitaṃ nityaṃ sarvabhūtānukampanam || 15.17
वयसः कर्मणोऽर्थस्य श्रुतस्याभिजनस्य च ।वेषवाग्बुद्धिसारूप्यमाचरन् विचरेत् सदा ।। १५.१८
vayasaḥ karmaṇo'rthasya śrutasyābhijanasya ca |veṣavāgbuddhisārūpyamācaran vicaret sadā || 15.18
श्रुतिस्मृत्युदितः सम्यक् साधुभिर्यश्च सेवितः ।तमाचारं निषेवेत नेहेतान्यत्र कर्हिचित् ।। १५.१९
śrutismṛtyuditaḥ samyak sādhubhiryaśca sevitaḥ |tamācāraṃ niṣeveta nehetānyatra karhicit || 15.19
येनास्य पितरो याता येन याताः पितामहाः ।तेन यायात् सतां मार्गं तेन गच्छन् तरिष्यति ।। १५.२०
yenāsya pitaro yātā yena yātāḥ pitāmahāḥ |tena yāyāt satāṃ mārgaṃ tena gacchan tariṣyati || 15.20
नित्यं स्वाध्यायशीलः स्यान्नित्यं यज्ञोपवीतवान् ।सत्यवादी जितक्रोधो ब्रह्मभूयाय कल्पते ।। १५.२१
nityaṃ svādhyāyaśīlaḥ syānnityaṃ yajñopavītavān |satyavādī jitakrodho brahmabhūyāya kalpate || 15.21
संध्यास्नानपरो नित्यं ब्रह्मयज्ञुपरायणः ।अनसूयी मृदुर्दान्तो गृहस्थः प्रेत्य वर्द्धते ।। १५.२२
saṃdhyāsnānaparo nityaṃ brahmayajñuparāyaṇaḥ |anasūyī mṛdurdānto gṛhasthaḥ pretya varddhate || 15.22
वीतरागभयक्रोधो लोभमोहविवर्जितः ।सावित्रीजापनिरतः श्राद्धकृन्मुच्यते गृही ।। १५.२३
vītarāgabhayakrodho lobhamohavivarjitaḥ |sāvitrījāpanirataḥ śrāddhakṛnmucyate gṛhī || 15.23
मातापित्रोर्हिते युक्तो गोब्राह्मणहिते रतः ।दान्तो यज्वा देवभक्तो ब्रह्मलोके महीयते ।। १५.२४
mātāpitrorhite yukto gobrāhmaṇahite rataḥ |dānto yajvā devabhakto brahmaloke mahīyate || 15.24
त्रिवर्गसेवी सततं देवतानां च पूजनम् ।कुर्यादहरहर्नित्यं नमस्येत् प्रयतः सुरान् ।। १५.२५
trivargasevī satataṃ devatānāṃ ca pūjanam |kuryādaharaharnityaṃ namasyet prayataḥ surān || 15.25
विभागशीलः सततं क्षमायुक्तो दयालुकः ।गृहस्थस्तु समाख्यातो न गृहेण गृही भवेत् ।। १५.२६
vibhāgaśīlaḥ satataṃ kṣamāyukto dayālukaḥ |gṛhasthastu samākhyāto na gṛheṇa gṛhī bhavet || 15.26
क्षमा दया च विज्ञानं सत्यं चैव दमः शमः ।अध्यात्मनिरत ज्ञानमेतद् ब्राह्मणलक्षणम् ।। १५.२७
kṣamā dayā ca vijñānaṃ satyaṃ caiva damaḥ śamaḥ |adhyātmanirata jñānametad brāhmaṇalakṣaṇam || 15.27
एतस्मान्न प्रमाद्येत विशेषेण द्विजोत्तमः ।यथाशक्ति चरेत् कर्म निन्दितानि विवर्जयेत् ।। १५.२८
etasmānna pramādyeta viśeṣeṇa dvijottamaḥ |yathāśakti caret karma ninditāni vivarjayet || 15.28
विधूय मोहकलिलं लब्ध्वा योगमनुत्तमम् ।गृहस्थो मुच्यते बन्धात् नात्र कार्या विचारणा ।। १५.२९
vidhūya mohakalilaṃ labdhvā yogamanuttamam |gṛhastho mucyate bandhāt nātra kāryā vicāraṇā || 15.29
विगर्हातिक्रमाक्षेपहिंसाबन्धवधात्मनाम् ।अन्यमन्युसमुत्थानां दोषाणां मर्षणं क्षमा ।। १५.३०
vigarhātikramākṣepahiṃsābandhavadhātmanām |anyamanyusamutthānāṃ doṣāṇāṃ marṣaṇaṃ kṣamā || 15.30
स्वदुःखेष्विव कारुण्यं परदुः खेषु सौहृदात् ।दयेति मुनयः प्राहुः साक्षाद् धर्मस्य साधनम् ।। १५.३१
svaduḥkheṣviva kāruṇyaṃ paraduḥ kheṣu sauhṛdāt |dayeti munayaḥ prāhuḥ sākṣād dharmasya sādhanam || 15.31
चतुर्दशानां विद्यानां धारणं हि यथार्थतः ।विज्ञानमिति तद् विद्याद् यत्र धर्मो विवर्द्धते ।। १५.३२
caturdaśānāṃ vidyānāṃ dhāraṇaṃ hi yathārthataḥ |vijñānamiti tad vidyād yatra dharmo vivarddhate || 15.32
अधीत्य विधिवद् विद्यामर्थं चैवोपलभ्य तु ।धर्मकार्यान्निवृत्तश्चेन्न तद् विज्ञानमिष्यते ।। १५.३३
adhītya vidhivad vidyāmarthaṃ caivopalabhya tu |dharmakāryānnivṛttaścenna tad vijñānamiṣyate || 15.33
सत्येन लोकाञ्जयति सत्यं तत्परमं पदम् ।यथाभूतप्रवादं तु सत्यमाहुर्मनीषिणः ।। १५.३४
satyena lokāñjayati satyaṃ tatparamaṃ padam |yathābhūtapravādaṃ tu satyamāhurmanīṣiṇaḥ || 15.34
दमः शरीरोपरमः शमः प्रज्ञाप्रसादजः ।अध्यात्ममक्षरं विद्याद् यत्र गत्वा न शोचति ।। १५.३५
damaḥ śarīroparamaḥ śamaḥ prajñāprasādajaḥ |adhyātmamakṣaraṃ vidyād yatra gatvā na śocati || 15.35
यया स देवो भगवान् विद्यया वेद्यते परः ।साक्षाद् देवो महादेवस्तज्ज्ञानमिति कीर्तितम् ।। १५.३६
yayā sa devo bhagavān vidyayā vedyate paraḥ |sākṣād devo mahādevastajjñānamiti kīrtitam || 15.36
तन्निष्ठस्तत्परो विद्वान्नित्यमक्रोधनः शुचिः ।महायज्ञपरो विप्रो भवेत्तदनुत्तमम् ।। १५.३७
tanniṣṭhastatparo vidvānnityamakrodhanaḥ śuciḥ |mahāyajñaparo vipro bhavettadanuttamam || 15.37
धर्मस्यायतनं यत्नाच्छरीरं परिपालयेत् ।न हि देहं विना रुद्रः पुरुषैर्विद्यते परः ।। १५.३८
dharmasyāyatanaṃ yatnāccharīraṃ paripālayet |na hi dehaṃ vinā rudraḥ puruṣairvidyate paraḥ || 15.38
नित्यधर्मार्थकामेषु युज्येत नियतो द्विजः ।न धर्मवर्जितं काममर्थं वा मनसा स्मरेत् ।। १५.३९
nityadharmārthakāmeṣu yujyeta niyato dvijaḥ |na dharmavarjitaṃ kāmamarthaṃ vā manasā smaret || 15.39
सीदन्नपि हि धर्मेण न त्वधर्मं समाचरेत् ।धर्मो हि भगवान् देवो गतिः सर्वेषु जन्तुषु ।। १५.४०
sīdannapi hi dharmeṇa na tvadharmaṃ samācaret |dharmo hi bhagavān devo gatiḥ sarveṣu jantuṣu || 15.40
भूतानां प्रियकारी स्यात् न परद्रोहकर्मधीः ।न वेददेवतानिन्दां कुर्यात् तैश्च न संवदेत् ।। १५.४१
bhūtānāṃ priyakārī syāt na paradrohakarmadhīḥ |na vedadevatānindāṃ kuryāt taiśca na saṃvadet || 15.41
यस्त्विमं नियतं विप्रो धर्माध्यायं पठेच्छुचिः ।अध्यापयेत् श्रावयेद् वा ब्रह्मलोके महीयते ।। १५.४२
yastvimaṃ niyataṃ vipro dharmādhyāyaṃ paṭhecchuciḥ |adhyāpayet śrāvayed vā brahmaloke mahīyate || 15.42
इति श्रीकूर्मपुराणे षट्साहस्त्र्यां संहितायामुपरिविभागे पञ्चदशोऽध्यायः ।।
iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge pañcadaśo'dhyāyaḥ ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
