श्रीशिवमहापुराणम्
śrīśivamahāpurāṇam
अथ श्रीशिवमहापुराणं विद्येश्वरसंहिता प्रारभ्यते
atha śrīśivamahāpurāṇaṃ vidyeśvarasaṃhitā prārabhyate
श्रीगणेशाय नमः
śrīgaṇeśāya namaḥ
श्रीगुरुभ्यो नमः
śrīgurubhyo namaḥ
श्रिसरस्वत्यै नमः
śrisarasvatyai namaḥ
अथ शिवपुराणे प्रथमा विद्येश्वरसंहिता प्रारभ्यते
atha śivapurāṇe prathamā vidyeśvarasaṃhitā prārabhyate
आद्यन्तमंगलमजातसमानभावमार्यं तमीशमजरामरमात्मदेवम् ।। पंचाननं प्रबलपंचविनोदशीलं संभावये मनसिशंकरमम्बिकेशम् ।। १।।
ādyantamaṃgalamajātasamānabhāvamāryaṃ tamīśamajarāmaramātmadevam || paṃcānanaṃ prabalapaṃcavinodaśīlaṃ saṃbhāvaye manasiśaṃkaramambikeśam || 1||
व्यास उवाच ।
धर्मक्षेत्रे महाक्षेत्रे गंगाकालिन्दिसंगमे ।। प्रयागे परमे पुण्ये ब्रह्मलोकस्य वर्त्मनि ।। २।।
dharmakṣetre mahākṣetre gaṃgākālindisaṃgame || prayāge parame puṇye brahmalokasya vartmani || 2||
मुनयः शंसितात्मानस्सत्यव्रतपरायणाः ।। महौजसो महाभागा महासत्रं वितेनिरे ।। ३।।
munayaḥ śaṃsitātmānassatyavrataparāyaṇāḥ || mahaujaso mahābhāgā mahāsatraṃ vitenire || 3||
तत्र सत्रं समाकर्ण्य व्यासशिष्यो महामुनिः ।। आजगाम मुनीन्द्र ष्टुं सूतः पौराणिकोत्तमः ।। ४।।
tatra satraṃ samākarṇya vyāsaśiṣyo mahāmuniḥ || ājagāma munīndra ṣṭuṃ sūtaḥ paurāṇikottamaḥ || 4||
तं दृष्ट्वा सूतमायांतं हर्षिता मुनयस्तदा ।। चेतसा सुप्रसन्नेन पूजां चक्रुर्यथाविधि ।। ५।।
taṃ dṛṣṭvā sūtamāyāṃtaṃ harṣitā munayastadā || cetasā suprasannena pūjāṃ cakruryathāvidhi || 5||
ततो विनयसंयुक्ता प्रोचुः सांजलयश्च ते ।। सुप्रसन्ना महात्मानः स्तुतिं कृत्वायथाविधि ।। ६।।
tato vinayasaṃyuktā procuḥ sāṃjalayaśca te || suprasannā mahātmānaḥ stutiṃ kṛtvāyathāvidhi || 6||
रोमहर्षण सर्वज्ञ भवान्वै भाग्यगौरवात् ।। पुराणविद्यामखिलां व्यासात्प्रत्यर्थमीयिवान् ।। ७।।
romaharṣaṇa sarvajña bhavānvai bhāgyagauravāt || purāṇavidyāmakhilāṃ vyāsātpratyarthamīyivān || 7||
तस्मादाश्चर्य्यभूतानां कथानां त्वं हि भाजनम् ।। रत्नानामुरुसाराणां रत्नाकर इवार्णवः ।। ८।।
tasmādāścaryyabhūtānāṃ kathānāṃ tvaṃ hi bhājanam || ratnānāmurusārāṇāṃ ratnākara ivārṇavaḥ || 8||
यच्च भूतं च भव्यं च यच्चान्यद्वस्तु वर्तते ।। न त्वयाऽविदितं किंचित्त्रिषु लोकेषु विद्यते ।। ९।।
yacca bhūtaṃ ca bhavyaṃ ca yaccānyadvastu vartate || na tvayā'viditaṃ kiṃcittriṣu lokeṣu vidyate || 9||
त्वं मद्दिष्टवशादस्य दर्शनार्थमिहागतः ।। कुर्वन्किमपि नः श्रेयो न वृथा गंतुमर्हसि ।। १०।।
tvaṃ maddiṣṭavaśādasya darśanārthamihāgataḥ || kurvankimapi naḥ śreyo na vṛthā gaṃtumarhasi || 10||
तत्त्वं श्रुतं स्म नः सर्वं पूर्वमेव शुभाशुभम् ।। न तृप्तिमधिगच्छामः श्रवणेच्छा मुहुर्मुहुः १.१. ।। ११।।
tattvaṃ śrutaṃ sma naḥ sarvaṃ pūrvameva śubhāśubham || na tṛptimadhigacchāmaḥ śravaṇecchā muhurmuhuḥ 1.1. || 11||
इदानीमेकमेवास्ति श्रोतव्यं सूत सन्मते ।। तद्र हस्यमपि ब्रूहि यदि तेऽनुग्रहो भवेत् ।। १२।।
idānīmekamevāsti śrotavyaṃ sūta sanmate || tadra hasyamapi brūhi yadi te'nugraho bhavet || 12||
प्राप्ते कलियुगे घोरे नराः पुण्यविवर्जिताः ।। दुराचाररताः सर्वे सत्यवार्तापराङ्मुखाः ।। १३।।
prāpte kaliyuge ghore narāḥ puṇyavivarjitāḥ || durācāraratāḥ sarve satyavārtāparāṅmukhāḥ || 13||
परापवादनिरताः परद्र व्याभिलाषिणः ।। परस्त्रीसक्तमनसः परहिंसापरायणाः ।। १४।।
parāpavādaniratāḥ paradra vyābhilāṣiṇaḥ || parastrīsaktamanasaḥ parahiṃsāparāyaṇāḥ || 14||
देहात्मदृष्टया मूढा नास्तिकाः पशुबुद्धयः ।। मातृपितृकृतद्वेषाः स्त्रीदेवाः कामकिंकराः ।। १५।।
dehātmadṛṣṭayā mūḍhā nāstikāḥ paśubuddhayaḥ || mātṛpitṛkṛtadveṣāḥ strīdevāḥ kāmakiṃkarāḥ || 15||
विप्रा लोभग्रहग्रस्ता वेदविक्रयजीविनः ।। धनार्जनार्थमभ्यस्तविद्या मदविमोहिताः ।। १६।।
viprā lobhagrahagrastā vedavikrayajīvinaḥ || dhanārjanārthamabhyastavidyā madavimohitāḥ || 16||
त्यक्तस्वजातिकर्माणः प्रायशःपरवंचकाः ।। त्रिकालसंध्यया हीना ब्रह्मबोधविवर्जिताः ।। १७।।
tyaktasvajātikarmāṇaḥ prāyaśaḥparavaṃcakāḥ || trikālasaṃdhyayā hīnā brahmabodhavivarjitāḥ || 17||
अदयाः पंडितं मन्यास्स्वाचारव्रतलोपकाः ।। कृष्युद्यमरताः क्रूरस्वभावा मलिनाशयाः ।। १८।।
adayāḥ paṃḍitaṃ manyāssvācāravratalopakāḥ || kṛṣyudyamaratāḥ krūrasvabhāvā malināśayāḥ || 18||
क्षत्रियाश्च तथा सर्वे स्वधर्मत्यागशीलिनः ।। असत्संगाः पापरता व्यभिचारपरायणाः ।। १९।।
kṣatriyāśca tathā sarve svadharmatyāgaśīlinaḥ || asatsaṃgāḥ pāparatā vyabhicāraparāyaṇāḥ || 19||
अशूरा अरणप्रीताः पलायनपरायणाः ।। कुचौरवृत्तयः शूद्रा ः! कामकिंकरचेतसः ।। २०।।
aśūrā araṇaprītāḥ palāyanaparāyaṇāḥ || kucauravṛttayaḥ śūdrā ḥ! kāmakiṃkaracetasaḥ || 20||
शस्त्रास्त्रविद्यया हीना धेनुविप्रावनोज्झिताः ।। शरण्यावनहीनाश्च कामिन्यूतिमृगास्सदा १.१. ।। २१।।
śastrāstravidyayā hīnā dhenuviprāvanojjhitāḥ || śaraṇyāvanahīnāśca kāminyūtimṛgāssadā 1.1. || 21||
प्रजापालनसद्धर्मविहीना भोगतत्पराः ।। प्रजासंहारका दुष्टा जीवहिंसाकरा मुदा ।। २२।।
prajāpālanasaddharmavihīnā bhogatatparāḥ || prajāsaṃhārakā duṣṭā jīvahiṃsākarā mudā || 22||
वैश्याः संस्कारहीनास्ते स्वधर्मत्यागशीलिनः ।। कुपथाः स्वार्जनरतास्तुलाकर्मकुवृत्तयः ।। २३।।
vaiśyāḥ saṃskārahīnāste svadharmatyāgaśīlinaḥ || kupathāḥ svārjanaratāstulākarmakuvṛttayaḥ || 23||
गुरुदेवद्विजातीनां भक्तिहीनाः कुबुद्धयः ।। अभोजितद्विजाः प्रायः कृपणा बद्धमुष्टयः ।। २४।।
gurudevadvijātīnāṃ bhaktihīnāḥ kubuddhayaḥ || abhojitadvijāḥ prāyaḥ kṛpaṇā baddhamuṣṭayaḥ || 24||
कामिनीजारभावेषु सुरता मलिनाशयाः ।। लोभमोहविचेतस्काः पूर्तादिसुवृषोज्झिताः ।। २५।।
kāminījārabhāveṣu suratā malināśayāḥ || lobhamohavicetaskāḥ pūrtādisuvṛṣojjhitāḥ || 25||
तद्वच्छूद्रा श्च ये केचिद्ब्राह्मणाचारतत्पराः ।। उज्ज्वलाकृतयो मूढाः स्वधर्मत्यागशीलिनः ।। २६।।
tadvacchūdrā śca ye kecidbrāhmaṇācāratatparāḥ || ujjvalākṛtayo mūḍhāḥ svadharmatyāgaśīlinaḥ || 26||
कर्तारस्तपसां भूयो द्विजतेजोपहारकाः ।। शिश्वल्पमृत्युकाराश्च मंत्रोच्चारपरायणाः ।। २७।।
kartārastapasāṃ bhūyo dvijatejopahārakāḥ || śiśvalpamṛtyukārāśca maṃtroccāraparāyaṇāḥ || 27||
शालिग्रामशिलादीनां पूजकाहोमतत्पराः ।। प्रतिकूलविचाराश्च कुटिला द्विजदूषकाः ।। २८।।
śāligrāmaśilādīnāṃ pūjakāhomatatparāḥ || pratikūlavicārāśca kuṭilā dvijadūṣakāḥ || 28||
धनवंतः कुकर्म्माणो विद्यावन्तो विवादिनः ।। आख्यायोपासना धर्मवक्तारो धर्मलोपकाः ।। २९।।
dhanavaṃtaḥ kukarmmāṇo vidyāvanto vivādinaḥ || ākhyāyopāsanā dharmavaktāro dharmalopakāḥ || 29||
सुभूपाकृतयो दंभाः सुदातारो महामदाः ।। विप्रादीन्सेवकान्मत्वा मन्यमाना निजं प्रभुम् ।। ३०।।
subhūpākṛtayo daṃbhāḥ sudātāro mahāmadāḥ || viprādīnsevakānmatvā manyamānā nijaṃ prabhum || 30||
स्वधर्मरहिता मूढाः संकराः क्रूरबुद्धयः ।। महाभिमानिनो नित्यं चतुर्वर्णविलोपकाः १.१. ।। ३१।।
svadharmarahitā mūḍhāḥ saṃkarāḥ krūrabuddhayaḥ || mahābhimānino nityaṃ caturvarṇavilopakāḥ 1.1. || 31||
सुकुलीनान्निजान्मत्वा चतुर्वर्णैर्विवर्तनाः ।। सर्ववर्णभ्रष्टकरा मूढास्सत्कर्मकारिणः ।। ३२।।
sukulīnānnijānmatvā caturvarṇairvivartanāḥ || sarvavarṇabhraṣṭakarā mūḍhāssatkarmakāriṇaḥ || 32||
स्त्रियश्च प्रायशो भ्रष्टा भर्त्रवज्ञानकारिकाः ।। श्वशुरद्रो हकारिण्यो निर्भया मलिनाशनाः ।। ३३।।
striyaśca prāyaśo bhraṣṭā bhartravajñānakārikāḥ || śvaśuradro hakāriṇyo nirbhayā malināśanāḥ || 33||
कुहावभावनिरताः कुशीलास्स्मरविह्वलाः ।। जारसंगरता नित्यं स्वस्वामिविमुखास्तथा ।। ३४।।
kuhāvabhāvaniratāḥ kuśīlāssmaravihvalāḥ || jārasaṃgaratā nityaṃ svasvāmivimukhāstathā || 34||
तनया मातृपित्रोश्च भक्तिहीना दुराशयाः ।। अविद्यापाठका नित्यं रोगग्रसितदेहकाः ।। ३५।।
tanayā mātṛpitrośca bhaktihīnā durāśayāḥ || avidyāpāṭhakā nityaṃ rogagrasitadehakāḥ || 35||
एतेषां नष्टबुद्धीनां स्वधर्मत्यागशीलिनाम् ।। परलोकेपीह लोके कथं सूत गतिर्भवेत् ।। ३६।।
eteṣāṃ naṣṭabuddhīnāṃ svadharmatyāgaśīlinām || paralokepīha loke kathaṃ sūta gatirbhavet || 36||
इति चिंताकुलं चित्तं जायते सततं हि नः ।। परोपकारसदृशो नास्ति धर्मो परः खलु ।। ३७।।
iti ciṃtākulaṃ cittaṃ jāyate satataṃ hi naḥ || paropakārasadṛśo nāsti dharmo paraḥ khalu || 37||
लघूपायेन येनैषां भवेत्सद्योघनाशनम् ।। सर्व्वसिद्धान्तवित्त्वं हि कृपया तद्वदाधुना ।। ३८।।
laghūpāyena yenaiṣāṃ bhavetsadyoghanāśanam || sarvvasiddhāntavittvaṃ hi kṛpayā tadvadādhunā || 38||
व्यास उवाच ।
इत्याकर्ण्य वचस्तेषां मुनीनां भावितात्मनाम् ।। मनसा शंकरं स्मृत्वा सूतः प्रोवाच तान्मुनीन् ।। ३९।।
ityākarṇya vacasteṣāṃ munīnāṃ bhāvitātmanām || manasā śaṃkaraṃ smṛtvā sūtaḥ provāca tānmunīn || 39||
इति श्रीशैवेमहापुराणे विद्येश्वरसंहितायां मुनिप्रश्नवर्णनो नाम प्रथमोऽध्यायः ।। ।। ४०।।
iti śrīśaivemahāpurāṇe vidyeśvarasaṃhitāyāṃ munipraśnavarṇano nāma prathamo'dhyāyaḥ || || 40||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
