श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे षडुत्तरशततम: सर्गः ॥२-९१॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe ṣaḍuttaraśatatama: sargaḥ ||2-91||
एवमुक्त्वा तु विरते रामे वचनमर्थवत् । ततो मन्दाकिनीतीरे रामं प्रकृतिवत्सलम् । उवाच भरतश्चित्रं धार्मिको धार्मिकं वच: ।। २.१०६.१ ।।
evamuktvā tu virate rāme vacanamarthavat | tato mandākinītīre rāmaṃ prakṛtivatsalam | uvāca bharataścitraṃ dhārmiko dhārmikaṃ vaca: || 2.106.1 ||
को हि स्यादीदृशो लोके यादृशस्त्वमरिन्दम । न त्वां प्रव्यथयेद्दु:खं प्रीतिर्वा न प्रहर्षयेत् ।। २.१०६.२ ।।
ko hi syādīdṛśo loke yādṛśastvamarindama | na tvāṃ pravyathayeddu:khaṃ prītirvā na praharṣayet || 2.106.2 ||
सम्मतश्चासि वृद्धानां तांश्च पृच्छसि संशयान् ।। २.१०६.३ ।।
sammataścāsi vṛddhānāṃ tāṃśca pṛcchasi saṃśayān || 2.106.3 ||
यथा मृतस्तथा जीवन् यथा ऽसति तथा सति । यस्यैष बुद्धिलाभ: स्यात्परितप्येत केन स: ।। २.१०६.४ ।।
yathā mṛtastathā jīvan yathā 'sati tathā sati | yasyaiṣa buddhilābha: syātparitapyeta kena sa: || 2.106.4 ||
परावरज्ञो यश्च स्यात्तथा त्वं मनुजाधिप । स एवं व्यसनं प्राप्य न विषीदितुमर्हति ।। २.१०६.५ ।।
parāvarajño yaśca syāttathā tvaṃ manujādhipa | sa evaṃ vyasanaṃ prāpya na viṣīditumarhati || 2.106.5 ||
अमरोपम सत्त्वस्त्वं महात्मा सत्यसङ्गर: । सर्वज्ञ: सर्वदर्शी च बुद्धिमांश्चासि राघव ।। २.१०६.६ ।।
amaropama sattvastvaṃ mahātmā satyasaṅgara: | sarvajña: sarvadarśī ca buddhimāṃścāsi rāghava || 2.106.6 ||
न त्वामेवङ्गुणैर्युक्तं प्रभवाभवकोविदम् । अविषह्यतमं दु:खमासादयितुमर्हति ।। २.१०६.७ ।।
na tvāmevaṅguṇairyuktaṃ prabhavābhavakovidam | aviṣahyatamaṃ du:khamāsādayitumarhati || 2.106.7 ||
प्रोषिते मयि यत्पापं मात्रा मत्कारणात्कृतम् । क्षुद्रया तदनिष्टं मे प्रसीदतु भवान्मम ।। २.१०६.८ ।।
proṣite mayi yatpāpaṃ mātrā matkāraṇātkṛtam | kṣudrayā tadaniṣṭaṃ me prasīdatu bhavānmama || 2.106.8 ||
धर्मबन्धेन बद्धो ऽस्मि तेनेमां नेह मातरम् । हन्मि तीव्रेण दण्डेन दण्डार्हां पापकारिणीम् ।। २.१०६.९ ।।
dharmabandhena baddho 'smi tenemāṃ neha mātaram | hanmi tīvreṇa daṇḍena daṇḍārhāṃ pāpakāriṇīm || 2.106.9 ||
कथं दशरथाज्जात: शुद्धाभिजनकर्मण: । जानन् धर्ममधर्मिष्ठं कुर्य्यां कर्म जुगुप्सितम् ।। २.१०६.१० ।।
kathaṃ daśarathājjāta: śuddhābhijanakarmaṇa: | jānan dharmamadharmiṣṭhaṃ kuryyāṃ karma jugupsitam || 2.106.10 ||
गुरु: क्रियावान् वृद्धश्च राजा प्रेत: पितेति च । तातं न परिगर्हेयं दैवतं चेति संसदि ।। २.१०६.११ ।।
guru: kriyāvān vṛddhaśca rājā preta: piteti ca | tātaṃ na parigarheyaṃ daivataṃ ceti saṃsadi || 2.106.11 ||
को हि धर्मार्थयोर्हीनमीदृशं कर्म किल्बिषम् । स्त्रिया: प्रियं चिकीर्षु: सन् कुर्याद्धर्मज्ञ धर्मवित् ।। २.१०६.१२ ।।
ko hi dharmārthayorhīnamīdṛśaṃ karma kilbiṣam | striyā: priyaṃ cikīrṣu: san kuryāddharmajña dharmavit || 2.106.12 ||
अन्तकाले हि भूतानि मुह्यन्तीति पुराश्रुति: । राज्ञैवं कुर्वता लोके प्रत्यक्षं सा श्रुति: कृता ।। २.१०६.१३ ।।
antakāle hi bhūtāni muhyantīti purāśruti: | rājñaivaṃ kurvatā loke pratyakṣaṃ sā śruti: kṛtā || 2.106.13 ||
साध्वर्थमभिसन्धाय ऺक्रोधान्मोहाच्च साहसात् । तातस्य यदतिक्रान्तं प्रत्याहरतु तद्भवान् ।। २.१०६.१४ ।।
sādhvarthamabhisandhāya ऺkrodhānmohācca sāhasāt | tātasya yadatikrāntaṃ pratyāharatu tadbhavān || 2.106.14 ||
पितुरपतनहेतुत्वात्तदेवापत्यत्वेन सम्मतम् ।। २.१०६.१५ ।।
piturapatanahetutvāttadevāpatyatvena sammatam || 2.106.15 ||
तदपत्यं भवानस्तु मा भवान् दुष्कृतं पितु: । अभिपत्ता कृतं कर्म लोके धीरविगर्हितम् ।। २.१०६.१६ ।।
tadapatyaṃ bhavānastu mā bhavān duṣkṛtaṃ pitu: | abhipattā kṛtaṃ karma loke dhīravigarhitam || 2.106.16 ||
कैकेयीं मां च तातं च सुहृदो बान्धवांश्च न: । पौरजानपदान् सर्वांस्त्रातु सर्वमिदं भवान् ।। २.१०६.१७ ।।
kaikeyīṃ māṃ ca tātaṃ ca suhṛdo bāndhavāṃśca na: | paurajānapadān sarvāṃstrātu sarvamidaṃ bhavān || 2.106.17 ||
क्व चारण्यं क्व च क्षात्ऺत्र क्व जटा: क्व च पालनम् । ईदृशं व्याहतं कर्म न भवान् कर्तुमर्हति ।। २.१०६.१८ ।।
kva cāraṇyaṃ kva ca kṣātऺtra kva jaṭā: kva ca pālanam | īdṛśaṃ vyāhataṃ karma na bhavān kartumarhati || 2.106.18 ||
एष हि प्रथमो धर्म: क्षत्ऺित्रयस्याभिषेचनम् । येन शक्यं महाप्राज्ञ प्रजानां परिपालनम् ।। २.१०६.१९ ।।
eṣa hi prathamo dharma: kṣatऺ्itrayasyābhiṣecanam | yena śakyaṃ mahāprājña prajānāṃ paripālanam || 2.106.19 ||
कश्च प्रत्यक्षमुत्सृज्य संशयस्थमलक्षणम् । आयतिस्थं चरेद्धर्मं क्षत्ऺत्रबन्धुरनिश्चितम् ।। २.१०६.२० ।।
kaśca pratyakṣamutsṛjya saṃśayasthamalakṣaṇam | āyatisthaṃ careddharmaṃ kṣatऺtrabandhuraniścitam || 2.106.20 ||
अथ क्लेशजमेव त्वं धर्मं चरितुमिच्छसि । धर्मेण चतुरो वर्णान् पालयन् क्लेशमाप्नुहि ।। २.१०६.२१ ।।
atha kleśajameva tvaṃ dharmaṃ caritumicchasi | dharmeṇa caturo varṇān pālayan kleśamāpnuhi || 2.106.21 ||
चतुर्णामाश्रमाणां हि गार्हस्थ्यं श्रेष्ठमाश्रमम् । प्राहुर्धर्मज्ञ धर्मज्ञास्तं कथं त्यक्तुमर्हसि ।। २.१०६.२२ ।।
caturṇāmāśramāṇāṃ hi gārhasthyaṃ śreṣṭhamāśramam | prāhurdharmajña dharmajñāstaṃ kathaṃ tyaktumarhasi || 2.106.22 ||
श्रुतेन बाल: स्थानेन जन्मना भवतो ह्यहम् । स कथं पालयिष्यामि भूमिं भवति तिष्ठति ।। २.१०६.२३ ।।
śrutena bāla: sthānena janmanā bhavato hyaham | sa kathaṃ pālayiṣyāmi bhūmiṃ bhavati tiṣṭhati || 2.106.23 ||
हीनबुद्धिगुणो बालो हीन: स्थानेन चाप्यहम् । भवता च विनाभूतो न वर्त्तयितुमुत्सहे ।। २.१०६.२४ ।।
hīnabuddhiguṇo bālo hīna: sthānena cāpyaham | bhavatā ca vinābhūto na varttayitumutsahe || 2.106.24 ||
इदं निखिलमव्यग्रं राज्यं पित्र्यमकण्टकम् । अनुशाधि स्वधर्मेण धर्मज्ञ सह बान्धवै: ।। २.१०६.२५ ।।
idaṃ nikhilamavyagraṃ rājyaṃ pitryamakaṇṭakam | anuśādhi svadharmeṇa dharmajña saha bāndhavai: || 2.106.25 ||
इहैव त्वा ऽभिषिञ्चन्तु सर्वा: प्रकृतय: सह । ऋत्विज: सवसिष्ठाश्च मन्त्रवन्मन्त्रकोविदा: ।। २.१०६.२६ ।।
ihaiva tvā 'bhiṣiñcantu sarvā: prakṛtaya: saha | ṛtvija: savasiṣṭhāśca mantravanmantrakovidā: || 2.106.26 ||
अभिषिक्तस्त्वमस्माभिरयोध्यां पालने व्रज । विजित्य तरसा लोकान् मरुद्भिरिव वासव: ।। २.१०६.२७ ।।
abhiṣiktastvamasmābhirayodhyāṃ pālane vraja | vijitya tarasā lokān marudbhiriva vāsava: || 2.106.27 ||
ऋणानि त्रीण्यपाकुर्वन् दुर्हृद: साधु निर्द्दहन् । सुहृदस्तर्पयन् कामैस्त्वमेवात्रानुशाधि माम् ।। २.१०६.२८ ।।
ṛṇāni trīṇyapākurvan durhṛda: sādhu nirddahan | suhṛdastarpayan kāmaistvamevātrānuśādhi mām || 2.106.28 ||
अद्यार्य मुदिता: सन्तु सुहृदस्ते ऽभिषेचने । अद्य भीता: पलायन्तां दुर्हृदस्ते दिशो दश ।। २.१०६.२९ ।।
adyārya muditā: santu suhṛdaste 'bhiṣecane | adya bhītā: palāyantāṃ durhṛdaste diśo daśa || 2.106.29 ||
आक्रोशं मम मातुश्च प्रमृज्य पुरुषर्षभ । अद्य तत्रभवन्तं च पितरं रक्ष किल्बिषात् ।। २.१०६.३० ।।
ākrośaṃ mama mātuśca pramṛjya puruṣarṣabha | adya tatrabhavantaṃ ca pitaraṃ rakṣa kilbiṣāt || 2.106.30 ||
शिरसा त्वा ऽभियाचे ऽहं कुरुष्व करुणां मयि । बान्धवेषु च सर्वेषु भूतेष्विव महेश्वर: ।। २.१०६.३१ ।।
śirasā tvā 'bhiyāce 'haṃ kuruṣva karuṇāṃ mayi | bāndhaveṣu ca sarveṣu bhūteṣviva maheśvara: || 2.106.31 ||
अथैतत् पृष्ठत: कृत्वा वनमेव भवानित: । गमिष्यति गमिष्यामि भवता सार्द्धमप्यहम् ।। २.१०६.३२ ।।
athaitat pṛṣṭhata: kṛtvā vanameva bhavānita: | gamiṣyati gamiṣyāmi bhavatā sārddhamapyaham || 2.106.32 ||
तथाहि रामो भरतेन ताम्यता प्रसाद्यमान: शिरसा महीपति: । न चैव चक्रे गमनाय सत्त्ववान् मतिं पितुस्तद्वचने व्यवस्थित: ।। २.१०६.३३ ।।
tathāhi rāmo bharatena tāmyatā prasādyamāna: śirasā mahīpati: | na caiva cakre gamanāya sattvavān matiṃ pitustadvacane vyavasthita: || 2.106.33 ||
तदद्भुतं स्थैर्यमवेक्ष्य राघवे समं जनो हर्षमवाप दु:खित: । न यात्ययोध्यामिति दु:खितो ऽभवत् स्थिरप्रतिज्ञत्वमवेक्ष्य हर्षित: ।। २.१०६.३४ ।।
tadadbhutaṃ sthairyamavekṣya rāghave samaṃ jano harṣamavāpa du:khita: | na yātyayodhyāmiti du:khito 'bhavat sthirapratijñatvamavekṣya harṣita: || 2.106.34 ||
तमृत्विजो नैगमयूथवल्लभास्तदा विंसज्ञाश्रुकलाश्च मातर: । तथा ब्रुवाणं भरतं प्रतुष्टुवु: प्रणम्य रामं च ययाचिरे सह ।। २.१०६.३५ ।।
tamṛtvijo naigamayūthavallabhāstadā viṃsajñāśrukalāśca mātara: | tathā bruvāṇaṃ bharataṃ pratuṣṭuvu: praṇamya rāmaṃ ca yayācire saha || 2.106.35 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदयोध्याकाण्डे षडुत्तरशततम: सर्ग: ।। १०६ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmadayodhyākāṇḍe ṣaḍuttaraśatatama: sarga: || 106 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
