श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे द्वाशततम: सर्गः ॥२-१०२॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe dvāśatatama: sargaḥ ||2-102||
तां श्रुत्वा करुणां वाचं पितुर्मरणसंहिताम् । राघवो भरतेनोक्तां बभूव गतचेतन: ।। २.१०२.१ ।।
tāṃ śrutvā karuṇāṃ vācaṃ piturmaraṇasaṃhitām | rāghavo bharatenoktāṃ babhūva gatacetana: || 2.102.1 ||
तं तु वज्रमिवोत्सृष्टमाहवे दानवारिणा । वाग्वज्रं भरतेनोक्तममनोज्ञं परन्तप: ।। २.१०२.२ ।।
taṃ tu vajramivotsṛṣṭamāhave dānavāriṇā | vāgvajraṃ bharatenoktamamanojñaṃ parantapa: || 2.102.2 ||
प्रगृह्य बाहू रामो वै पुष्पिताग्रो यथा द्रुम: । वने परशुना कृत्तस्तथा भुवि पपात ह ।। २.१०२.३ ।।
pragṛhya bāhū rāmo vai puṣpitāgro yathā druma: | vane paraśunā kṛttastathā bhuvi papāta ha || 2.102.3 ||
तथा निपतितं रामं जगत्यां जगतीपतिम् । कूलघातपरिश्रान्तं प्रसुप्तमिव कुञ्जरम् ।। २.१०२.४ ।।
tathā nipatitaṃ rāmaṃ jagatyāṃ jagatīpatim | kūlaghātapariśrāntaṃ prasuptamiva kuñjaram || 2.102.4 ||
भ्रातरस्ते महेष्वासं सर्वत: शोककर्शितम् । रुदन्त: सह वैदेह्या सिषिचु: सलिलेन वै ।। २.१०२.५ ।।
bhrātaraste maheṣvāsaṃ sarvata: śokakarśitam | rudanta: saha vaidehyā siṣicu: salilena vai || 2.102.5 ||
स तु संज्ञां पुनर्लब्ध्वा नेत्राभ्यामास्रमुत्सृजन् । उपाक्रामत काकुत्स्थ: कृपणं बहु भाषितुम् ।। २.१०२.६ ।।
sa tu saṃjñāṃ punarlabdhvā netrābhyāmāsramutsṛjan | upākrāmata kākutstha: kṛpaṇaṃ bahu bhāṣitum || 2.102.6 ||
स राम: स्वर्गतं श्रुत्वा पितरं पृथिवीपतिम् । उवाच भरतं वाक्यं धर्मात्मा धर्मसंहितम् ।। २.१०२.७ ।।
sa rāma: svargataṃ śrutvā pitaraṃ pṛthivīpatim | uvāca bharataṃ vākyaṃ dharmātmā dharmasaṃhitam || 2.102.7 ||
किं करिष्याम्ययोध्यायां ताते दिष्टां गतिं गते । कस्तां राजवराद्धीनामयोध्यां पालयिष्यति ।। २.१०२.८ ।।
kiṃ kariṣyāmyayodhyāyāṃ tāte diṣṭāṃ gatiṃ gate | kastāṃ rājavarāddhīnāmayodhyāṃ pālayiṣyati || 2.102.8 ||
किं नु तस्य मया कार्य्यं दुर्जातेन महात्मन: । यो मृतो मम शोकेन मया चापि न संस्कृत: ।। २.१०२.९ ।।
kiṃ nu tasya mayā kāryyaṃ durjātena mahātmana: | yo mṛto mama śokena mayā cāpi na saṃskṛta: || 2.102.9 ||
अहो भरत सिद्धार्थो येन राजा त्वया ऽनघ । शत्रुघ्नेन च सर्वेषु प्रेतकृत्येषु सत्कृत: ।। २.१०२.१० ।।
aho bharata siddhārtho yena rājā tvayā 'nagha | śatrughnena ca sarveṣu pretakṛtyeṣu satkṛta: || 2.102.10 ||
निष्प्रधानामनेकाग्रां नरेन्द्रेण विना कृताम् । निवृत्तवनवासोपि नायोध्यां गन्तुमुत्सहे ।। २.१०२.११ ।।
niṣpradhānāmanekāgrāṃ narendreṇa vinā kṛtām | nivṛttavanavāsopi nāyodhyāṃ gantumutsahe || 2.102.11 ||
समाप्तवनवासं मामयोध्यायां परन्तप । को नु शासिष्यति पुनस्ताते लोकान्तरं गते ।। २.१०२.१२ ।।
samāptavanavāsaṃ māmayodhyāyāṃ parantapa | ko nu śāsiṣyati punastāte lokāntaraṃ gate || 2.102.12 ||
पुरा प्रेक्ष्य सुवृत्तं मां पिता यान्याह सान्त्वयन् । वाक्यानि तानि श्रोष्यामि कुत: कर्णसुखान्यहम् ।। २.१०२.१३ ।।
purā prekṣya suvṛttaṃ māṃ pitā yānyāha sāntvayan | vākyāni tāni śroṣyāmi kuta: karṇasukhānyaham || 2.102.13 ||
एवमुक्त्वा स भरतं भार्यामभ्येत्य राघव: । उवाच शोकसन्तप्त: पूर्णचन्द्रनिभाननाम् ।। २.१०२.१४ ।।
evamuktvā sa bharataṃ bhāryāmabhyetya rāghava: | uvāca śokasantapta: pūrṇacandranibhānanām || 2.102.14 ||
सीते मृतस्ते श्वशुर: पित्रा हीनो ऽसि लक्ष्मण । भरतो दु:खमाचष्टे स्वर्गतं पृथिवीपतिम् ।। २.१०२.१५ ।।
sīte mṛtaste śvaśura: pitrā hīno 'si lakṣmaṇa | bharato du:khamācaṣṭe svargataṃ pṛthivīpatim || 2.102.15 ||
ततो बहुगुणं तेषां बाष्पं नेत्रेष्वजायत । तथा ब्रुवति काकुत्स्थे कुमाराणां यशस्विनाम् ।। २.१०२.१६ ।।
tato bahuguṇaṃ teṣāṃ bāṣpaṃ netreṣvajāyata | tathā bruvati kākutsthe kumārāṇāṃ yaśasvinām || 2.102.16 ||
ततस्ते भ्रातर: सर्वे भृशमाश्वास्य राघवम् । अब्रुवन् जगतीभर्त्तु: क्रियतामुदकं पितु: ।। २.१०२.१७ ।।
tataste bhrātara: sarve bhṛśamāśvāsya rāghavam | abruvan jagatībharttu: kriyatāmudakaṃ pitu: || 2.102.17 ||
सा सीता श्वशुरं श्रुत्वा स्वर्गलोकगतं नृपम् । नेत्राभ्यामश्रुपूर्णाभ्यामशकन्नेक्षितुं पतिम् ।। २.१०२.१८ ।।
sā sītā śvaśuraṃ śrutvā svargalokagataṃ nṛpam | netrābhyāmaśrupūrṇābhyāmaśakannekṣituṃ patim || 2.102.18 ||
सान्त्वयित्वा तु तां रामो रुदन्तीं जनकात्मजाम् । उवाच लक्ष्मणं तत्र दु:खितो दु:खितं वच: ।। २.१०२.१९ ।।
sāntvayitvā tu tāṃ rāmo rudantīṃ janakātmajām | uvāca lakṣmaṇaṃ tatra du:khito du:khitaṃ vaca: || 2.102.19 ||
आनयेङ्गुदिपिण्याकं चीरमाहर चोत्तरम् । जलक्रियार्थं तातस्य गमिष्यामि महात्मन: ।। २.१०२.२० ।।
ānayeṅgudipiṇyākaṃ cīramāhara cottaram | jalakriyārthaṃ tātasya gamiṣyāmi mahātmana: || 2.102.20 ||
सीता पुरस्ताद्व्रजतुत्वमेनामभितो व्रज । अहं पश्चाद्गमिष्यामि गतिर्ह्येषा सुदारुणा ।। २.१०२.२१ ।।
sītā purastādvrajatutvamenāmabhito vraja | ahaṃ paścādgamiṣyāmi gatirhyeṣā sudāruṇā || 2.102.21 ||
ततो नित्यानुगस्तेषां विदितात्मा महामति: । मृदुर्दान्तश्च शान्तश्च रामे च दृढभक्तिमान् ।। २.१०२.२२ ।।
tato nityānugasteṣāṃ viditātmā mahāmati: | mṛdurdāntaśca śāntaśca rāme ca dṛḍhabhaktimān || 2.102.22 ||
सुमन्त्रस्तैर्नृपसुतै: सार्द्धमाश्वास्य राघवम् । अवातारयदालम्ब्य नदीं मन्दाकिनीं शिवाम् ।। २.१०२.२३ ।।
sumantrastairnṛpasutai: sārddhamāśvāsya rāghavam | avātārayadālambya nadīṃ mandākinīṃ śivām || 2.102.23 ||
ते सुतीर्थां तत: कृच्छ्रादुपागम्य यशस्विन: । नदीं मन्दाकिनीं रम्यां सदा पुष्पितकाननाम् ।। २.१०२.२४ ।।
te sutīrthāṃ tata: kṛcchrādupāgamya yaśasvina: | nadīṃ mandākinīṃ ramyāṃ sadā puṣpitakānanām || 2.102.24 ||
शीघ्रस्रोतसमासाद्य तीर्थं शिवमकर्द्दमम् । सिषिचुस्तूदकं राज्ञे तत्रैतत्ते भवत्विति ।। २.१०२.२५ ।।
śīghrasrotasamāsādya tīrthaṃ śivamakarddamam | siṣicustūdakaṃ rājñe tatraitatte bhavatviti || 2.102.25 ||
प्रगृह्य च महीपालो जलपूरितमञ्जलिम् । दिशं याम्यामभिमुखो रुदन् वचनमब्रवीत् ।। २.१०२.२६ ।।
pragṛhya ca mahīpālo jalapūritamañjalim | diśaṃ yāmyāmabhimukho rudan vacanamabravīt || 2.102.26 ||
एतत्ते राजशार्दूल विमलं तोयमक्षयम् । पितृलोकगतस्याद्य मद्दत्तमुपतिष्ठतु ।। २.१०२.२७ ।।
etatte rājaśārdūla vimalaṃ toyamakṣayam | pitṛlokagatasyādya maddattamupatiṣṭhatu || 2.102.27 ||
ततो मन्दाकिनीतीरात् प्रत्युत्तीर्य्य स राघव: । पितुश्चकार तेजस्वी निवापं भ्रातृभि: सह ।। २.१०२.२८ ।।
tato mandākinītīrāt pratyuttīryya sa rāghava: | pituścakāra tejasvī nivāpaṃ bhrātṛbhi: saha || 2.102.28 ||
ऐङ्गुदं बदरीमिश्रं पिण्याकं दर्भसंस्तरे । न्यस्य राम: सुदु:खार्त्तो रुदन् वचनमब्रवीत् ।। २.१०२.२९ ।।
aiṅgudaṃ badarīmiśraṃ piṇyākaṃ darbhasaṃstare | nyasya rāma: sudu:khārtto rudan vacanamabravīt || 2.102.29 ||
इदं भुङ्क्ष्व महाराज प्रीतो यदशना वयम् । यदन्न: पुरुषो भवति तदन्नास्तस्य देवता: ।। २.१०२.३० ।।
idaṃ bhuṅkṣva mahārāja prīto yadaśanā vayam | yadanna: puruṣo bhavati tadannāstasya devatā: || 2.102.30 ||
ततस्तेनैव मार्गेण प्रत्युत्तीर्य्य नदीतटात् । आरुरोह नरव्याघ्रो रम्यसानुं महीधरम् ।। २.१०२.३१ ।।
tatastenaiva mārgeṇa pratyuttīryya nadītaṭāt | āruroha naravyāghro ramyasānuṃ mahīdharam || 2.102.31 ||
तत: पर्णकुटीद्वारमासाद्य जगतीपति: । परिजग्राह बाहुभ्यामुभौ भरतलक्ष्मणौ ।। २.१०२.३२ ।।
tata: parṇakuṭīdvāramāsādya jagatīpati: | parijagrāha bāhubhyāmubhau bharatalakṣmaṇau || 2.102.32 ||
तेषां तु रुदतां शब्दात् प्रतिश्रुत्को ऽभवद्गिरौ । भ्रातऽणां सह वैदेह्या: सिंहानामिव नर्दताम् ।। २.१०२.३३ ।।
teṣāṃ tu rudatāṃ śabdāt pratiśrutko 'bhavadgirau | bhrāta'ṇāṃ saha vaidehyā: siṃhānāmiva nardatām || 2.102.33 ||
महाबलानां रुदतां कुर्वतामुदकं पितु: । विज्ञाय तुमुलं शब्दं त्रस्ता भरतसैनिका: ।। २.१०२.३४ ।।
mahābalānāṃ rudatāṃ kurvatāmudakaṃ pitu: | vijñāya tumulaṃ śabdaṃ trastā bharatasainikā: || 2.102.34 ||
अब्रुवंश्चापि रामेण भरत: सङ्गतो ध्रुवम् । तेषामेव महाञ्छब्द: शोचतां पितरं मृतम् ।। २.१०२.३५ ।।
abruvaṃścāpi rāmeṇa bharata: saṅgato dhruvam | teṣāmeva mahāñchabda: śocatāṃ pitaraṃ mṛtam || 2.102.35 ||
अथ वासान् परित्यज्य तं सर्वे ऽभिमुखा: स्वनम् । अप्येकमनसो जग्मुर्यथास्थानं प्रधाविता: ।। २.१०२.३६ ।।
atha vāsān parityajya taṃ sarve 'bhimukhā: svanam | apyekamanaso jagmuryathāsthānaṃ pradhāvitā: || 2.102.36 ||
हयैरन्ये गजैरन्ये रथैरन्ये स्वलङ्कृतै: । सुकुमारास्तथैवान्ये पद्भिरेव नरा ययु: ।। २.१०२.३७ ।।
hayairanye gajairanye rathairanye svalaṅkṛtai: | sukumārāstathaivānye padbhireva narā yayu: || 2.102.37 ||
अचिरप्रोषितं रामं चिरविप्रोषितं यथा । द्रष्टुकामो जन: सर्वो जगाम सहसाश्रमम् ।। २.१०२.३८ ।।
aciraproṣitaṃ rāmaṃ ciraviproṣitaṃ yathā | draṣṭukāmo jana: sarvo jagāma sahasāśramam || 2.102.38 ||
भ्रातऽणां त्वरितास्तत्र द्रष्टुकामा: समागमम् । ययुर्बहुविधैर्यानै: खुरनेमिस्वनाकुलै: ।। २.१०२.३९ ।।
bhrāta'ṇāṃ tvaritāstatra draṣṭukāmā: samāgamam | yayurbahuvidhairyānai: khuranemisvanākulai: || 2.102.39 ||
सा भूमिर्बहुभिर्यानै: खुरनेमिसमाहता । मुमोच तुमुलं शब्दं द्यौरिवाभ्रसमागमे ।। २.१०२.४० ।।
sā bhūmirbahubhiryānai: khuranemisamāhatā | mumoca tumulaṃ śabdaṃ dyaurivābhrasamāgame || 2.102.40 ||
तेन वित्रासिता नागा: करेणुपरिवारिता: । आवासयन्तो गन्धेन जग्मुरन्यद्वनं तत: ।। २.१०२.४१ ।।
tena vitrāsitā nāgā: kareṇuparivāritā: | āvāsayanto gandhena jagmuranyadvanaṃ tata: || 2.102.41 ||
वराहवृकसङ्घाश्च महिषा: सर्प्पवानरा: । व्याघ्रगोकर्णगवया: वित्रेसु: पृषतैः सह ।। २.१०२.४२ ।।
varāhavṛkasaṅghāśca mahiṣā: sarppavānarā: | vyāghragokarṇagavayā: vitresu: pṛṣataiḥ saha || 2.102.42 ||
रथाङ्गसाह्वा नत्यूहा: हंसा: कारण्डवा: प्लवा: । तथा पुंस्कोकिला: क्रौञ्चा विसंज्ञा भेजिरे दिश: ।। २.१०२.४३ ।।
rathāṅgasāhvā natyūhā: haṃsā: kāraṇḍavā: plavā: | tathā puṃskokilā: krauñcā visaṃjñā bhejire diśa: || 2.102.43 ||
तेन शब्देन वित्रस्तैराकाशं पक्षिभिर्वृतम् । मनुष्यैरावृता भूमिरुभयं प्रबभौ तदा ।। २.१०२.४४ ।।
tena śabdena vitrastairākāśaṃ pakṣibhirvṛtam | manuṣyairāvṛtā bhūmirubhayaṃ prababhau tadā || 2.102.44 ||
ततस्तं पुरुषव्याघ्रं यशस्विनमरिन्दमम् । आसीनं स्थण्डिले रामं ददर्श सहसा जन: ।। २.१०२.४५ ।।
tatastaṃ puruṣavyāghraṃ yaśasvinamarindamam | āsīnaṃ sthaṇḍile rāmaṃ dadarśa sahasā jana: || 2.102.45 ||
विगर्हमाण: कैकेयीं सहितो मन्थरामपि । अभिगम्य जनो रामं बाष्पपूर्णमुखो ऽभवत् ।। २.१०२.४६ ।।
vigarhamāṇa: kaikeyīṃ sahito mantharāmapi | abhigamya jano rāmaṃ bāṣpapūrṇamukho 'bhavat || 2.102.46 ||
तान्नरान् बाष्पपूर्णाक्षान् समीक्ष्याथ सुदु:खितान् । पर्य्यष्वजत धर्मज्ञ: पितृवन्मातृवच्च स: ।। २.१०२.४७ ।।
tānnarān bāṣpapūrṇākṣān samīkṣyātha sudu:khitān | paryyaṣvajata dharmajña: pitṛvanmātṛvacca sa: || 2.102.47 ||
स तत्र कांच्चित् परिषस्वजे नरान्नराश्च केचित्तु तमभ्यवादयन् । चकार सर्वान् सवयस्य बान्धवान् यथार्हमासाद्य तदा नृपात्मज: ।। २.१०२.४८ ।।
sa tatra kāṃccit pariṣasvaje narānnarāśca kecittu tamabhyavādayan | cakāra sarvān savayasya bāndhavān yathārhamāsādya tadā nṛpātmaja: || 2.102.48 ||
स तत्र तेषां रुदतां महात्मनां भुवं च खं चानुनिनादयन् स्वन: । गुहा गिरीणां च दिशश्च सन्ततं मृदङ्गघोषप्रतिम: प्रशुश्रुवे ।। २.१०२.४९ ।।
sa tatra teṣāṃ rudatāṃ mahātmanāṃ bhuvaṃ ca khaṃ cānuninādayan svana: | guhā girīṇāṃ ca diśaśca santataṃ mṛdaṅgaghoṣapratima: praśuśruve || 2.102.49 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदयोध्याकाण्डे द्व्युत्तरशततम:सर्ग: ।। १०२ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmadayodhyākāṇḍe dvyuttaraśatatama:sarga: || 102 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
