नन्दीश्वर उवाच।।
सनत्कुमार सुप्रीत्या शिवस्य परमात्मनः ।। अवतारं शृणु विभोर्जटिलाह्वं सुपावनम्। ।। १।।
sanatkumāra suprītyā śivasya paramātmanaḥ || avatāraṃ śṛṇu vibhorjaṭilāhvaṃ supāvanam| || 1||
पुरा सती दक्षकन्या त्यक्त्वा देहं पितुर्मखे ।। स्वपित्राऽनादृता जज्ञे मेनायां हिमभूधरात्।।२।।
purā satī dakṣakanyā tyaktvā dehaṃ piturmakhe || svapitrā'nādṛtā jajñe menāyāṃ himabhūdharāt||2||
सा गत्वा गहनेऽरण्ये तेपे सुवि मलं तपः ।। शंकरम्पतिमिच्छन्ती सखीभ्यां संयुता शिवा।।
sā gatvā gahane'raṇye tepe suvi malaṃ tapaḥ || śaṃkarampatimicchantī sakhībhyāṃ saṃyutā śivā||
तत्तपःसुपरीक्षार्थं सप्तर्षीन्प्रैषयच्छिवः।।तपःस्थानं तु पार्वत्या नानालीलाविशारदः ।। ४।।
tattapaḥsuparīkṣārthaṃ saptarṣīnpraiṣayacchivaḥ||tapaḥsthānaṃ tu pārvatyā nānālīlāviśāradaḥ || 4||
ते गत्वा तत्र मुनयः परीक्षां चक्रुरादरात् ।। तस्याः सुयत्नतो नैव समर्था ह्यभवंश्च ते ।। ५।।।
te gatvā tatra munayaḥ parīkṣāṃ cakrurādarāt || tasyāḥ suyatnato naiva samarthā hyabhavaṃśca te || 5|||
तत्रागत्य शिवं नत्वा वृत्तान्तं च निवेद्य तत्।।तदाज्ञां समनुप्राप्य स्वर्लोकं जग्मुरादरात् ।। ६।।
tatrāgatya śivaṃ natvā vṛttāntaṃ ca nivedya tat||tadājñāṃ samanuprāpya svarlokaṃ jagmurādarāt || 6||
गतेषु मुनिषु स्वस्थानं शंकरः स्वयम्।।परीक्षितुं शिवावृत्तमैच्छत्सूतिकरः प्रभुः।।७।।
gateṣu muniṣu svasthānaṃ śaṃkaraḥ svayam||parīkṣituṃ śivāvṛttamaicchatsūtikaraḥ prabhuḥ||7||
सुप्रसन्नस्तपस्वीच्छाशमनादयमीश्वरः।।ब्रह्मचर्य्यस्वरूपोऽभूत्तदाद्भुततरः प्रभुः।।८।
suprasannastapasvīcchāśamanādayamīśvaraḥ||brahmacaryyasvarūpo'bhūttadādbhutataraḥ prabhuḥ||8|
अतीव स्थविरो विप्रदेहधारी स्वतेजसा।।प्रज्वलन्मनसा हृष्टो दण्डी छत्री महोज्जलः।९।।
atīva sthaviro vipradehadhārī svatejasā||prajvalanmanasā hṛṣṭo daṇḍī chatrī mahojjalaḥ|9||
धृत्वैवं जटिलं रूपं जगाम गिरिजावनम्।।अतिप्रीतियुतः शम्भुश्शङ्करो भक्तवत्सलः।।3.33.१०।।
dhṛtvaivaṃ jaṭilaṃ rūpaṃ jagāma girijāvanam||atiprītiyutaḥ śambhuśśaṅkaro bhaktavatsalaḥ||3.33.10||
तत्रापश्यस्त्थितान्देवीं सखीभिः परिवारिताम्।।वेदिकोपरि शुद्धान्तां शिवामिव विधोः कलाम् ।। ११।।
tatrāpaśyastthitāndevīṃ sakhībhiḥ parivāritām||vedikopari śuddhāntāṃ śivāmiva vidhoḥ kalām || 11||
शंभुर्निरीक्ष्य तान्देवीं ब्रह्मचारिस्वरूपवान्।।उपकण्ठं ययौ प्रीत्या चोत्सुकी भक्तवत्सलः।।१२।।
śaṃbhurnirīkṣya tāndevīṃ brahmacārisvarūpavān||upakaṇṭhaṃ yayau prītyā cotsukī bhaktavatsalaḥ||12||
आगतं सा तदा दृष्ट्वा ब्राह्मणं तेजसाद्भुतम्।।अंगेषु लोमशं शान्तं दण्डचर्मसमन्वितम् ।। १३।।
āgataṃ sā tadā dṛṣṭvā brāhmaṇaṃ tejasādbhutam||aṃgeṣu lomaśaṃ śāntaṃ daṇḍacarmasamanvitam || 13||
ब्रह्मचर्य्यधरं वृद्धं जटिलं सकमण्डलुम्।।अपूजयत्परप्रीत्या सर्वपूजोपहारकैः।।१४।।
brahmacaryyadharaṃ vṛddhaṃ jaṭilaṃ sakamaṇḍalum||apūjayatparaprītyā sarvapūjopahārakaiḥ||14||
ततस्ता पार्वतीदेवी पूजितं परया मुदा ।। कुशलं पर्यपृच्छत्तं ब्रह्मचारिणमादरात् ।। १५।।
tatastā pārvatīdevī pūjitaṃ parayā mudā || kuśalaṃ paryapṛcchattaṃ brahmacāriṇamādarāt || 15||
ब्रह्मचारिस्वरूपेण कस्त्वं हि कुत आगतः।।इद्ं वनं भासयसि वद वेदविदां वर।। १६।।
brahmacārisvarūpeṇa kastvaṃ hi kuta āgataḥ||idṃ vanaṃ bhāsayasi vada vedavidāṃ vara|| 16||
नन्दीश्वर उवाच।।
इति पृष्टस्तु पार्वत्या ब्रह्मचारी स वै द्विजः ।। प्रत्युवाच द्रुतम्प्रीत्या शिवाभावपरीक्षया ।। १७ ।।
iti pṛṣṭastu pārvatyā brahmacārī sa vai dvijaḥ || pratyuvāca drutamprītyā śivābhāvaparīkṣayā || 17 ||
ब्रह्मचार्य्युवाच ।।
अहमिच्छाभिगामी च ब्रह्मचारी द्विजोस्मि वै ।। तपस्वी सुखदोऽन्येषामुपकारी न संशयः ।। १८।।
ahamicchābhigāmī ca brahmacārī dvijosmi vai || tapasvī sukhado'nyeṣāmupakārī na saṃśayaḥ || 18||
नन्दीश्वर उवाच ।।
इत्युक्त्वा ब्रह्मचारी स शंकरो भक्तवत्सलः ।। ।तस्थिवानुपकण्ठं स गोपायन्रूपमात्मनः ।। १९ ।।
ityuktvā brahmacārī sa śaṃkaro bhaktavatsalaḥ || |tasthivānupakaṇṭhaṃ sa gopāyanrūpamātmanaḥ || 19 ||
ब्रह्मचार्य्युवाच ।।
किम्ब्रवीमि महादेवि कथनीयन्न विद्यते ।। महानर्थकरं वृत्तं दृश्यते विकृतं महत् ।। 3.33.२०।।
kimbravīmi mahādevi kathanīyanna vidyate || mahānarthakaraṃ vṛttaṃ dṛśyate vikṛtaṃ mahat || 3.33.20||
नवे वयसि सद्भोगसाधने सुखकारणे ।। महोपचारसद्भोगैर्वृथैव त्वं तपस्यसि।।२।।
nave vayasi sadbhogasādhane sukhakāraṇe || mahopacārasadbhogairvṛthaiva tvaṃ tapasyasi||2||
का त्वं कस्यासि तनया किमर्थं विजने वने ।। तपश्चरसि दुर्धर्षं मुनिभिः प्रयतात्मभिः ।। २२ ।।
kā tvaṃ kasyāsi tanayā kimarthaṃ vijane vane || tapaścarasi durdharṣaṃ munibhiḥ prayatātmabhiḥ || 22 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
इति तद्वचनं श्रुत्वा प्रहस्य परमेश्वरी ।। उवाच वचनं प्रीत्या ब्रह्मचारिणमुत्तमम्।।२३।।
iti tadvacanaṃ śrutvā prahasya parameśvarī || uvāca vacanaṃ prītyā brahmacāriṇamuttamam||23||
पार्वत्युवाच ।।
शृणु विप्र ब्रह्मचारिन्मदवृत्तमखिलं मुने।।जन्म मे भारते वर्षे साम्प्रतं हिमवद्गृहे ।। २४ ।।
śṛṇu vipra brahmacārinmadavṛttamakhilaṃ mune||janma me bhārate varṣe sāmprataṃ himavadgṛhe || 24 ||
पूर्वं दक्षगृहे जन्म सती शङ्करकामिनी ।। योगेन त्यक्तदेहाहं तातेन पतिनिन्दिना ।। २५ ।।
pūrvaṃ dakṣagṛhe janma satī śaṅkarakāminī || yogena tyaktadehāhaṃ tātena patinindinā || 25 ||
अत्र जन्मनि संप्राप्य सुपुण्येन शिवो द्विज ।। मां त्यक्त्वा भस्मसात्कृत्वा मन्मथं स जगाम ह।।२६।।
atra janmani saṃprāpya supuṇyena śivo dvija || māṃ tyaktvā bhasmasātkṛtvā manmathaṃ sa jagāma ha||26||
प्रयाते शङ्करे तापाद्व्रीडिताहं पितुर्गृहात् ।। आगच्छमत्र तपसे गुरुवाक्येन संयता ।। २७।।
prayāte śaṅkare tāpādvrīḍitāhaṃ piturgṛhāt || āgacchamatra tapase guruvākyena saṃyatā || 27||
मनसा वचसा साक्षात्कर्मणा पतिभावतः ।। सत्यम्ब्रवीमि नोऽसत्यं संवृतः शङ्करो मया ।। २८ ।।
manasā vacasā sākṣātkarmaṇā patibhāvataḥ || satyambravīmi no'satyaṃ saṃvṛtaḥ śaṅkaro mayā || 28 ||
जानामि दुर्लभं वस्तु कथम्प्राप्यं मया भवेत् ।। तथापि मनसौत्सुक्यात्तप्यते मे तपोऽधुना।।२९।।
jānāmi durlabhaṃ vastu kathamprāpyaṃ mayā bhavet || tathāpi manasautsukyāttapyate me tapo'dhunā||29||
हित्वेन्द्रप्रमुखान्देवान्विष्णुम्ब्रह्माणमप्यहम्।।पतिम्पिनाकपाणिं वै प्राप्तुमिच्छामि सत्यतः।।3.33.३०।।
hitvendrapramukhāndevānviṣṇumbrahmāṇamapyaham||patimpinākapāṇiṃ vai prāptumicchāmi satyataḥ||3.33.30||
नन्दीश्वर उवाच ।।
इत्येवं वचनं श्रुत्वा पार्वत्या हि सुनिश्चितम्।।मुने स जटिलो रुद्रो विहसन्वाक्यमब्रवीत् ।। ३१।।
ityevaṃ vacanaṃ śrutvā pārvatyā hi suniścitam||mune sa jaṭilo rudro vihasanvākyamabravīt || 31||
जटिल उवाच ।।
हिमाचलसुते देवि का बुद्धिः स्वीकृता त्वया ।। रुद्रार्थं विबुधान्हित्वा करोषि विपुलन्तपः ।। ३२।।
himācalasute devi kā buddhiḥ svīkṛtā tvayā || rudrārthaṃ vibudhānhitvā karoṣi vipulantapaḥ || 32||
जानाम्यहं च तं रुद्रं शृणु त्वम्प्रवदामि ते।।वृषध्वजस्स रुद्रो हि विकृतात्मा जटाधरः।।३३।।
jānāmyahaṃ ca taṃ rudraṃ śṛṇu tvampravadāmi te||vṛṣadhvajassa rudro hi vikṛtātmā jaṭādharaḥ||33||
एकाकी च सदा नित्यं विरागी च विशेषतः ।। तस्मात्त्वं तेन रुद्रेण मनो योक्तुं न चार्हसि ।। ३४।।
ekākī ca sadā nityaṃ virāgī ca viśeṣataḥ || tasmāttvaṃ tena rudreṇa mano yoktuṃ na cārhasi || 34||
सर्वं विरुद्धं रूपादि तव देवि हरस्य च।मह्यं न रोचते ह्येतद्यदीच्छसि तथा कुरु ।। ३५।।
sarvaṃ viruddhaṃ rūpādi tava devi harasya ca|mahyaṃ na rocate hyetadyadīcchasi tathā kuru || 35||
नन्दीश्वर उवाच।।
इत्युक्त्वा च पुना रुद्रो ब्रह्मचारिस्वरूपवान्।।निनिन्द बहुधात्मानं तदग्रे तां परीक्षितुम्।।३६।।
ityuktvā ca punā rudro brahmacārisvarūpavān||nininda bahudhātmānaṃ tadagre tāṃ parīkṣitum||36||
तच्छ्रुत्वा पार्वती देवी विप्रवाक्यं दुरासदम्।।प्रत्युवाच महाक्रुद्धा शिवनिन्दापरं च तम्।।३७।।
tacchrutvā pārvatī devī vipravākyaṃ durāsadam||pratyuvāca mahākruddhā śivanindāparaṃ ca tam||37||
एतावद्धि मया ज्ञातं कश्चिद्धन्यो भविष्यति ।। परन्तु सकलं ज्ञातमवध्यो दृश्यतेऽधुना ।। ३८।।
etāvaddhi mayā jñātaṃ kaściddhanyo bhaviṣyati || parantu sakalaṃ jñātamavadhyo dṛśyate'dhunā || 38||
ब्रह्मचारिस्वरूपेण कश्चित्त्वं धूर्त आगतः ।। शिवनिन्दा कृता मूढ त्वया मन्युरभून्मम ।। ३९।।
brahmacārisvarūpeṇa kaścittvaṃ dhūrta āgataḥ || śivanindā kṛtā mūḍha tvayā manyurabhūnmama || 39||
शिवं त्वं च न जानासि शिवात्त्वं हि बहिर्मुखः ।। त्वत्पूजा च कृता यन्मे तस्मात्तापयुताऽभवम् ।। 3.33.४०।।
śivaṃ tvaṃ ca na jānāsi śivāttvaṃ hi bahirmukhaḥ || tvatpūjā ca kṛtā yanme tasmāttāpayutā'bhavam || 3.33.40||
शिवनिन्दां करोतीह तत्त्वमज्ञाय यः पुमान्।।आजन्मसंचितं पुण्यं तस्य भस्मीभवत्युत ।। ४१।।
śivanindāṃ karotīha tattvamajñāya yaḥ pumān||ājanmasaṃcitaṃ puṇyaṃ tasya bhasmībhavatyuta || 41||
शिवविद्वेषिणं स्पृष्ट्वा प्रायश्चित्तं समाचरेत् ।। ४२।।
śivavidveṣiṇaṃ spṛṣṭvā prāyaścittaṃ samācaret || 42||
रे रे दुष्ट त्वया प्रोक्तमहं जानामि शंकरम्।।निश्चयेन न विज्ञातः शिव एव परः प्रभुः ।। ४३।।
re re duṣṭa tvayā proktamahaṃ jānāmi śaṃkaram||niścayena na vijñātaḥ śiva eva paraḥ prabhuḥ || 43||
यथा तथा भवेद्रुद्रो मायया बहुरूपवान् ।। ममाभीष्टप्रदोऽत्यन्तं निर्विकारः सताम्प्रियः ।। ४४ ।।
yathā tathā bhavedrudro māyayā bahurūpavān || mamābhīṣṭaprado'tyantaṃ nirvikāraḥ satāmpriyaḥ || 44 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
इत्युक्त्वा तं शिवा देवी शिवतत्त्वं जगाद सा ।। यत्र ब्रह्मतया रुद्रः कथ्यते निर्गुणोऽव्ययः ।। ४५।।
ityuktvā taṃ śivā devī śivatattvaṃ jagāda sā || yatra brahmatayā rudraḥ kathyate nirguṇo'vyayaḥ || 45||
तदाकर्ण्य वचो देव्या ब्रह्मचारी स वै द्विजः।।पुनर्वचनमादातुं यावदेव प्रचक्रमे ।। ४६।।
tadākarṇya vaco devyā brahmacārī sa vai dvijaḥ||punarvacanamādātuṃ yāvadeva pracakrame || 46||
प्रोवाच गिरिजा तावत्स्वसखीं विजयान्द्रुतम् ।। शिवासक्तमनोवृत्तिः शिवनिन्दापराङ्मुखी।।४७।। ।।
provāca girijā tāvatsvasakhīṃ vijayāndrutam || śivāsaktamanovṛttiḥ śivanindāparāṅmukhī||47|| ||
गिरिजोवाच।।
वारणीयः प्रयत्नेन सख्ययं हि द्विजाधमः ।। पुनर्वक्तुमनाश्चायं शिवनिन्दां करिष्यति ।। ४८।।
vāraṇīyaḥ prayatnena sakhyayaṃ hi dvijādhamaḥ || punarvaktumanāścāyaṃ śivanindāṃ kariṣyati || 48||
न केवलं भवेत्पापं निन्दाकर्तुः शिवस्य हि ।। यो वै शृणोति तन्निन्दां पापभाक्स भवेदिह ।। ४९।।
na kevalaṃ bhavetpāpaṃ nindākartuḥ śivasya hi || yo vai śṛṇoti tannindāṃ pāpabhāksa bhavediha || 49||
शिवनिन्दाकरो वध्यस्सर्वथा शिवकिंकरैः।।ब्राह्मणश्चेत्स वै त्याज्यो गन्तव्यं तत्स्थलाद्द्रुतम्।।3.33.५०।।
śivanindākaro vadhyassarvathā śivakiṃkaraiḥ||brāhmaṇaścetsa vai tyājyo gantavyaṃ tatsthalāddrutam||3.33.50||
अयन्दुष्टः पुनर्निंदां करिष्यति शिवस्य हि ।। ब्राह्मणत्वादवध्यश्च त्याज्योऽदृश्यश्च सर्वथा ।। ५१ ।।
ayanduṣṭaḥ punarniṃdāṃ kariṣyati śivasya hi || brāhmaṇatvādavadhyaśca tyājyo'dṛśyaśca sarvathā || 51 ||
स्थलमेतद्द्रुतं हित्वा यास्यामोऽन्यत्र मा चिरम् ।। यथा संभाषणं न स्यादनेनाविदुषा पुनः ।। ९२ ।।
sthalametaddrutaṃ hitvā yāsyāmo'nyatra mā ciram || yathā saṃbhāṣaṇaṃ na syādanenāviduṣā punaḥ || 92 ||
।। नन्दीश्वर उवाच ।।
इत्युक्त्वा चोमया यावत्पदमुत्क्षिप्यते मुने ।। असौ तावच्छिवः साक्षादाललम्बे पटं स्वयम्।।५३।।
ityuktvā comayā yāvatpadamutkṣipyate mune || asau tāvacchivaḥ sākṣādālalambe paṭaṃ svayam||53||
कृत्वा स्वरूपं दिव्यं च शिवाध्यानं यथा तथा।।दर्शयित्वा शिवायै तामुवाचावाङ्मुखी शिवः ।। ५४।।
kṛtvā svarūpaṃ divyaṃ ca śivādhyānaṃ yathā tathā||darśayitvā śivāyai tāmuvācāvāṅmukhī śivaḥ || 54||
शिव उवाच।।
कुत्र त्वं यासि मां हित्वा न त्वन्त्याज्या मया शिवे।।मया परीक्षितासि त्वं दृढभक्तासि मेऽनघे ।। ५५।।
kutra tvaṃ yāsi māṃ hitvā na tvantyājyā mayā śive||mayā parīkṣitāsi tvaṃ dṛḍhabhaktāsi me'naghe || 55||
ब्रह्मचारिस्वरूपेण भावमिच्छुस्त्वदीयकम्।।तवोपकण्ठमागत्य प्रावोचं विविधं वचः।।५६।।
brahmacārisvarūpeṇa bhāvamicchustvadīyakam||tavopakaṇṭhamāgatya prāvocaṃ vividhaṃ vacaḥ||56||
प्रसन्नोस्मि दृढं भक्त्या शिवे तव विशेषतः।।चित्तेप्सितं वरं ब्रूहि नादेयं विद्यते तव।।५७।।
prasannosmi dṛḍhaṃ bhaktyā śive tava viśeṣataḥ||cittepsitaṃ varaṃ brūhi nādeyaṃ vidyate tava||57||
अद्यप्रभृति ते दासस्तपोभिः प्रेमनिर्भरे।।कृतोऽस्मि तव सौन्दर्य्यात्क्षण एको युगायते।।५८।।
adyaprabhṛti te dāsastapobhiḥ premanirbhare||kṛto'smi tava saundaryyātkṣaṇa eko yugāyate||58||
त्यज्यतां च त्वया लज्जा मम पत्नी सनातनी ।। एहि प्रिये त्वया साकं द्रुतं यामि स्वकं गिरिम्।।५९।।
tyajyatāṃ ca tvayā lajjā mama patnī sanātanī || ehi priye tvayā sākaṃ drutaṃ yāmi svakaṃ girim||59||
इत्युक्तवति देवेशे शिवाति मुदमाप सा ।। तपोदुःखन्तु यत्सर्वं तज्जहौ द्रुतमेव हि ।। 3.33.६ ०।।
ityuktavati deveśe śivāti mudamāpa sā || tapoduḥkhantu yatsarvaṃ tajjahau drutameva hi || 3.33.6 0||
ततः प्रहृष्टा सा दृष्ट्वा दिव्यरूपं शिवस्य तत्।।प्रत्युवाच प्रभुं प्रीत्या लज्जयाधो मुखी शिवा ।। ६१ ।।
tataḥ prahṛṣṭā sā dṛṣṭvā divyarūpaṃ śivasya tat||pratyuvāca prabhuṃ prītyā lajjayādho mukhī śivā || 61 ||
शिवोवाच ।।
यदि प्रसन्नो देवेश करोषि च कृपां मयि ।। पतिर्मे भव देवेश इत्युक्तश्शिवया शिवः । । ६२ ।।
yadi prasanno deveśa karoṣi ca kṛpāṃ mayi || patirme bhava deveśa ityuktaśśivayā śivaḥ | | 62 ||
गृहीत्वा विधिवत्पाणिं कैलासं स तया ययौ ।। पतिं तं गिरिजा प्राप्य देवकार्यं चकार सा । ।६३। ।
gṛhītvā vidhivatpāṇiṃ kailāsaṃ sa tayā yayau || patiṃ taṃ girijā prāpya devakāryaṃ cakāra sā | |63| |
इति प्रोक्तस्तु ते तात ब्रह्मचारि स्वरूपकः । ।शिवावतारो हि मया शिवाभावपरीक्षकः । । ६४ । ।
iti proktastu te tāta brahmacāri svarūpakaḥ | |śivāvatāro hi mayā śivābhāvaparīkṣakaḥ | | 64 | |
इदमाख्यानमनघं परमं व्याहृतं मया । ।य एतच्छृणुयात्प्रीत्या सुखी गतिमाप्नुयात् ।। ६५।।
idamākhyānamanaghaṃ paramaṃ vyāhṛtaṃ mayā | |ya etacchṛṇuyātprītyā sukhī gatimāpnuyāt || 65||
इति श्रीशिवमहापुराणे तृतीयायां शतरुद्रसंहितायां ब्रह्मचारिशिवावतारवर्णनं नाम त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः । ।३३। । इति चतुरशीतिरवताराः ( ८४)
iti śrīśivamahāpurāṇe tṛtīyāyāṃ śatarudrasaṃhitāyāṃ brahmacāriśivāvatāravarṇanaṃ nāma trayastriṃśo'dhyāyaḥ | |33| | iti caturaśītiravatārāḥ ( 84)
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
