सूत उवाच ।
वेदव्यासावताराणि द्वापरे कथितानि तु । महादेवावताराणि कलौ श्रृणुत सुव्रताः ॥ ५३.१॥
vedavyāsāvatārāṇi dvāpare kathitāni tu | mahādevāvatārāṇi kalau śrṛṇuta suvratāḥ || 53.1||
आद्ये कलियुगे श्वेतो देवदेवो महाद्युतिः । नाम्ना हिताय विप्राणामभूद् वैवस्वतेऽन्तरे ॥ ५३.२॥
ādye kaliyuge śveto devadevo mahādyutiḥ | nāmnā hitāya viprāṇāmabhūd vaivasvate'ntare || 53.2||
हिमवच्छिखरे रम्ये सकले पर्वतोत्तमे । तस्य शिष्याः शिखायुक्ता वभूवुरमितप्रभाः ॥ ५३.३॥
himavacchikhare ramye sakale parvatottame | tasya śiṣyāḥ śikhāyuktā vabhūvuramitaprabhāḥ || 53.3||
श्वेतः श्वेतशिखश्चैव श्वेतास्यः श्वेतलोहितः । चत्वारस्ते महात्मानो ब्राह्मणा वेदपारगाः ॥ ५३.४॥
śvetaḥ śvetaśikhaścaiva śvetāsyaḥ śvetalohitaḥ | catvāraste mahātmāno brāhmaṇā vedapāragāḥ || 53.4||
सुभावो दमनश्चाथ सुहोत्रः कङ्कणस्तथा । लोकाक्षिस्त्वथ योगीन्द्रो जैगीषव्यस्तु सप्तमे ॥ ५३.५॥
subhāvo damanaścātha suhotraḥ kaṅkaṇastathā | lokākṣistvatha yogīndro jaigīṣavyastu saptame || 53.5||
अष्टमे दधिवाहः स्यान्नवमे ऋषभः प्रभुः । भृगुस्तु दशमे प्रोक्तस्तस्मादुग्रः पुरः स्मृतः ॥ ५३.६॥
aṣṭame dadhivāhaḥ syānnavame ṛṣabhaḥ prabhuḥ | bhṛgustu daśame proktastasmādugraḥ puraḥ smṛtaḥ || 53.6||
द्वादशेऽति समाख्यातो बाली वाथ त्रयोदशे । चतुर्दशे गौतमस्तु वेदद्रर्शी ततः परम् ॥ ५३.७॥
dvādaśe'ti samākhyāto bālī vātha trayodaśe | caturdaśe gautamastu vedadrarśī tataḥ param || 53.7||
गोकर्णश्चाभवत् तस्माद् गुहावासः शिखण्डधृक् । जटामाल्यट्टहासश्च दारुको लाङ्गली क्रमात् ॥ ५३.८॥
gokarṇaścābhavat tasmād guhāvāsaḥ śikhaṇḍadhṛk | jaṭāmālyaṭṭahāsaśca dāruko lāṅgalī kramāt || 53.8||
श्वेतस्तथा परः शूली डिण्डी मुण्डी च वै क्रमात् । सहिष्णुः सोमशर्मा च नकुलीशोऽन्तिमे प्रभुः ॥ ५३.९॥
śvetastathā paraḥ śūlī ḍiṇḍī muṇḍī ca vai kramāt | sahiṣṇuḥ somaśarmā ca nakulīśo'ntime prabhuḥ || 53.9||
वैवस्वतेऽन्तरे शंभोरवतारास्त्रिशूलिनः । अष्टाविंशतिराख्याता ह्यन्ते कलियुगे प्रभोः । तीर्थे कार्यावतारे स्याद् देवेशो नकुलीश्वरः ॥ ५३.१॥
vaivasvate'ntare śaṃbhoravatārāstriśūlinaḥ | aṣṭāviṃśatirākhyātā hyante kaliyuge prabhoḥ | tīrthe kāryāvatāre syād deveśo nakulīśvaraḥ || 53.1||
प्रसन्नमनसो दान्ता ऐश्वरीं भक्तिमाश्रिताः । क्रमेण तान् प्रवक्ष्यामि योगिनो योगवित्तमान् ॥ ५३.११॥
prasannamanaso dāntā aiśvarīṃ bhaktimāśritāḥ | krameṇa tān pravakṣyāmi yogino yogavittamān || 53.11||
श्वेतः श्वेतशिखश्चैव श्वेतास्यः श्वेतलोहितः । दुन्दुभिः शतरूपश्च ऋचीकः केतुमांस्तथा । विकेशश्च विशोकश्च विपापश्शापनाशनः ॥ ५३.१२॥
śvetaḥ śvetaśikhaścaiva śvetāsyaḥ śvetalohitaḥ | dundubhiḥ śatarūpaśca ṛcīkaḥ ketumāṃstathā | vikeśaśca viśokaśca vipāpaśśāpanāśanaḥ || 53.12||
सुमुखो दुर्मुखश्चैव दुर्दमो दुरतिक्रमः । सनकः सनातनश्चैव तथैवच सनन्दनः ॥ ५३.१३॥
sumukho durmukhaścaiva durdamo duratikramaḥ | sanakaḥ sanātanaścaiva tathaivaca sanandanaḥ || 53.13||
दालभ्यश्च महायोगी धर्मात्मनो महौजसः । सुधामा विरजाश्चैव शङ्खवाण्यज एव च ॥ ५३.१४॥
dālabhyaśca mahāyogī dharmātmano mahaujasaḥ | sudhāmā virajāścaiva śaṅkhavāṇyaja eva ca || 53.14||
सारस्वतस्तथा मोघो घनवाहः सुवाहनः । कपिलश्चासुरिश्चैव वोढुः पञ्चशिखो मुनिः ॥ ५३.१५॥
sārasvatastathā mogho ghanavāhaḥ suvāhanaḥ | kapilaścāsuriścaiva voḍhuḥ pañcaśikho muniḥ || 53.15||
पराशरश्च गर्गश्च भार्गवश्चाङ्गिरास्तथा । बलबन्धुर्निरामित्रः केतुश्रृङ्गस्तपोधनाः ॥ ५३.१६॥
parāśaraśca gargaśca bhārgavaścāṅgirāstathā | balabandhurnirāmitraḥ ketuśrṛṅgastapodhanāḥ || 53.16||
लम्बोदरश्च लम्बश्च लाम्बाक्षो लम्बकेशकः । सर्वज्ञः समबुद्धिश्च साध्या साध्यस्तथैव च ॥ ५३.१७॥
lambodaraśca lambaśca lāmbākṣo lambakeśakaḥ | sarvajñaḥ samabuddhiśca sādhyā sādhyastathaiva ca || 53.17||
शुधामा काश्यपश्चैव वसिष्ठो वारिजास्तथा । अत्रिरुग्रस्तथा चैव श्रवणोऽथ सुवैद्यकः ॥ ५३.१८॥
śudhāmā kāśyapaścaiva vasiṣṭho vārijāstathā | atrirugrastathā caiva śravaṇo'tha suvaidyakaḥ || 53.18||
कुणिश्च कुणिबाहुश्च कुशरीरः कुनेत्रकः । कश्यपोह्युशना चैव च्यवनोऽथ बृहस्पतिः ॥ ५३.१९॥
kuṇiśca kuṇibāhuśca kuśarīraḥ kunetrakaḥ | kaśyapohyuśanā caiva cyavano'tha bṛhaspatiḥ || 53.19||
उतथ्यो वामदेवश्च महाकायो महानिलिः । वाचश्रवाः सुपीकश्च श्यावाश्वः सुपथीश्वरः ॥ ५३.२॥
utathyo vāmadevaśca mahākāyo mahāniliḥ | vācaśravāḥ supīkaśca śyāvāśvaḥ supathīśvaraḥ || 53.2||
हरिण्यनाभः कौशल्यो लोकाक्षिः कुथुमिस्तथा । सुमन्तुर्वर्चसो विद्वान् कबन्धः कुषिकन्धरः ॥ ५३.२१॥
hariṇyanābhaḥ kauśalyo lokākṣiḥ kuthumistathā | sumanturvarcaso vidvān kabandhaḥ kuṣikandharaḥ || 53.21||
प्लक्षो दार्वायणिश्चैव केतुमान् गौतमस्तथा । भल्लाची मधुपिङ्गश्च श्वेतकेतुस्तपोधनः ॥ ५३.२२॥
plakṣo dārvāyaṇiścaiva ketumān gautamastathā | bhallācī madhupiṅgaśca śvetaketustapodhanaḥ || 53.22||
उषिधा बृहद्रक्षश्च देवलः कविरेव च । शालहोत्रोऽग्निवेश्यश्च युवनाश्वः शरद्वसुः ॥ ५३.२३॥
uṣidhā bṛhadrakṣaśca devalaḥ kavireva ca | śālahotro'gniveśyaśca yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ || 53.23||
छगलः कुण्डकर्णश्च कुन्तश्चैव प्रवाहकः । उलूको विद्युतश्चैव शाद्रको ह्याश्वलायनः ॥ ५३.२४॥
chagalaḥ kuṇḍakarṇaśca kuntaścaiva pravāhakaḥ | ulūko vidyutaścaiva śādrako hyāśvalāyanaḥ || 53.24||
अक्षपादः कुमारश्च उलूको वत्स एव च । कुशिकश्चैव गर्गश्च मित्रको रुरुरेव च ॥ ५३.२५॥
akṣapādaḥ kumāraśca ulūko vatsa eva ca | kuśikaścaiva gargaśca mitrako rurureva ca || 53.25||
शिष्या एते महात्मानः सर्वोवर्त्तेषु योगिनाम् । विमला ब्रह्मभूयिष्ठा ज्ञानयोगपरायणाः ॥ ५३.२६॥
śiṣyā ete mahātmānaḥ sarvovartteṣu yoginām | vimalā brahmabhūyiṣṭhā jñānayogaparāyaṇāḥ || 53.26||
कुर्वन्ति चावताराणि ब्राह्मणानां हिताय हि । योगेश्वराणामादेशाद् वेदसंस्थापनाय वै ॥ ५३.२७॥
kurvanti cāvatārāṇi brāhmaṇānāṃ hitāya hi | yogeśvarāṇāmādeśād vedasaṃsthāpanāya vai || 53.27||
ये ब्राह्मणाः संस्मरन्ति नमस्यन्ति च सर्वदा । तर्पयन्त्यर्चयन्त्येतान् ब्रह्मविद्यामवाप्नुयुः ॥ ५३.२८॥
ye brāhmaṇāḥ saṃsmaranti namasyanti ca sarvadā | tarpayantyarcayantyetān brahmavidyāmavāpnuyuḥ || 53.28||
इदं वैवस्वतं प्रोक्तमन्तरं विस्तरेण तु । भविष्यति च सावर्णो दक्षसावर्ण एव च ॥ ५३.२९॥
idaṃ vaivasvataṃ proktamantaraṃ vistareṇa tu | bhaviṣyati ca sāvarṇo dakṣasāvarṇa eva ca || 53.29||
दशमो ब्रह्मसावर्णो धर्म एकादश स्मृतः। द्वादशो रुद्रसावर्णो रोचमानस्त्रयोदशः ॥ ५३.३॥
daśamo brahmasāvarṇo dharma ekādaśa smṛtaḥ| dvādaśo rudrasāvarṇo rocamānastrayodaśaḥ || 53.3||
भौत्यश्चतुर्दशः प्रोक्तो भविष्या मनवः क्रमात् । अयं वः कथितो ह्यंशः पूर्वो नारायणेरितः॥ ५३.३१॥
bhautyaścaturdaśaḥ prokto bhaviṣyā manavaḥ kramāt | ayaṃ vaḥ kathito hyaṃśaḥ pūrvo nārāyaṇeritaḥ|| 53.31||
भूतैर्भव्यैर्वर्त्तमानैराख्यानैरुपबृंहितः । यः पठेच्छृणुयाद् वापि श्रावयेद् वा द्विजोत्तमान्॥ ५३.३२॥
bhūtairbhavyairvarttamānairākhyānairupabṛṃhitaḥ | yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi śrāvayed vā dvijottamān|| 53.32||
सर्वपापविनिर्मुक्तो ब्रह्मणा सह मोदते । पठेद् देवालये स्नात्वा नदीतीरेषु चैव हि ॥ ५३.३३॥
sarvapāpavinirmukto brahmaṇā saha modate | paṭhed devālaye snātvā nadītīreṣu caiva hi || 53.33||
नारायणं नमस्कृत्य भावेन पुरुषोत्तमम् । नमो देवादिदेवाय देवानां परमात्मने । पुरुषाय पुराणाय विष्णवे कूर्मरूपिणे ॥ ५३.३४॥
nārāyaṇaṃ namaskṛtya bhāvena puruṣottamam | namo devādidevāya devānāṃ paramātmane | puruṣāya purāṇāya viṣṇave kūrmarūpiṇe || 53.34||
इति श्रीकूर्मपुराणे षट्साहस्त्र्यां संहितायां पूर्वविभागे त्रिपञ्चाशोऽध्यायः ॥ ५३.३५॥
iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhastryāṃ saṃhitāyāṃ pūrvavibhāge tripañcāśo'dhyāyaḥ || 53.35||
ॐ श्री परमात्मने नमः