व्यास उवाच ।
एवं गृहाश्रमे स्थित्वा द्वितीयं भागमायुषः ।वानप्रस्थाश्रमं गच्छेत् सदारः साग्निरेव च ।। २७.१
evaṃ gṛhāśrame sthitvā dvitīyaṃ bhāgamāyuṣaḥ |vānaprasthāśramaṃ gacchet sadāraḥ sāgnireva ca || 27.1
निक्षिप्य भार्यां पुत्रेषु गच्छेद् वनमथापि वा ।दृष्ट्वाऽपत्यस्य चापत्यं जर्जरीकृतविग्रहः ।। २७.२
nikṣipya bhāryāṃ putreṣu gacched vanamathāpi vā |dṛṣṭvā'patyasya cāpatyaṃ jarjarīkṛtavigrahaḥ || 27.2
शुक्लपक्षस्य पूर्वाह्णे प्रशस्ते चोत्तरायणे ।गत्वाऽरण्यं नियमवांस्तपः कुर्यात् समाहितः ।। २७.३
śuklapakṣasya pūrvāhṇe praśaste cottarāyaṇe |gatvā'raṇyaṃ niyamavāṃstapaḥ kuryāt samāhitaḥ || 27.3
फलमूलानि पूतानि नित्यमाहारमाहरेत् ।यताहारो भवेत् तेन पूजयेत् पितृदेवताः ।। २७.४
phalamūlāni pūtāni nityamāhāramāharet |yatāhāro bhavet tena pūjayet pitṛdevatāḥ || 27.4
पूजयित्वाऽतिथिं नित्यं स्नात्वा चाभ्यर्चयेत् सुरान् ।गृहादादाय चाश्नीयादष्टौ ग्रासान् समाहितः ।। २७.५
pūjayitvā'tithiṃ nityaṃ snātvā cābhyarcayet surān |gṛhādādāya cāśnīyādaṣṭau grāsān samāhitaḥ || 27.5
जटाश्च बिभृयान्नित्यं नखरोमाणि नोत्सृजेत् ।स्वाध्यायं सर्वदा कुर्यान्नियच्छेद् वाचमन्यतः ।। २७.६
jaṭāśca bibhṛyānnityaṃ nakharomāṇi notsṛjet |svādhyāyaṃ sarvadā kuryānniyacched vācamanyataḥ || 27.6
अग्निहोत्रं च जुहुयात् पञ्चयज्ञान् समाचरेत् ।मुन्यन्नैंर्विविधैर्वन्यैः शाकमूलफलेन च ।। २७.७
agnihotraṃ ca juhuyāt pañcayajñān samācaret |munyannaiṃrvividhairvanyaiḥ śākamūlaphalena ca || 27.7
चीरवासा भवेन्नित्यं स्नायात् त्रिषवणं शुचिः ।सर्वभूतानुकम्पी स्यात् प्रतिग्रहविवर्जितः ।। २७.८
cīravāsā bhavennityaṃ snāyāt triṣavaṇaṃ śuciḥ |sarvabhūtānukampī syāt pratigrahavivarjitaḥ || 27.8
दर्शेन पौर्णमासेन यजेत् नियतं द्विजः ।ऋक्षेष्वाग्रयणे चैव चातुर्मास्यानि चाहरेत् ।२७.९
darśena paurṇamāsena yajet niyataṃ dvijaḥ |ṛkṣeṣvāgrayaṇe caiva cāturmāsyāni cāharet |27.9
उत्तरायणं च क्रमशो दक्षस्यायनमेव च ।वासन्तैः शारदैर्मेध्यैर्मुन्यन्नैः स्वयमाहृतैः ।२७.१०
uttarāyaṇaṃ ca kramaśo dakṣasyāyanameva ca |vāsantaiḥ śāradairmedhyairmunyannaiḥ svayamāhṛtaiḥ |27.10
पुरोडाशांश्चरूंश्चैव द्विविधं निर्वपेत् पृथक् ।देवताभ्यश्च तद् हुत्वा वन्यं मेध्यतरं हविः ।२७.११
puroḍāśāṃścarūṃścaiva dvividhaṃ nirvapet pṛthak |devatābhyaśca tad hutvā vanyaṃ medhyataraṃ haviḥ |27.11
शेषं समुपभुञ्जीत लवणं च स्वयं कृतम् ।।वर्जयेन्मधुमांसानि भौमानि कवचानि च ।२७.१२
śeṣaṃ samupabhuñjīta lavaṇaṃ ca svayaṃ kṛtam ||varjayenmadhumāṃsāni bhaumāni kavacāni ca |27.12
भूस्तृणं शिशुकं चैव श्लेष्मातकफलानि च ।न फालकृष्टमश्नीयादुत्सृष्टमपि केनचित् ।२७.१३
bhūstṛṇaṃ śiśukaṃ caiva śleṣmātakaphalāni ca |na phālakṛṣṭamaśnīyādutsṛṣṭamapi kenacit |27.13
न ग्रामजातान्यार्त्तोऽपि पुष्पाणि च फलानि च ।श्रावणेनैव विधिना वह्निं परिचरेत् सदा ।२७.१४
na grāmajātānyārtto'pi puṣpāṇi ca phalāni ca |śrāvaṇenaiva vidhinā vahniṃ paricaret sadā |27.14
न द्रुह्येत् सर्वभूतानि निर्द्वन्द्वो निर्भयो भवेत् ।न नक्तं किंचिदश्नीयाद् रात्रौ ध्यानपरो भवेत् ।२७.१५
na druhyet sarvabhūtāni nirdvandvo nirbhayo bhavet |na naktaṃ kiṃcidaśnīyād rātrau dhyānaparo bhavet |27.15
जितेन्द्रियो जितक्रोधस्तत्त्वज्ञानविचिन्तकः ।ब्रह्मचारी भवेन्नित्यं न पत्नीमपि संश्रयेत् ।। २७.१६
jitendriyo jitakrodhastattvajñānavicintakaḥ |brahmacārī bhavennityaṃ na patnīmapi saṃśrayet || 27.16
यस्तु पत्न्या वनं गत्वा मैथुनं कामतश्चरेत् ।तद् व्रतं तस्य लुप्येत प्रायश्चित्तीयते द्विजः ।। २७.१७
yastu patnyā vanaṃ gatvā maithunaṃ kāmataścaret |tad vrataṃ tasya lupyeta prāyaścittīyate dvijaḥ || 27.17
तत्र यो जायते गर्भो न संस्पृश्यो द्विजातिभिः ।न हि वेदेऽधिकारोऽस्य तद्वंशेप्येवमेव हि ।। २७.१८
tatra yo jāyate garbho na saṃspṛśyo dvijātibhiḥ |na hi vede'dhikāro'sya tadvaṃśepyevameva hi || 27.18
अधः शयीत सततं सावित्रीजाप्यतत्परःशरण्यः सर्वभूतानां संविभागपरः सदा ।। २७.१९
adhaḥ śayīta satataṃ sāvitrījāpyatatparaḥśaraṇyaḥ sarvabhūtānāṃ saṃvibhāgaparaḥ sadā || 27.19
परिवादं मृषावादं निद्रालस्यं विवर्जयेत् ।एकाग्निरनिकेतः स्यात् प्रोक्षितां भूमिमाश्रयेत् ।। २७.२०
parivādaṃ mṛṣāvādaṃ nidrālasyaṃ vivarjayet |ekāgniraniketaḥ syāt prokṣitāṃ bhūmimāśrayet || 27.20
मृगैः सह चरेद् वासं तैः सहैव च संवसेत् ।शिलायां शर्करायां वा शयीत सुसमाहितः ।। २७.२१
mṛgaiḥ saha cared vāsaṃ taiḥ sahaiva ca saṃvaset |śilāyāṃ śarkarāyāṃ vā śayīta susamāhitaḥ || 27.21
सद्यः प्रक्षालको वा स्यान्माससंचयिकोऽपि वा ।षण्मासनिचयो वा स्यात् समानिचय एव वा ।। २७.२२
sadyaḥ prakṣālako vā syānmāsasaṃcayiko'pi vā |ṣaṇmāsanicayo vā syāt samānicaya eva vā || 27.22
त्यजेदाश्वयुजे मासि संपन्नं पूर्वसंचितम् ।जीर्णानि चैव वासांसि शाकमूलफलानि च ।। २७.२३
tyajedāśvayuje māsi saṃpannaṃ pūrvasaṃcitam |jīrṇāni caiva vāsāṃsi śākamūlaphalāni ca || 27.23
दन्तोलूखलिको वास्यात् कापोतीं वृत्तिमाश्रयेत् ।अश्मकुट्टो भवेद् वाऽपि कालपक्वभुगेव वा ।। २७.२४
dantolūkhaliko vāsyāt kāpotīṃ vṛttimāśrayet |aśmakuṭṭo bhaved vā'pi kālapakvabhugeva vā || 27.24
नक्तं चान्नं समश्नीयाद् दिवा चाहृत्य शक्तितः ।चतुर्थकालिको वा स्यात् स्याद्वाचाष्टमकालिकः ।। २७.२५
naktaṃ cānnaṃ samaśnīyād divā cāhṛtya śaktitaḥ |caturthakāliko vā syāt syādvācāṣṭamakālikaḥ || 27.25
चान्द्रायणविधानैर्वा शुक्ले कृष्णे च वर्त्तयेत् ।पक्षे पक्षे समश्नीयाद् द्विजाग्रान् कथितान् सकृत् ।। २७.२६
cāndrāyaṇavidhānairvā śukle kṛṣṇe ca varttayet |pakṣe pakṣe samaśnīyād dvijāgrān kathitān sakṛt || 27.26
पुष्पमूलफलैर्वापि केवलैर्वर्त्तयेत् सदा ।स्वाभाविकैः स्वयं शीर्णैर्वैखानसमते स्थितः ।। २७.२७
puṣpamūlaphalairvāpi kevalairvarttayet sadā |svābhāvikaiḥ svayaṃ śīrṇairvaikhānasamate sthitaḥ || 27.27
भूमौ वा परिवर्त्तेत तिष्ठेद् वा प्रपदैर्दिनम् ।स्थानासनाभ्यां विहरेन्न क्वचिद् धैर्यमुत्सृजेत् ।। २७.२८
bhūmau vā parivartteta tiṣṭhed vā prapadairdinam |sthānāsanābhyāṃ viharenna kvacid dhairyamutsṛjet || 27.28
ग्रीष्मे पञ्चतपास्तद्वत् वर्षास्वभ्रावकाशकः ।आर्द्रवासास्तु हेमन्ते क्रमशो वर्द्धयंस्तपः ।। २७.२९
grīṣme pañcatapāstadvat varṣāsvabhrāvakāśakaḥ |ārdravāsāstu hemante kramaśo varddhayaṃstapaḥ || 27.29
उपस्पृश्य त्रिषवणं पितृदेवांश्च तर्पयेत् ।एकपादेन तिष्ठेत मरीचीन् वा पिबेत् तदा ।। २७.३०
upaspṛśya triṣavaṇaṃ pitṛdevāṃśca tarpayet |ekapādena tiṣṭheta marīcīn vā pibet tadā || 27.30
पञ्चाग्निर्धूमपो वा स्यादुष्मपः सोमपोऽथ वा ।पयः पिबेच्छुक्लपक्षे कृष्णापक्षे तु गोमयम् ।२७.३१
pañcāgnirdhūmapo vā syāduṣmapaḥ somapo'tha vā |payaḥ pibecchuklapakṣe kṛṣṇāpakṣe tu gomayam |27.31
शीर्णपर्णाशनो वा स्यात् कृच्छ्रै र्वा वर्त्तयेत् सदा।योगाभ्यासरतश्च स्याद् रुद्राध्यायी भवेत् सदा ।२७.३२
śīrṇaparṇāśano vā syāt kṛcchrai rvā varttayet sadā|yogābhyāsarataśca syād rudrādhyāyī bhavet sadā |27.32
अथर्वशिरसोऽध्येता वेदान्ताभ्यासतत्परः ।यमान् सेवेत सततं नियमांश्चाप्यतन्द्रितः ।२७.३३
atharvaśiraso'dhyetā vedāntābhyāsatatparaḥ |yamān seveta satataṃ niyamāṃścāpyatandritaḥ |27.33
कृष्णाजिनः सोत्तरीयः शुक्लयज्ञोपवीतवान् ।।अथ चाग्नीन् समारोप्य स्वात्मनि ध्यानतत्परः ।२७.३४
kṛṣṇājinaḥ sottarīyaḥ śuklayajñopavītavān ||atha cāgnīn samāropya svātmani dhyānatatparaḥ |27.34
अनग्निरनिकेतः स्यान्मुनिर्मोक्षपरो भवेत् ।तापसेष्वेव विप्रेषु यात्रिकं भैक्षमाहरेत् ।२७.३५
anagniraniketaḥ syānmunirmokṣaparo bhavet |tāpaseṣveva vipreṣu yātrikaṃ bhaikṣamāharet |27.35
गृहमेधिषु चान्येषु द्विजेषु वनवासिषु ।।ग्रामादाहृत्य चाश्नीयादष्टौ ग्रासान् वने वसन् ।२७.३६
gṛhamedhiṣu cānyeṣu dvijeṣu vanavāsiṣu ||grāmādāhṛtya cāśnīyādaṣṭau grāsān vane vasan |27.36
प्रतिगृह्य पुटेनैव पाणिना शकलेन वा ।विविधाश्चोपनिषद आत्मसंसिद्धये जपेत् ।२७.३७
pratigṛhya puṭenaiva pāṇinā śakalena vā |vividhāścopaniṣada ātmasaṃsiddhaye japet |27.37
विद्याविशेषान् सावित्रीं रुद्राध्यायं तथैव च ।महाप्रास्थानिकं वासौ कुर्यादनशनं तु वा ।अग्निप्रवेशमन्यद् वा ब्रर्ह्मार्पणविधौ स्थितः ।२७.३८
vidyāviśeṣān sāvitrīṃ rudrādhyāyaṃ tathaiva ca |mahāprāsthānikaṃ vāsau kuryādanaśanaṃ tu vā |agnipraveśamanyad vā brarhmārpaṇavidhau sthitaḥ |27.38
यस्तु सम्यगिममाश्रमं शिवं संश्रयन्त्यशिवपुञ्जनाशनम् ।ते विशन्ति परमैश्वरं पदं यान्ति यत्र गतमस्य संस्थितेः ।। २७.३९
yastu samyagimamāśramaṃ śivaṃ saṃśrayantyaśivapuñjanāśanam |te viśanti paramaiśvaraṃ padaṃ yānti yatra gatamasya saṃsthiteḥ || 27.39
इति श्रीकूर्मपुराणे षट्साहस्त्र्यां संहितायामुपरिविभागे सप्तविशोऽध्याय ।।
iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge saptaviśo'dhyāya ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
