श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे पञ्चोत्तरशततम: सर्गः ॥२-१०५॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe pañcottaraśatatama: sargaḥ ||2-105||
तत: पुरुषसिंहानां वृतानां तै: सुहृद्गणै: । शोचतामेव रजनी दु:खेन व्यत्यवर्त्तत ।। २.१०५.१ ।।
tata: puruṣasiṃhānāṃ vṛtānāṃ tai: suhṛdgaṇai: | śocatāmeva rajanī du:khena vyatyavarttata || 2.105.1 ||
रजन्यां सुप्रभातायां भ्रातरस्ते सुहृद्वृता: । मन्दाकिन्यां हुतं जप्यं कृत्वा राममुपागमन् ।। २.१०५.२ ।।
rajanyāṃ suprabhātāyāṃ bhrātaraste suhṛdvṛtā: | mandākinyāṃ hutaṃ japyaṃ kṛtvā rāmamupāgaman || 2.105.2 ||
तूष्णीं ते समुपासीना न कश्चित्किञ्चिदब्रवीत् । भरतस्तु सुहृन्मध्ये रामं वचनमब्रवीत् ।। २.१०५.३ ।।
tūṣṇīṃ te samupāsīnā na kaścitkiñcidabravīt | bharatastu suhṛnmadhye rāmaṃ vacanamabravīt || 2.105.3 ||
सान्त्विता मामिका माता दत्तं राज्यमिदं मम । तद्ददामि तवैवाहं भुङ्क्ष्व राज्यमकण्टकम् ।। २.१०५.४ ।।
sāntvitā māmikā mātā dattaṃ rājyamidaṃ mama | taddadāmi tavaivāhaṃ bhuṅkṣva rājyamakaṇṭakam || 2.105.4 ||
महतेवाम्बुवेगेन भिन्न: सेतुर्जलागमे । दुरावारं त्वदन्येन राज्यखण्डमिदं महत् ।। २.१०५.५ ।।
mahatevāmbuvegena bhinna: seturjalāgame | durāvāraṃ tvadanyena rājyakhaṇḍamidaṃ mahat || 2.105.5 ||
गतिं खर इवाश्वस्य तार्क्ष्यस्येव पतत्ऺित्रण: । अनुगन्तुं न शक्तिर्मे गतिं तव महीपते ।। २.१०५.६ ।।
gatiṃ khara ivāśvasya tārkṣyasyeva patatऺ्itraṇa: | anugantuṃ na śaktirme gatiṃ tava mahīpate || 2.105.6 ||
सुजीवं नित्यशस्तस्य य: परैरुपजीव्यते । राम तेन तु दुर्जीवं य: परानुपजीवति ।। २.१०५.७ ।।
sujīvaṃ nityaśastasya ya: parairupajīvyate | rāma tena tu durjīvaṃ ya: parānupajīvati || 2.105.7 ||
यथा तु रोपितो वृक्ष: पुरुषेण विवर्द्धित: । ह्रस्वकेन दुरारोहो रूढस्कन्धो महाद्रुम: ।। २.१०५.८ ।।
yathā tu ropito vṛkṣa: puruṣeṇa vivarddhita: | hrasvakena durāroho rūḍhaskandho mahādruma: || 2.105.8 ||
स यथा पुष्पितो भूत्वा फलानि न विदर्शयेत् । स तां नानुभवेत्प्रीतिं यस्य हेतो: प्ररोपित: ।। २.१०५.९ ।।
sa yathā puṣpito bhūtvā phalāni na vidarśayet | sa tāṃ nānubhavetprītiṃ yasya heto: praropita: || 2.105.9 ||
एषोपमा महाबाहो तमर्थं वेत्तुमर्हसि । यदि त्वमस्मान् वृषभो भर्त्ता भृत्यान्न शाधि हि ।। २.१०५.१० ।।
eṣopamā mahābāho tamarthaṃ vettumarhasi | yadi tvamasmān vṛṣabho bharttā bhṛtyānna śādhi hi || 2.105.10 ||
श्रेणयस्त्वां महाराज पश्यन्त्वग्र्याश्च सर्वश: । प्रतपन्तमिवादित्यं राज्ये स्थितमरिन्दमम् ।। २.१०५.११ ।।
śreṇayastvāṃ mahārāja paśyantvagryāśca sarvaśa: | pratapantamivādityaṃ rājye sthitamarindamam || 2.105.11 ||
तवा ऽनुयाने काकुत्स्थ मत्ता नर्दन्तु कुञ्जरा: । अन्त:पुरगता नार्यो नन्दन्तु सुसमाहिता: ।। २.१०५.१२ ।।
tavā 'nuyāne kākutstha mattā nardantu kuñjarā: | anta:puragatā nāryo nandantu susamāhitā: || 2.105.12 ||
तस्य साध्वित्यमन्यन्त नागरा विविधा जना: । भरतस्य वच: श्रुत्वा रामं प्रत्यनुयाचत: ।। २.१०५.१३ ।।
tasya sādhvityamanyanta nāgarā vividhā janā: | bharatasya vaca: śrutvā rāmaṃ pratyanuyācata: || 2.105.13 ||
तमेवं दु:खितं प्रेक्ष्य विलपन्तं यशस्विनम् । राम: कृतात्मा भरतं समाश्वासय दात्मवान् ।। २.१०५.१४ ।।
tamevaṃ du:khitaṃ prekṣya vilapantaṃ yaśasvinam | rāma: kṛtātmā bharataṃ samāśvāsaya dātmavān || 2.105.14 ||
नात्मन: कामकारो ऽस्ति पुरुषो ऽयमनीश्वर: । इतश्चेतरतश्चैनं कृतान्त: परिकर्षति ।। २.१०५.१५ ।।
nātmana: kāmakāro 'sti puruṣo 'yamanīśvara: | itaścetarataścainaṃ kṛtānta: parikarṣati || 2.105.15 ||
सर्वे क्षयान्ता निचया: पतनान्ता: समुच्छ्रया: । संयोगा विप्रयोगान्ता मरणान्तं च जीवितम् ।। २.१०५.१६ ।।
sarve kṣayāntā nicayā: patanāntā: samucchrayā: | saṃyogā viprayogāntā maraṇāntaṃ ca jīvitam || 2.105.16 ||
यथा फलानां पक्वानां नान्यत्र पतनाद्भयम् । एवं नरस्य जातस्य नान्यत्र मरणाद्भयम् ।। २.१०५.१७ ।।
yathā phalānāṃ pakvānāṃ nānyatra patanādbhayam | evaṃ narasya jātasya nānyatra maraṇādbhayam || 2.105.17 ||
यथागारं दृढस्थूणं जीर्णं भूत्वा ऽवसीदति । तथैव सीदन्ति नरा जरामृत्युवशङ्गता: ।। २.१०५.१८ ।।
yathāgāraṃ dṛḍhasthūṇaṃ jīrṇaṃ bhūtvā 'vasīdati | tathaiva sīdanti narā jarāmṛtyuvaśaṅgatā: || 2.105.18 ||
अत्येति रजनी या तु सा न प्रतिनिवर्त्तते । यात्येव यमुना पूर्णा समुद्रमुदकाकुलम् ।। २.१०५.१९ ।।
atyeti rajanī yā tu sā na pratinivarttate | yātyeva yamunā pūrṇā samudramudakākulam || 2.105.19 ||
अहोरात्राणि गच्छन्ति सर्वेषां प्राणिनामिह । आयूंषि क्षपयन्त्याशु ग्रीष्मे जलमिवांशव: ।। २.१०५.२० ।।
ahorātrāṇi gacchanti sarveṣāṃ prāṇināmiha | āyūṃṣi kṣapayantyāśu grīṣme jalamivāṃśava: || 2.105.20 ||
आत्मानमनुशोच त्वं किमन्यमनुशोचसि । आयुस्ते हीयते यस्य स्थितस्य च गतस्य च ।। २.१०५.२१ ।।
ātmānamanuśoca tvaṃ kimanyamanuśocasi | āyuste hīyate yasya sthitasya ca gatasya ca || 2.105.21 ||
सहैव मृत्युर्व्रजति सह मृत्युर्निषीदति । गत्वा सुदीर्घमध्वानं सहमृत्युर्निवर्तते ।। २.१०५.२२ ।।
sahaiva mṛtyurvrajati saha mṛtyurniṣīdati | gatvā sudīrghamadhvānaṃ sahamṛtyurnivartate || 2.105.22 ||
गात्रेषु वलय: प्राप्ता: श्वेताश्चैव शिरोरुहा: । जरया पुरुषो जीर्ण: किं हि कृत्वा प्रभावयेत् ।। २.१०५.२३ ।।
gātreṣu valaya: prāptā: śvetāścaiva śiroruhā: | jarayā puruṣo jīrṇa: kiṃ hi kṛtvā prabhāvayet || 2.105.23 ||
नन्दन्त्युदित आदित्ये नन्दन्त्यस्तमिते रवौ । आत्मनो नावबुध्यन्ते मनुष्या जीवितक्षयम् ।। २.१०५.२४ ।।
nandantyudita āditye nandantyastamite ravau | ātmano nāvabudhyante manuṣyā jīvitakṣayam || 2.105.24 ||
हृष्यन्त्यृतुमखं दृष्ट्वा नवं नवमिहागतम् । ऋतूनां परिवर्त्तेन प्राणिनां प्राणसंक्षय: ।। २.१०५.२५ ।।
hṛṣyantyṛtumakhaṃ dṛṣṭvā navaṃ navamihāgatam | ṛtūnāṃ parivarttena prāṇināṃ prāṇasaṃkṣaya: || 2.105.25 ||
यथा काष्ठं च काष्ठं च समेयातां महार्णवे । समेत्य च व्यपेयातां कालमासाद्य कञ्चन ।। २.१०५.२६ ।।
yathā kāṣṭhaṃ ca kāṣṭhaṃ ca sameyātāṃ mahārṇave | sametya ca vyapeyātāṃ kālamāsādya kañcana || 2.105.26 ||
एवं भार्याश्च पुत्राश्च ज्ञातयश्च घनानि च । समेत्य व्यवधावन्ति ध्रुवो ह्येषां विनाभव: ।। २.१०५.२७ ।।
evaṃ bhāryāśca putrāśca jñātayaśca ghanāni ca | sametya vyavadhāvanti dhruvo hyeṣāṃ vinābhava: || 2.105.27 ||
नात्र कश्चिद्यथाभावं प्राणी समभिवर्त्तते । तेन तस्मिन्न सामर्थ्यं प्रेतस्यास्त्यनुशोचत: ।। २.१०५.२८ ।।
nātra kaścidyathābhāvaṃ prāṇī samabhivarttate | tena tasminna sāmarthyaṃ pretasyāstyanuśocata: || 2.105.28 ||
यथा हि सार्थं गच्छन्तं ब्रूयात् कश्चित् पथि स्थित: । अहमप्यागमिष्यामि पृष्ठतो भवतामिति ।। २.१०५.२९ ।।
yathā hi sārthaṃ gacchantaṃ brūyāt kaścit pathi sthita: | ahamapyāgamiṣyāmi pṛṣṭhato bhavatāmiti || 2.105.29 ||
एवं पूर्वैर्गतो मार्ग: पितृपैतामहो ध्रुव: । तमापन्न: कथं शोचेद्यस्ऺय नास्ति व्यतिक्रम: ।। २.१०५.३० ।।
evaṃ pūrvairgato mārga: pitṛpaitāmaho dhruva: | tamāpanna: kathaṃ śocedyasऺya nāsti vyatikrama: || 2.105.30 ||
वयस: पतमानस्य स्रोतसो वा ऽनिवर्तिन: । आत्मा सुखे नियोक्तव्य: सुखभाज: प्रजा: स्मृता: ।। २.१०५.३१ ।।
vayasa: patamānasya srotaso vā 'nivartina: | ātmā sukhe niyoktavya: sukhabhāja: prajā: smṛtā: || 2.105.31 ||
धर्मात्मा स शुभै: कृत्स्नै: क्रतुभिश्चाप्तदक्षिणैः । धूतपापो गत: स्वर्गं पिता न: पृथिवीपति: ।। २.१०५.३२ ।।
dharmātmā sa śubhai: kṛtsnai: kratubhiścāptadakṣiṇaiḥ | dhūtapāpo gata: svargaṃ pitā na: pṛthivīpati: || 2.105.32 ||
भृत्यानां भरणात् सम्यक् प्रजानां परिपालनात् । अर्थादानाच्च धर्मेण पिता नस्त्रिदिवं गत: ।। २.१०५.३३ ।।
bhṛtyānāṃ bharaṇāt samyak prajānāṃ paripālanāt | arthādānācca dharmeṇa pitā nastridivaṃ gata: || 2.105.33 ||
कर्मभिस्तु शुभैरिष्टै: क्रतुभिश्चाप्तदक्षिणै: । स्वर्गं दशरथ: प्राप्त: पिता न: पृथिवीपति: ।। २.१०५.३४ ।।
karmabhistu śubhairiṣṭai: kratubhiścāptadakṣiṇai: | svargaṃ daśaratha: prāpta: pitā na: pṛthivīpati: || 2.105.34 ||
इष्ट्वा बहुविधैर्यज्ञैर्भोगांश्चावाप्य पुष्कलान् । उत्तमं चायुरासाद्य स्वर्गत: पृथिवीपति: ।। २.१०५.३५ ।।
iṣṭvā bahuvidhairyajñairbhogāṃścāvāpya puṣkalān | uttamaṃ cāyurāsādya svargata: pṛthivīpati: || 2.105.35 ||
आयुरुत्तममासाद्य भोगानपि च राघव: । स न शोच्य: पिता तात: स्वर्गत: सत्कृत: सताम् ।। २.१०५.३६ ।।
āyuruttamamāsādya bhogānapi ca rāghava: | sa na śocya: pitā tāta: svargata: satkṛta: satām || 2.105.36 ||
स जीर्णं मानुषं देहं परित्यज्य पिता हि न: । दैवीमृद्धिमनुप्राप्तो ब्रह्मलोकविहारिणीम् ।। २.१०५.३७ ।।
sa jīrṇaṃ mānuṣaṃ dehaṃ parityajya pitā hi na: | daivīmṛddhimanuprāpto brahmalokavihāriṇīm || 2.105.37 ||
तं तु नैवंविध: कश्चित् प्राज्ञ: शोचितुमर्हति । तद्विधो यद्विधश्चापि श्रुतवान् बुद्धिमत्तर: ।। २.१०५.३८ ।।
taṃ tu naivaṃvidha: kaścit prājña: śocitumarhati | tadvidho yadvidhaścāpi śrutavān buddhimattara: || 2.105.38 ||
एते बहुविधा: शोका विलापरुदिते तथा । वर्जनीया हि धीरेण सर्वावस्थासु धीमता ।। २.१०५.३९ ।।
ete bahuvidhā: śokā vilāparudite tathā | varjanīyā hi dhīreṇa sarvāvasthāsu dhīmatā || 2.105.39 ||
स स्वस्थो भव माशोचीर्यात्वा चावस तां पुरीम् । तथा पित्रा नियुक्तो ऽसि वशिना वदतां वर ।। २.१०५.४० ।।
sa svastho bhava māśocīryātvā cāvasa tāṃ purīm | tathā pitrā niyukto 'si vaśinā vadatāṃ vara || 2.105.40 ||
यत्राहमपि तेनैव नियुक्त: पुण्यकर्मणा । तत्रैवाहं करिष्यामि पितुरार्य्यस्य शासनम् ।। २.१०५.४१ ।।
yatrāhamapi tenaiva niyukta: puṇyakarmaṇā | tatraivāhaṃ kariṣyāmi piturāryyasya śāsanam || 2.105.41 ||
न मया शासनं तस्य त्यक्तुं न्याय्यमरिन्दम । तत् त्वयापि सदा मान्यं स वै बन्धु: स न: पिता ।। २.१०५.४२ ।।
na mayā śāsanaṃ tasya tyaktuṃ nyāyyamarindama | tat tvayāpi sadā mānyaṃ sa vai bandhu: sa na: pitā || 2.105.42 ||
तद्वच: पितुरेवाहं सम्मतं धर्मचारिण: । कर्मणा पालयिष्यामि वनवासेन राघव ।। २.१०५.४३ ।।
tadvaca: piturevāhaṃ sammataṃ dharmacāriṇa: | karmaṇā pālayiṣyāmi vanavāsena rāghava || 2.105.43 ||
धीर्मिकेणानृशंसेन नरेण गुरुवर्त्तिना । भवितव्यं नरव्याघ्र परलोकं जिगीषता ।। २.१०५.४४ ।।
dhīrmikeṇānṛśaṃsena nareṇa guruvarttinā | bhavitavyaṃ naravyāghra paralokaṃ jigīṣatā || 2.105.44 ||
आत्मानमनुतिष्ठ त्वं स्वभावेन नरर्षभ । निशाम्य तु शुभं वृत्तं पितुर्दशरथस्य न: ।। २.१०५.४५ ।।
ātmānamanutiṣṭha tvaṃ svabhāvena nararṣabha | niśāmya tu śubhaṃ vṛttaṃ piturdaśarathasya na: || 2.105.45 ||
इत्येवमुक्त्वा वचनं महात्मा पितुर्निदेशप्रतिपालनार्थम् । यवीयसं भ्रातरमर्थवच्च प्रभुर्मुहूर्ताद्विरराम राम: ।। २.१०५.४६ ।।
ityevamuktvā vacanaṃ mahātmā piturnideśapratipālanārtham | yavīyasaṃ bhrātaramarthavacca prabhurmuhūrtādvirarāma rāma: || 2.105.46 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदयोध्याकाण्डे पञ्चोत्तरशततम: सर्ग: ।। १०५ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmadayodhyākāṇḍe pañcottaraśatatama: sarga: || 105 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
