श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे एकादशोत्तरशततम:सर्गः ॥२-१११॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe ekādaśottaraśatatama:sargaḥ ||2-111||
वसिष्ठस्तु तदा राममुक्त्वा राजपुरोऺहित: । अब्रवीद्धर्मसंयुक्तं पुनरेवापरं वच: ।। २.१११.१ ।।
vasiṣṭhastu tadā rāmamuktvā rājapuroऺhita: | abravīddharmasaṃyuktaṃ punarevāparaṃ vaca: || 2.111.1 ||
पुरुषस्येह जातस्य भवन्ति गुरवस्त्रय: । आचार्य्यश्चैव काकुत्स्थ पिता माता च राघव ।। २.१११.२ ।।
puruṣasyeha jātasya bhavanti guravastraya: | ācāryyaścaiva kākutstha pitā mātā ca rāghava || 2.111.2 ||
पिता ह्येनं जनयति पुरुषं पुरुषर्षभ । प्रज्ञां ददाति चाचार्यस्तस्मात्स गुरुरुच्यते ।। २.१११.३ ।।
pitā hyenaṃ janayati puruṣaṃ puruṣarṣabha | prajñāṃ dadāti cācāryastasmātsa gururucyate || 2.111.3 ||
सो ऽहं ते पितुराचार्य्यस्तव चैव परन्तप । मम त्वं वचनं कुर्वन् नातिवर्त्ते: सताङ्गतिम् ।। २.१११.४ ।।
so 'haṃ te piturācāryyastava caiva parantapa | mama tvaṃ vacanaṃ kurvan nātivartte: satāṅgatim || 2.111.4 ||
इमा हि ते परिषद: श्रेणयश्च द्विजास्तथा । एषु तात चरन् धर्मं नातिवर्त्ते: सताङ्गतिम् ।। २.१११.५ ।।
imā hi te pariṣada: śreṇayaśca dvijāstathā | eṣu tāta caran dharmaṃ nātivartte: satāṅgatim || 2.111.5 ||
वृद्धाया धर्मशीलाया मातुर्नार्हस्यवर्त्तितुम् । अस्यास्तु वचनं कुर्वन् नातिवर्त्ते: सताङ्गतिम् ।। २.१११.६ ।।
vṛddhāyā dharmaśīlāyā māturnārhasyavarttitum | asyāstu vacanaṃ kurvan nātivartte: satāṅgatim || 2.111.6 ||
भरतस्य वच: कुर्वन् याचमानस्य राघव । आत्मानं नातिवर्त्तेस्त्वं सत्यधर्मपराक्रम ।। २.१११.७ ।।
bharatasya vaca: kurvan yācamānasya rāghava | ātmānaṃ nātivarttestvaṃ satyadharmaparākrama || 2.111.7 ||
एवं मधुरमुक्तस्तु गुरुणा राघव: स्वयम् । प्रत्युवाच समासीनं वसिष्ठं पुरुषर्षभ: ।। २.१११.८ ।।
evaṃ madhuramuktastu guruṇā rāghava: svayam | pratyuvāca samāsīnaṃ vasiṣṭhaṃ puruṣarṣabha: || 2.111.8 ||
यन्मातापितरौ वृत्तं तनये कुरुत: सदा । न सुप्रतिकरं तत्तु मात्रा पित्रा च यत्कृतम् ।। २.१११.९ ।।
yanmātāpitarau vṛttaṃ tanaye kuruta: sadā | na supratikaraṃ tattu mātrā pitrā ca yatkṛtam || 2.111.9 ||
यथाशक्ति प्रदानेन स्नापनोच्छादनेन च । नित्यं च प्रियवादेन तथा संवर्द्धनेन च ।। २.१११.१० ।।
yathāśakti pradānena snāpanocchādanena ca | nityaṃ ca priyavādena tathā saṃvarddhanena ca || 2.111.10 ||
स हि राजा जनयिता पिता दशरथो मम । आज्ञातं यन्मया तस्य न तन्मिथ्या भविष्यति ।। २.१११.११ ।।
sa hi rājā janayitā pitā daśaratho mama | ājñātaṃ yanmayā tasya na tanmithyā bhaviṣyati || 2.111.11 ||
एवमुक्तस्तु रामेण भरत: प्रत्यनन्तरम् । उवाच परमोदार: सूतं परमदुर्मना: ।। २.१११.१२ ।।
evamuktastu rāmeṇa bharata: pratyanantaram | uvāca paramodāra: sūtaṃ paramadurmanā: || 2.111.12 ||
इह मे स्थण्डिले शीघ्रं कुशानास्तर सारथे । आर्य्यं प्रत्युपवेक्ष्यामि यावन्मे न प्रसीदति ।। २.१११.१३ ।।
iha me sthaṇḍile śīghraṃ kuśānāstara sārathe | āryyaṃ pratyupavekṣyāmi yāvanme na prasīdati || 2.111.13 ||
अनाहारो निरालोको धनहीनो यथा द्विज: । शेष्ये पुरस्तात् शालाया यावन्न प्रतियास्यति ।। २.१११.१४ ।।
anāhāro nirāloko dhanahīno yathā dvija: | śeṣye purastāt śālāyā yāvanna pratiyāsyati || 2.111.14 ||
स तु राममवेक्षन्तं सुमन्त्रं प्रेक्ष्य दुर्मना: । कुशोत्तरमुपस्थाप्य भूमावेवास्तरत् स्वयम् ।। २.१११.१५ ।।
sa tu rāmamavekṣantaṃ sumantraṃ prekṣya durmanā: | kuśottaramupasthāpya bhūmāvevāstarat svayam || 2.111.15 ||
तमुवाच महातेजा रामो राजर्षिसत्तम: । किं मां भरत कुर्वाणं तात प्रत्युपवेक्ष्यसि ।। २.१११.१६ ।।
tamuvāca mahātejā rāmo rājarṣisattama: | kiṃ māṃ bharata kurvāṇaṃ tāta pratyupavekṣyasi || 2.111.16 ||
ब्राह्मणो ह्येकपार्श्वेन नरान् रोद्धुमिहार्हति । न तु मूर्द्धाभिषिक्तानां विधि: प्रत्युपवेशने ।। २.१११.१७ ।।
brāhmaṇo hyekapārśvena narān roddhumihārhati | na tu mūrddhābhiṣiktānāṃ vidhi: pratyupaveśane || 2.111.17 ||
उत्तिष्ठ नरशार्दूल हित्वैतद्दारुणं व्रतम् । पुरवर्य्यामित: क्षिप्रमयोध्यां याहि राघव ।। २.१११.१८ ।।
uttiṣṭha naraśārdūla hitvaitaddāruṇaṃ vratam | puravaryyāmita: kṣipramayodhyāṃ yāhi rāghava || 2.111.18 ||
आसीनस्त्वेव भरत: पौरजानपदं जनम् । उवाच सर्वत: प्रेक्ष्य किमार्यं नानुशासथ ।। २.१११.१९ ।।
āsīnastveva bharata: paurajānapadaṃ janam | uvāca sarvata: prekṣya kimāryaṃ nānuśāsatha || 2.111.19 ||
ते तमूचुर्महात्मानं पौरजानपदा जना: । काकुत्स्थमभिजानीम: सम्यग्वदति राघव: ।। २.१११.२० ।।
te tamūcurmahātmānaṃ paurajānapadā janā: | kākutsthamabhijānīma: samyagvadati rāghava: || 2.111.20 ||
एषो ऽपि हि महाभाग: पितुर्वचसि तिष्ठति । अत एव न शक्ता: स्मो व्यावर्त्तयितुमञ्जसा ।। २.१११.२१ ।।
eṣo 'pi hi mahābhāga: piturvacasi tiṣṭhati | ata eva na śaktā: smo vyāvarttayitumañjasā || 2.111.21 ||
तेषामाज्ञाय वचनं रामो वचनमब्रवीत् । एवं निबोध वचनं सुहृदां धर्मचक्षुषाम् ।। २.१११.२२ ।।
teṣāmājñāya vacanaṃ rāmo vacanamabravīt | evaṃ nibodha vacanaṃ suhṛdāṃ dharmacakṣuṣām || 2.111.22 ||
एतच्चैवोभयं श्रुत्वा सम्यक् सम्पश्य राघव । उत्तिष्ठ त्वं महाबाहो मां च स्पृश तथोदकम् ।। २.१११.२३ ।।
etaccaivobhayaṃ śrutvā samyak sampaśya rāghava | uttiṣṭha tvaṃ mahābāho māṃ ca spṛśa tathodakam || 2.111.23 ||
अथोत्थाय जलं स्पृष्ट्वा भरतो वाक्यमब्रवीत् । श्रृण्वन्तु मे परिषदो मन्त्रिण: श्रेणयस्तथा ।। २.१११.२४ ।।
athotthāya jalaṃ spṛṣṭvā bharato vākyamabravīt | śrṛṇvantu me pariṣado mantriṇa: śreṇayastathā || 2.111.24 ||
न याचे पितरं राज्यं नानुशासामि मातरम् । आर्यं परमधर्मज्ञं नानुजानामि राघवम् ।। २.१११.२५ ।।
na yāce pitaraṃ rājyaṃ nānuśāsāmi mātaram | āryaṃ paramadharmajñaṃ nānujānāmi rāghavam || 2.111.25 ||
यदि त्ववश्यं वस्तव्यं कर्त्तव्यं च पितुर्वच: । अहमेव निवत्स्यामि चतुर्दश समा वने ।। २.१११.२६ ।।
yadi tvavaśyaṃ vastavyaṃ karttavyaṃ ca piturvaca: | ahameva nivatsyāmi caturdaśa samā vane || 2.111.26 ||
धर्मात्मा तस्य तथ्येन भ्रातुर्वाक्येन विस्मित: । उवाच राम: सम्प्रेक्ष्य पौरजानपदं जनम् ।। २.१११.२७ ।।
dharmātmā tasya tathyena bhrāturvākyena vismita: | uvāca rāma: samprekṣya paurajānapadaṃ janam || 2.111.27 ||
विक्रीतमाहितं क्रीतं यत् पित्रा जीवता मम । न तल्लोपयितुं शक्यं मया वा भरतेन वा ।। २.१११.२८ ।।
vikrītamāhitaṃ krītaṃ yat pitrā jīvatā mama | na tallopayituṃ śakyaṃ mayā vā bharatena vā || 2.111.28 ||
अपधिर्न मया कार्य्यो वनवासे जुगुप्सित: । युक्तमुक्तं च कैकेय्या पित्रा मे सुकृतं कृतम् ।। २.१११.२९ ।।
apadhirna mayā kāryyo vanavāse jugupsita: | yuktamuktaṃ ca kaikeyyā pitrā me sukṛtaṃ kṛtam || 2.111.29 ||
जानामि भरतं क्षान्तं गुरुसत्कारकारिणम् । सर्वमेवात्र कल्याणं सत्यसन्धे महात्मनि ।। २.१११.३० ।।
jānāmi bharataṃ kṣāntaṃ gurusatkārakāriṇam | sarvamevātra kalyāṇaṃ satyasandhe mahātmani || 2.111.30 ||
अनेन धर्मशीलेन वनात् प्रत्यागत: पुन: । भ्रात्रा सह भविष्यामि पृथिव्या: पतिरुत्तम: ।। २.१११.३१ ।।
anena dharmaśīlena vanāt pratyāgata: puna: | bhrātrā saha bhaviṣyāmi pṛthivyā: patiruttama: || 2.111.31 ||
वृतो राजा हि कैकेय्या मया तद्वचनं कृतम् । अनृतन्मोचयानेन पितरं तं महीपतिम् ।। २.१११.३२ ।।
vṛto rājā hi kaikeyyā mayā tadvacanaṃ kṛtam | anṛtanmocayānena pitaraṃ taṃ mahīpatim || 2.111.32 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदयोध्याकाण्डे एकादशोत्तरशततम: सर्ग: ।। १११ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmadayodhyākāṇḍe ekādaśottaraśatatama: sarga: || 111 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
