सूत उवाच ।
हेमकूटगिरेः श्रृङ्गे महाकूटैः सुशोभनम् । स्फाटिकं देवदेवस्य विमानं परमेष्ठिनः ॥ ४८.१॥
hemakūṭagireḥ śrṛṅge mahākūṭaiḥ suśobhanam | sphāṭikaṃ devadevasya vimānaṃ parameṣṭhinaḥ || 48.1||
तत्र देवादिदेवस्य भूतेशस्य त्रिशूलिनः । देवाः सिद्धगणा यक्षाः पूजां नित्यं प्रकुर्वते ॥ ४८.२॥
tatra devādidevasya bhūteśasya triśūlinaḥ | devāḥ siddhagaṇā yakṣāḥ pūjāṃ nityaṃ prakurvate || 48.2||
स देवो गिरिशः सार्द्धं महादेव्या महेश्वरः । भूतैः परिवृतो नित्यं भाति तत्र पिनाकधृक् ॥ ४८.३॥
sa devo giriśaḥ sārddhaṃ mahādevyā maheśvaraḥ | bhūtaiḥ parivṛto nityaṃ bhāti tatra pinākadhṛk || 48.3||
विभक्तचारुशिखरः कैलासो यत्र पर्वतः । निवासः कोटियक्षाणां कुबेरस्य च धीमतः ॥ ४८.४॥
vibhaktacāruśikharaḥ kailāso yatra parvataḥ | nivāsaḥ koṭiyakṣāṇāṃ kuberasya ca dhīmataḥ || 48.4||
तत्रापि देवदेवस्य भवस्यायतनं महत् । मन्दाकिनी तत्र दिव्या रम्या सुविमलोदका ॥ ४८.५॥
tatrāpi devadevasya bhavasyāyatanaṃ mahat | mandākinī tatra divyā ramyā suvimalodakā || 48.5||
नदी नानाविधैः पद्मैरनेकैः समलंकृता । देवदानवगन्धर्वयक्षराक्षसकिन्नरैः॥ ४८.६॥
nadī nānāvidhaiḥ padmairanekaiḥ samalaṃkṛtā | devadānavagandharvayakṣarākṣasakinnaraiḥ|| 48.6||
उपस्पृष्टजला नित्यं सुपुण्या सुमनोरमा । अन्याश्च नद्यः शतशः स्वर्णपद्मैरलंकृताः ॥ ४८.७॥
upaspṛṣṭajalā nityaṃ supuṇyā sumanoramā | anyāśca nadyaḥ śataśaḥ svarṇapadmairalaṃkṛtāḥ || 48.7||
तासां कूले तु देवस्य स्थानानि परमेष्ठिनः । देवर्षिगणजुष्टानि तथा नारायणस्य तु॥ ४८.८॥
tāsāṃ kūle tu devasya sthānāni parameṣṭhinaḥ | devarṣigaṇajuṣṭāni tathā nārāyaṇasya tu|| 48.8||
सितान्तशिखरे चापि पारिजातवनं शुभम् । तत्र शक्रस्य विपुलं भवनं रत्नमण्डितम्॥ ४८.९॥
sitāntaśikhare cāpi pārijātavanaṃ śubham | tatra śakrasya vipulaṃ bhavanaṃ ratnamaṇḍitam|| 48.9||
स्फाटिकस्तम्भसंयुक्तं हेमगोपुरसंयुतम् । तत्राथ देवदेवस्य विष्णोर्विश्वात्मनः प्रभोः ॥ ४९॥
sphāṭikastambhasaṃyuktaṃ hemagopurasaṃyutam | tatrātha devadevasya viṣṇorviśvātmanaḥ prabhoḥ || 49||
सुपुण्यं भवनं रम्यं सर्वरत्नोपशोभितम् । तत्र नारायणः श्रीमान् लक्ष्म्या सह जगत्पतिः॥ ४८.११॥
supuṇyaṃ bhavanaṃ ramyaṃ sarvaratnopaśobhitam | tatra nārāyaṇaḥ śrīmān lakṣmyā saha jagatpatiḥ|| 48.11||
आस्ते सर्वामरश्रेष्ठः पूज्यमानः सनातनः । तथा च वसुधारे तु वसूनां रत्नमण्डितम् ॥ ४७.८८॥
āste sarvāmaraśreṣṭhaḥ pūjyamānaḥ sanātanaḥ | tathā ca vasudhāre tu vasūnāṃ ratnamaṇḍitam || 47.88||
स्थानानामुत्तमं पुण्यं दुराधर्षं सुरद्विषाम् । रत्नधारे गिरिवरे सप्तरर्षीणां महात्मनाम् ॥ ४७.४८५॥
sthānānāmuttamaṃ puṇyaṃ durādharṣaṃ suradviṣām | ratnadhāre girivare saptararṣīṇāṃ mahātmanām || 47.485||
सप्ताश्रमाणि पुण्यानि सिद्धावासैर्युतानि च । तत्र हैमं चतुर्द्वारं वज्रनीलादिमण्डितम्॥ ४८.१४॥
saptāśramāṇi puṇyāni siddhāvāsairyutāni ca | tatra haimaṃ caturdvāraṃ vajranīlādimaṇḍitam|| 48.14||
सुपुण्यं सुमहत् स्थानं ब्रह्मणोऽव्यक्तजन्मनः । तत्र देवर्षयो विप्राः सिद्धा ब्रह्मर्षयोऽपरे ॥ ४८.१५॥
supuṇyaṃ sumahat sthānaṃ brahmaṇo'vyaktajanmanaḥ | tatra devarṣayo viprāḥ siddhā brahmarṣayo'pare || 48.15||
उपासते सदा देवं पितामहमजं परम् । स तैः संपूजितो नित्यं देव्या सह चतुर्मुखः ॥ ४८.१६॥
upāsate sadā devaṃ pitāmahamajaṃ param | sa taiḥ saṃpūjito nityaṃ devyā saha caturmukhaḥ || 48.16||
आस्ते हिताय लोकानां शान्तानां परमा गतिः । तस्यैकश्रृङ्गशिखरे महापद्मैरलङ्कृते॥ ४८.१७॥
āste hitāya lokānāṃ śāntānāṃ paramā gatiḥ | tasyaikaśrṛṅgaśikhare mahāpadmairalaṅkṛte|| 48.17||
स्वच्छामृतजलं पुण्यं सुगन्धं सुमहत् सरः । जैगीषव्याश्रमं तत्र योगीन्द्रैरुपशोभितम् ॥ ४८.१८॥
svacchāmṛtajalaṃ puṇyaṃ sugandhaṃ sumahat saraḥ | jaigīṣavyāśramaṃ tatra yogīndrairupaśobhitam || 48.18||
तत्रासौ भगवान् नित्यमास्ते शिष्यैः समावृतः । प्रशान्तदोषैरक्षुद्रैर्ब्रह्मविद्भिर्महात्मभिः ॥ ४८.१९॥
tatrāsau bhagavān nityamāste śiṣyaiḥ samāvṛtaḥ | praśāntadoṣairakṣudrairbrahmavidbhirmahātmabhiḥ || 48.19||
शङ्खो मनोहरश्चैव कौशिकः कृष्ण एव च । सुमना वेदनादश्च शिष्यास्तस्य प्रधानतः ॥ ४८.२॥
śaṅkho manoharaścaiva kauśikaḥ kṛṣṇa eva ca | sumanā vedanādaśca śiṣyāstasya pradhānataḥ || 48.2||
सर्वे योगरताः शान्ता भस्मोद्धूलितविग्रहाः । उपासते महावीर्या ब्रह्मविद्यापरायणाः ॥ ४८.२१॥
sarve yogaratāḥ śāntā bhasmoddhūlitavigrahāḥ | upāsate mahāvīryā brahmavidyāparāyaṇāḥ || 48.21||
तेषामनुग्रहार्थाय यतीनां शान्तचेतसाम् । सान्निध्यं कुरुते भूयो देव्या सह महेश्वरः ॥ ४८.२२॥
teṣāmanugrahārthāya yatīnāṃ śāntacetasām | sānnidhyaṃ kurute bhūyo devyā saha maheśvaraḥ || 48.22||
अन्यानिचाश्रमाणि स्युस्तस्मिन् गिरिवरोत्तमे । मुनीनां युक्तमनसां सरांसि सरितस्तथा ॥ ४८.२३॥
anyānicāśramāṇi syustasmin girivarottame | munīnāṃ yuktamanasāṃ sarāṃsi saritastathā || 48.23||
तेषु योगरता विप्रा जापकाः संयतेन्द्रियाः । ब्रह्मण्यासक्तमनसो रमन्ते ज्ञानतत्पराः ॥ ४८.२४॥
teṣu yogaratā viprā jāpakāḥ saṃyatendriyāḥ | brahmaṇyāsaktamanaso ramante jñānatatparāḥ || 48.24||
आत्मन्यात्मानमाधाय शिखान्तान्तरसंस्थितम् । धायायन्ति देवमीशानं येन सर्वमिदं ततम् ॥ ४८.२५॥
ātmanyātmānamādhāya śikhāntāntarasaṃsthitam | dhāyāyanti devamīśānaṃ yena sarvamidaṃ tatam || 48.25||
सुमेघे वासवस्थानं सहस्रादित्यसंनिभम् । तत्रास्ते भगवानिन्द्रः शच्या सह सुरेश्वरः ॥ ४८.२६॥
sumeghe vāsavasthānaṃ sahasrādityasaṃnibham | tatrāste bhagavānindraḥ śacyā saha sureśvaraḥ || 48.26||
गजशैले तु दुर्गाया भवनं मणितोरणम् । आस्ते भगवती दुर्गा तत्र साक्षान्महेश्वरी ॥ ४८.२७॥
gajaśaile tu durgāyā bhavanaṃ maṇitoraṇam | āste bhagavatī durgā tatra sākṣānmaheśvarī || 48.27||
उपास्यमाना विविधैः शक्तिभेदैरितस्ततः । पीत्वा योगामृतं लब्ध्वा साक्षादानन्दमैश्वरम् ॥ ४८.२८॥
upāsyamānā vividhaiḥ śaktibhedairitastataḥ | pītvā yogāmṛtaṃ labdhvā sākṣādānandamaiśvaram || 48.28||
सुनीलस्य गिरेः श्रृङ्गे नानाधातुसमुज्ज्वले । राक्षसानां पुराणि स्युः सरांसि शतशो द्विजाः ॥ ४८.२९॥
sunīlasya gireḥ śrṛṅge nānādhātusamujjvale | rākṣasānāṃ purāṇi syuḥ sarāṃsi śataśo dvijāḥ || 48.29||
तथा पुरशतं विप्राः शतश्रृङ्गे महाचले । स्फाटिकस्तम्भसंयुक्तं यक्षाणाममितौजसाम् ॥ ४८.३॥
tathā puraśataṃ viprāḥ śataśrṛṅge mahācale | sphāṭikastambhasaṃyuktaṃ yakṣāṇāmamitaujasām || 48.3||
श्वेतोदरगिरेः श्रृङ्गे सुपर्णस्य महात्मनः । प्राकारगोपुरोपेतं मणितोरणमण्डितम् ॥ ४८.३१॥
śvetodaragireḥ śrṛṅge suparṇasya mahātmanaḥ | prākāragopuropetaṃ maṇitoraṇamaṇḍitam || 48.31||
स तत्र गरुडः श्रीमान् साक्षाद् विष्णुरिवापरः । ध्यात्वास्ते तत् परं ज्योतिरात्मानं विष्णुमव्ययम् ॥ ४८.३२॥
sa tatra garuḍaḥ śrīmān sākṣād viṣṇurivāparaḥ | dhyātvāste tat paraṃ jyotirātmānaṃ viṣṇumavyayam || 48.32||
अन्यच्च भवनं पुण्यं श्रीश्रृङ्गे मुनिपुंगवाः । श्रीदेव्याः सर्वरत्नाढ्यं हैमं सुमणितोरणम् ॥ ४८.३३॥
anyacca bhavanaṃ puṇyaṃ śrīśrṛṅge munipuṃgavāḥ | śrīdevyāḥ sarvaratnāḍhyaṃ haimaṃ sumaṇitoraṇam || 48.33||
तत्र सा परमा शक्तिर्विष्णोरतिमनोरमा । अनन्तविभवा लक्ष्मीर्जगत्संमोहनोत्सुका ॥ ४८.३४॥
tatra sā paramā śaktirviṣṇoratimanoramā | anantavibhavā lakṣmīrjagatsaṃmohanotsukā || 48.34||
अध्यास्ते देवगन्धर्वसिद्धचारणवन्दिता । विचिन्त्या जगतो योनिः स्वशक्तिकिरणोज्ज्वला ॥ ४८.३५॥
adhyāste devagandharvasiddhacāraṇavanditā | vicintyā jagato yoniḥ svaśaktikiraṇojjvalā || 48.35||
तत्रैव देवदेवस्य विष्णोरायतनं महत् । सरांसि तत्र चत्वारि विचित्रकमलाश्रया ॥ ४८.३६॥
tatraiva devadevasya viṣṇorāyatanaṃ mahat | sarāṃsi tatra catvāri vicitrakamalāśrayā || 48.36||
तथा सहस्रशिखरे विद्याधरपुराष्टकम् । रत्नसोपानसंयुक्तं सरोभिश्चोपशोभितम् ॥ ४८.३७॥
tathā sahasraśikhare vidyādharapurāṣṭakam | ratnasopānasaṃyuktaṃ sarobhiścopaśobhitam || 48.37||
नद्यो विमलपानीयाश्चित्रनीलोत्पलाकराः । कर्णिकारवनं द्विव्यं तत्रास्ते शंकरोऽम्बया ॥ ४८.३८॥
nadyo vimalapānīyāścitranīlotpalākarāḥ | karṇikāravanaṃ dvivyaṃ tatrāste śaṃkaro'mbayā || 48.38||
परिपात्रे महाशैले महालक्ष्म्याः पुरं शुभम् । रम्यप्रासादसंयुक्तं घण्टाचामरभूषितम् ॥ ४८.३९॥
paripātre mahāśaile mahālakṣmyāḥ puraṃ śubham | ramyaprāsādasaṃyuktaṃ ghaṇṭācāmarabhūṣitam || 48.39||
नृत्यद्भिरप्सरः सङ्घैरितश्चेतश्च शोभितम् । मृदङ्गपणवोद्घुष्टं वीणावेणुनिनादितम् ॥ ४८.४॥
nṛtyadbhirapsaraḥ saṅghairitaścetaśca śobhitam | mṛdaṅgapaṇavodghuṣṭaṃ vīṇāveṇunināditam || 48.4||
गन्धर्वकिन्नराकीर्णं संवृतं सिद्धपुंगवैः । भास्वद्भित्तिसमाकीर्णं महाप्रासादसंकुलम् ॥ ४८.४१॥
gandharvakinnarākīrṇaṃ saṃvṛtaṃ siddhapuṃgavaiḥ | bhāsvadbhittisamākīrṇaṃ mahāprāsādasaṃkulam || 48.41||
गणेश्वराङ्गनाजुष्टं धार्मिकाणां सुदर्शनम् । तत्र सा वसते देवी नित्यं योगपरायणा ॥ ४८.४२॥
gaṇeśvarāṅganājuṣṭaṃ dhārmikāṇāṃ sudarśanam | tatra sā vasate devī nityaṃ yogaparāyaṇā || 48.42||
महालक्ष्मीर्महादेवी त्रिशूलवरधारिणी । त्रिनेत्रा सर्वशक्त्यौघा संवृता सदसन्मया ॥ ४८.४३॥
mahālakṣmīrmahādevī triśūlavaradhāriṇī | trinetrā sarvaśaktyaughā saṃvṛtā sadasanmayā || 48.43||
पश्यन्ति तत्र मुनयः सिद्धा ये ब्रह्मवादिनः । सुपार्श्वस्योत्तरे भागे सरस्वत्याः पुरोत्तमम् ॥ ४८.४४॥
paśyanti tatra munayaḥ siddhā ye brahmavādinaḥ | supārśvasyottare bhāge sarasvatyāḥ purottamam || 48.44||
सरांसि सिद्धजुष्टानि देवभोग्यानि सत्तमाः । पाण्डुरस्य गिरेः श्रृङ्गे विचित्रद्रुमसंकुले ॥ ४८.४५॥
sarāṃsi siddhajuṣṭāni devabhogyāni sattamāḥ | pāṇḍurasya gireḥ śrṛṅge vicitradrumasaṃkule || 48.45||
गन्धर्वाणां पुरशतं दिव्यस्त्रीभिः समावृतम् । तेषु नित्यं मदोत्सिक्ता नरानार्यस्तथैव च ॥ ४८.४६॥
gandharvāṇāṃ puraśataṃ divyastrībhiḥ samāvṛtam | teṣu nityaṃ madotsiktā narānāryastathaiva ca || 48.46||
क्रीडन्ति मुदिता नित्यं विलासैर्भोगतत्पराः । अञ्जनस्य गिरेः श्रृङ्गे नारीणां पुरमुत्तमम् ॥ ४८.४७॥
krīḍanti muditā nityaṃ vilāsairbhogatatparāḥ | añjanasya gireḥ śrṛṅge nārīṇāṃ puramuttamam || 48.47||
वसन्ति तत्राप्सरसो रम्भाद्या रतिलालसाः । चित्रसेनादयो यत्र समायान्त्यर्थिनः सदा ॥ ४८.४८॥
vasanti tatrāpsaraso rambhādyā ratilālasāḥ | citrasenādayo yatra samāyāntyarthinaḥ sadā || 48.48||
सा पुरी सर्वरत्नाढ्या नैकप्रस्रवणैर्युता । अनेकानि पुराणि स्युः कौमुदे चापि सुव्रताः॥ ४८.४९॥
sā purī sarvaratnāḍhyā naikaprasravaṇairyutā | anekāni purāṇi syuḥ kaumude cāpi suvratāḥ|| 48.49||
रुद्राणां शान्तरजसामीश्वरार्पितचेतसाम् । तेषु रुद्रा महायोगा महेशान्तरचारिणः ॥ ४८.५॥
rudrāṇāṃ śāntarajasāmīśvarārpitacetasām | teṣu rudrā mahāyogā maheśāntaracāriṇaḥ || 48.5||
समासते पुरं ज्योतिरारूढाः स्थानमुत्तमम्। पिञ्जरस्य गिरेः श्रृङ्गे गणेशानां पुरत्रयम्॥ ४८.५१॥
samāsate puraṃ jyotirārūḍhāḥ sthānamuttamam| piñjarasya gireḥ śrṛṅge gaṇeśānāṃ puratrayam|| 48.51||
नन्दीश्वरस्य कपिला तत्रास्ते समहामतिः । तथा च जारुधेः श्रृङ्गे देवदेवस्य धीमतः ॥ ४८.५२॥
nandīśvarasya kapilā tatrāste samahāmatiḥ | tathā ca jārudheḥ śrṛṅge devadevasya dhīmataḥ || 48.52||
दीप्तमायतनं पुण्यं भास्करस्यामितौजसः । तस्यैवोत्तरदिग्भागे चन्द्रस्थानमनुत्तमम् ॥ ४८.५३॥
dīptamāyatanaṃ puṇyaṃ bhāskarasyāmitaujasaḥ | tasyaivottaradigbhāge candrasthānamanuttamam || 48.53||
रमते तत्र रम्योऽसौ भगवान् शीतदीधितिः । अन्यच्च भवनं दिव्यं हंसशैले महर्षयः॥ ४८.५४॥
ramate tatra ramyo'sau bhagavān śītadīdhitiḥ | anyacca bhavanaṃ divyaṃ haṃsaśaile maharṣayaḥ|| 48.54||
सहस्रयोजनायामं सुवर्णमणितोरणम् । तत्रास्ते भगवान् ब्रह्मा सिद्धसङ्घैरभिष्टुतः ॥ ४८.५५॥
sahasrayojanāyāmaṃ suvarṇamaṇitoraṇam | tatrāste bhagavān brahmā siddhasaṅghairabhiṣṭutaḥ || 48.55||
सावित्र्या सह विश्वात्मा वासुदेवादिभिर्युतः । तस्य दक्षिणदिग्भागे सिद्धानां पुरमुत्तमम् ॥ ४८.५६॥
sāvitryā saha viśvātmā vāsudevādibhiryutaḥ | tasya dakṣiṇadigbhāge siddhānāṃ puramuttamam || 48.56||
सनन्दनादयो यत्र वसन्ति मुनिपुंगवाः । पञ्चशैलस्य शिखरे दानवानां पुरत्रयम्॥ ४८.५७॥
sanandanādayo yatra vasanti munipuṃgavāḥ | pañcaśailasya śikhare dānavānāṃ puratrayam|| 48.57||
नातिदूरेण तस्माच्च दैत्याचार्यस्य धीमतः । सुगन्धशैलशिखरे सरिद्भिरुपशोभितम् ॥ ४८.५८॥
nātidūreṇa tasmācca daityācāryasya dhīmataḥ | sugandhaśailaśikhare saridbhirupaśobhitam || 48.58||
कर्दमस्याश्रमं पुण्यं तत्रास्ते भगवानृषिः । तस्यैव पूर्वदिग्भागे किञ्चिद् वै दक्षिणाश्रिते ॥ ४८.५९॥
kardamasyāśramaṃ puṇyaṃ tatrāste bhagavānṛṣiḥ | tasyaiva pūrvadigbhāge kiñcid vai dakṣiṇāśrite || 48.59||
सनत्कुमारो भगवांस्तत्रास्ते ब्रह्मवित्तमः । सर्वेष्वेतेषु शैलेषु ततान्येषु मुनीश्वराः ॥ ४८.६॥
sanatkumāro bhagavāṃstatrāste brahmavittamaḥ | sarveṣveteṣu śaileṣu tatānyeṣu munīśvarāḥ || 48.6||
सरांसि विमला नद्यो देवानामालयानि च । सिद्धलिङ्गानि पुण्यानि मुनिभिः स्थापितानि तु ॥ ४८.६१॥
sarāṃsi vimalā nadyo devānāmālayāni ca | siddhaliṅgāni puṇyāni munibhiḥ sthāpitāni tu || 48.61||
वन्यान्याश्रमवर्याणि संख्यातुं नैव शक्यते । एष संक्षेपतः प्रोक्तो जम्बूद्वीपस्य विस्तरः । न शक्यं विस्तराद् वक्तुं मया वर्षशतैरपि ॥ ४८.६२॥
vanyānyāśramavaryāṇi saṃkhyātuṃ naiva śakyate | eṣa saṃkṣepataḥ prokto jambūdvīpasya vistaraḥ | na śakyaṃ vistarād vaktuṃ mayā varṣaśatairapi || 48.62||
इति श्रीकूर्मपुराणे षट्साहस्त्र्यां संहितायां पूर्वविभागे अष्ट्चत्वारिशोऽध्यायः ॥ ४८॥
iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge aṣṭcatvāriśo'dhyāyaḥ || 48||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
