श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे त्र्युत्तरशततम:: सर्गः ॥२-१०३॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe tryuttaraśatatama:: sargaḥ ||2-103||
वसिष्ठ: पुरत: कृत्वा दारान् दशरथस्य च । अभिचक्राम तं देशं रामदर्शनतर्षित: ।। २.१०३.१ ।।
vasiṣṭha: purata: kṛtvā dārān daśarathasya ca | abhicakrāma taṃ deśaṃ rāmadarśanatarṣita: || 2.103.1 ||
राजपत्न्यश्च गच्छन्त्यो मन्दं मन्दाकिनीं प्रति । ददृशुस्तत्र तत्तीर्थं रामलक्ष्मणसेवितम् ।। २.१०३.२ ।।
rājapatnyaśca gacchantyo mandaṃ mandākinīṃ prati | dadṛśustatra tattīrthaṃ rāmalakṣmaṇasevitam || 2.103.2 ||
कौसल्या बाष्पपूर्णेन मुखेन परिशुष्यता । सुमित्रामब्रवीद्दीना याश्ऺचान्या राजयोषित: ।। २.१०३.३ ।।
kausalyā bāṣpapūrṇena mukhena pariśuṣyatā | sumitrāmabravīddīnā yāśऺcānyā rājayoṣita: || 2.103.3 ||
इदं तेषामनाथानां क्लिष्टमक्लिष्टकर्मणाम् । वने प्राक्केवलं तीर्थं ये ते निर्विषयीकृता: ।। २.१०३.४ ।।
idaṃ teṣāmanāthānāṃ kliṣṭamakliṣṭakarmaṇām | vane prākkevalaṃ tīrthaṃ ye te nirviṣayīkṛtā: || 2.103.4 ||
इत: सुमित्रे पुत्रस्ते सदा जलमतन्द्रित: । स्वयं हरति सौमित्रिर्मम पुत्रस्य कारणात् ।। २.१०३.५ ।।
ita: sumitre putraste sadā jalamatandrita: | svayaṃ harati saumitrirmama putrasya kāraṇāt || 2.103.5 ||
जघन्यमपि ते पुत्र: कृतवान्न तु गर्हित: । भ्रातुर्यदर्थसहितं सर्वं तद्विहितं गुणै: ।। २.१०३.६ ।।
jaghanyamapi te putra: kṛtavānna tu garhita: | bhrāturyadarthasahitaṃ sarvaṃ tadvihitaṃ guṇai: || 2.103.6 ||
अद्यायमपि ते पुत्र: क्लेशानामतथोचित: । नीचानर्थसमाचारं सज्जं कर्म प्रमुञ्चतु ।। २.१०३.७ ।।
adyāyamapi te putra: kleśānāmatathocita: | nīcānarthasamācāraṃ sajjaṃ karma pramuñcatu || 2.103.7 ||
दक्षिणाग्रेषु दर्भेषु सा ददर्श महीतले । पितुरिङ्गुदिपिण्याकं न्यस्तमायतलोचना ।। २.१०३.८ ।।
dakṣiṇāgreṣu darbheṣu sā dadarśa mahītale | pituriṅgudipiṇyākaṃ nyastamāyatalocanā || 2.103.8 ||
तं भूमौ पितुरार्तेन न्यस्तं रामेण वीक्ष्य सा । उवाच देवी कौसल्या सर्वा दशरथस्त्रिय: ।। २.१०३.९ ।।
taṃ bhūmau piturārtena nyastaṃ rāmeṇa vīkṣya sā | uvāca devī kausalyā sarvā daśarathastriya: || 2.103.9 ||
इदमिक्ष्वाकुनाथस्य राघवस्य महात्मन: । राघवेण पितुर्दत्तं पश्यतैतद्यथाविधि ।। २.१०३.१० ।।
idamikṣvākunāthasya rāghavasya mahātmana: | rāghaveṇa piturdattaṃ paśyataitadyathāvidhi || 2.103.10 ||
तस्य देवसमानस्य पार्थिवस्य महात्मन: । नैतदौपयिकं मन्ये भुक्तभोगस्य भोजनम् ।। २.१०३.११ ।।
tasya devasamānasya pārthivasya mahātmana: | naitadaupayikaṃ manye bhuktabhogasya bhojanam || 2.103.11 ||
चतुरन्तां महीं भुक्त्वा महेन्द्रसदृशो विभु: । कथमिङ्गुदिपिण्याकं स भुङ्क्ते वसुधाधिप: ।। २.१०३.१२ ।।
caturantāṃ mahīṃ bhuktvā mahendrasadṛśo vibhu: | kathamiṅgudipiṇyākaṃ sa bhuṅkte vasudhādhipa: || 2.103.12 ||
अतो दु:खतरं लोके न किञ्चित् प्रतिभाति मा । यत्र राम: पितुर्दद्यादिङ्गुदीक्षोदमृद्धिमान् ।। २.१०३.१३ ।।
ato du:khataraṃ loke na kiñcit pratibhāti mā | yatra rāma: piturdadyādiṅgudīkṣodamṛddhimān || 2.103.13 ||
रामेणेङ्गुदिपिण्याकं पितुर्दत्तं समीक्ष्य मे । कथं दु:खेन हृदयं न स्फोटति सहस्रधा ।। २.१०३.१४ ।।
rāmeṇeṅgudipiṇyākaṃ piturdattaṃ samīkṣya me | kathaṃ du:khena hṛdayaṃ na sphoṭati sahasradhā || 2.103.14 ||
श्रुतिस्तु खल्वियं सत्या लौकिकी प्रतिभाति मा । यदन्न: पुरुषो भवति तदन्नास्तस्य देवता: ।। २.१०३.१५ ।।
śrutistu khalviyaṃ satyā laukikī pratibhāti mā | yadanna: puruṣo bhavati tadannāstasya devatā: || 2.103.15 ||
एवमार्त्तां सपत्न्यस्ता जग्मुराश्वास्य तां तदा । ददृशुश्चाश्रमे रामं स्वर्गच्युतमिवामरम् ।। २.१०३.१६ ।।
evamārttāṃ sapatnyastā jagmurāśvāsya tāṃ tadā | dadṛśuścāśrame rāmaṃ svargacyutamivāmaram || 2.103.16 ||
सर्वभोगै: परित्यक्तं रामं सम्प्रेक्ष्य मातर: । आर्त्ता मुमुचुरश्रूणि सस्वरं शोककर्शिता: ।। २.१०३.१७ ।।
sarvabhogai: parityaktaṃ rāmaṃ samprekṣya mātara: | ārttā mumucuraśrūṇi sasvaraṃ śokakarśitā: || 2.103.17 ||
तासां राम: समुत्थाय जग्राह चरणान् शुभान् । मातऽणां मनुजव्याघ्र: सर्वासां सत्यसङ्गर: ।। २.१०३.१८ ।।
tāsāṃ rāma: samutthāya jagrāha caraṇān śubhān | māta'ṇāṃ manujavyāghra: sarvāsāṃ satyasaṅgara: || 2.103.18 ||
ता: पाणिभि: सुखस्पर्शैर्मृद्वङ्गुलितलै: शुभै: । प्रममार्जू रज: पृष्ठाद्रामस्यायतलोचना: ।। २.१०३.१९ ।।
tā: pāṇibhi: sukhasparśairmṛdvaṅgulitalai: śubhai: | pramamārjū raja: pṛṣṭhādrāmasyāyatalocanā: || 2.103.19 ||
सौमित्रिरपि ता: सर्वा: मातऽ: सम्प्रेक्ष्य दु:खित: । अभ्यवादयतासक्तं शनै रामादनन्तरम् ।। २.१०३.२० ।।
saumitrirapi tā: sarvā: māta': samprekṣya du:khita: | abhyavādayatāsaktaṃ śanai rāmādanantaram || 2.103.20 ||
यथा रामे तथा तस्मिन् सर्वा ववृतिरे स्त्रिय: । वृत्तिं दशरथाज्जाते लक्ष्मणे शुभलक्षणे ।। २.१०३.२१ ।।
yathā rāme tathā tasmin sarvā vavṛtire striya: | vṛttiṃ daśarathājjāte lakṣmaṇe śubhalakṣaṇe || 2.103.21 ||
सीतापि चरणांस्तासामुपसंगृह्य दु:खिता । श्वश्रूणामश्रुपूर्णाक्षी सा बभूवाग्रत: स्थिता ।। २.१०३.२२ ।।
sītāpi caraṇāṃstāsāmupasaṃgṛhya du:khitā | śvaśrūṇāmaśrupūrṇākṣī sā babhūvāgrata: sthitā || 2.103.22 ||
तां परिष्वज्य दु:खार्त्तां माता दुहितरं यथा । वनवासकृशां दीनां कौसल्या वाक्यमब्रवीत् ।। २.१०३.२३ ।।
tāṃ pariṣvajya du:khārttāṃ mātā duhitaraṃ yathā | vanavāsakṛśāṃ dīnāṃ kausalyā vākyamabravīt || 2.103.23 ||
विदेहराजस्य सुता स्नुषा दशरथस्य च । रामपत्नी कथं दु:खं सम्प्राप्ता निर्जने वने ।। २.१०३.२४ ।।
videharājasya sutā snuṣā daśarathasya ca | rāmapatnī kathaṃ du:khaṃ samprāptā nirjane vane || 2.103.24 ||
पद्ममातपसन्तप्तं परिक्लिष्टमिवोत्पलम् । काञ्चनं रजसा ध्वस्तं क्लिष्टं चन्द्रमिवाम्बुदै: ।। २.१०३.२५ ।।
padmamātapasantaptaṃ parikliṣṭamivotpalam | kāñcanaṃ rajasā dhvastaṃ kliṣṭaṃ candramivāmbudai: || 2.103.25 ||
मुखं ते प्रेक्ष्य मां शोको दहत्यग्निरिवाश्रयम् भृशं मनसि वैदेहि व्यसनारणिसम्भव: ।। २.१०३.२६ ।।
mukhaṃ te prekṣya māṃ śoko dahatyagnirivāśrayam bhṛśaṃ manasi vaidehi vyasanāraṇisambhava: || 2.103.26 ||
ब्रुवन्त्यामेवमार्त्तायां जनन्यां भरताग्रज: । पादावासाद्य जग्राह वसिष्ठस्य च राघव: ।। २.१०३.२७ ।।
bruvantyāmevamārttāyāṃ jananyāṃ bharatāgraja: | pādāvāsādya jagrāha vasiṣṭhasya ca rāghava: || 2.103.27 ||
पुरोहितस्याग्निसमस्य वै तदा बृहस्पतेरिन्द्र इवामराधिप: । प्रगृह्य पादौ सुसमृद्धतेजस: सहैव तेनोपविवेश राघव: ।। २.१०३.२८ ।।
purohitasyāgnisamasya vai tadā bṛhaspaterindra ivāmarādhipa: | pragṛhya pādau susamṛddhatejasa: sahaiva tenopaviveśa rāghava: || 2.103.28 ||
ततो जघन्यं सहितै: समन्त्रिभि: पुरप्रधानैश्च सहैव सैनिकै: । जनेन धर्मज्ञतमेन धर्मवानुपोपविष्टो भरतस्तदाग्रजम् ।। २.१०३.२९ ।।
tato jaghanyaṃ sahitai: samantribhi: purapradhānaiśca sahaiva sainikai: | janena dharmajñatamena dharmavānupopaviṣṭo bharatastadāgrajam || 2.103.29 ||
उपोपविष्टस्तु तथा स वीर्यवांस्तपस्विवेषेण समीक्ष्य राघवम् । श्रिया ज्वलन्तं भरत: कृताञ्जलिर्यथा महेन्द्र: प्रयत: प्रजापतिम् ।। २.१०३.३० ।।
upopaviṣṭastu tathā sa vīryavāṃstapasviveṣeṇa samīkṣya rāghavam | śriyā jvalantaṃ bharata: kṛtāñjaliryathā mahendra: prayata: prajāpatim || 2.103.30 ||
किमेष वाक्यं भरतो ऽद्य राघवं प्रणम्य सत्कृत्य च साधु वक्ष्यति । इतीव तस्यार्यजनस्य तत्त्वतो बभूव कौतूहलमुत्तमं तदा ।। २.१०३.३१ ।।
kimeṣa vākyaṃ bharato 'dya rāghavaṃ praṇamya satkṛtya ca sādhu vakṣyati | itīva tasyāryajanasya tattvato babhūva kautūhalamuttamaṃ tadā || 2.103.31 ||
स राघव: सत्यधृतिश्च लक्ष्मणो महानुभवो भरतश्च धार्मिक: । वृता: सुहृद्भिश्च विरेजुरध्वरे यथा सदस्यै: सहितास्त्रयो ऽग्नय: ।। २.१०३.३२ ।।
sa rāghava: satyadhṛtiśca lakṣmaṇo mahānubhavo bharataśca dhārmika: | vṛtā: suhṛdbhiśca virejuradhvare yathā sadasyai: sahitāstrayo 'gnaya: || 2.103.32 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदयोध्याकाण्डे त्र्युत्तरशततम: सर्ग: ।। १०३ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmadayodhyākāṇḍe tryuttaraśatatama: sarga: || 103 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
