श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे एकोनविंशः सर्गः ॥२-१९॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe ekonaviṃśaḥ sargaḥ ||2-19||
तदप्रियममित्रघ्नो वचनं मरणोपमम्।श्रुत्वा न विव्यथे रामः कैकेयीं चेदमब्रवीत्॥ १॥
tadapriyamamitraghno vacanaṃ maraṇopamam|śrutvā na vivyathe rāmaḥ kaikeyīṃ cedamabravīt|| 1||
एवमस्तु गमिष्यामि वनं वस्तुमहं त्वितः।जटाचीरधरो राज्ञः प्रतिज्ञामनुपालयन्॥ २॥
evamastu gamiṣyāmi vanaṃ vastumahaṃ tvitaḥ|jaṭācīradharo rājñaḥ pratijñāmanupālayan|| 2||
इदं तु ज्ञातुमिच्छामि किमर्थं मां महीपतिः।नाभिनन्दति दुर्धर्षो यथापूर्वमरिंदमः॥ ३॥
idaṃ tu jñātumicchāmi kimarthaṃ māṃ mahīpatiḥ|nābhinandati durdharṣo yathāpūrvamariṃdamaḥ|| 3||
मन्युर्न च त्वया कार्यो देवि ब्रूमि तवाग्रतः।यास्यामि भव सुप्रीता वनं चीरजटाधरः॥ ४॥
manyurna ca tvayā kāryo devi brūmi tavāgrataḥ|yāsyāmi bhava suprītā vanaṃ cīrajaṭādharaḥ|| 4||
हितेन गुरुणा पित्रा कृतज्ञेन नृपेण च।नियुज्यमानो विस्रब्धः किं न कुर्यामहं प्रियम्॥ ५॥
hitena guruṇā pitrā kṛtajñena nṛpeṇa ca|niyujyamāno visrabdhaḥ kiṃ na kuryāmahaṃ priyam|| 5||
अलीकं मानसं त्वेकं हृदयं दहते मम।स्वयं यन्नाह मां राजा भरतस्याभिषेचनम्॥ ६॥
alīkaṃ mānasaṃ tvekaṃ hṛdayaṃ dahate mama|svayaṃ yannāha māṃ rājā bharatasyābhiṣecanam|| 6||
अहं हि सीतां राज्यं च प्राणानिष्टान् धनानि च।हृष्टो भ्रात्रे स्वयं दद्यां भरतायाप्रचोदितः॥ ७॥
ahaṃ hi sītāṃ rājyaṃ ca prāṇāniṣṭān dhanāni ca|hṛṣṭo bhrātre svayaṃ dadyāṃ bharatāyāpracoditaḥ|| 7||
किं पुनर्मनुजेन्द्रेण स्वयं पित्रा प्रचोदितः।तव च प्रियकामार्थं प्रतिज्ञामनुपालयन्॥ ८॥
kiṃ punarmanujendreṇa svayaṃ pitrā pracoditaḥ|tava ca priyakāmārthaṃ pratijñāmanupālayan|| 8||
तथाश्वासय ह्रीमन्तं किं त्विदं यन्महीपतिः।वसुधासक्तनयनो मन्दमश्रूणि मुञ्चति॥ ९॥
tathāśvāsaya hrīmantaṃ kiṃ tvidaṃ yanmahīpatiḥ|vasudhāsaktanayano mandamaśrūṇi muñcati|| 9||
गच्छन्तु चैवानयितुं दूताः शीघ्रजवैर्हयैः।भरतं मातुलकुलादद्यैव नृपशासनात्॥ १०॥
gacchantu caivānayituṃ dūtāḥ śīghrajavairhayaiḥ|bharataṃ mātulakulādadyaiva nṛpaśāsanāt|| 10||
दण्डकारण्यमेषोऽहं गच्छाम्येव हि सत्वरः।अविचार्य पितुर्वाक्यं समा वस्तुं चतुर्दश॥ ११॥
daṇḍakāraṇyameṣo'haṃ gacchāmyeva hi satvaraḥ|avicārya piturvākyaṃ samā vastuṃ caturdaśa|| 11||
सा हृष्टा तस्य तद् वाक्यं श्रुत्वा रामस्य कैकयी।प्रस्थानं श्रद्दधाना सा त्वरयामास राघवम्॥ १२॥
sā hṛṣṭā tasya tad vākyaṃ śrutvā rāmasya kaikayī|prasthānaṃ śraddadhānā sā tvarayāmāsa rāghavam|| 12||
एवं भवतु यास्यन्ति दूताः शीघ्रजवैर्हयैः।भरतं मातुलकुलादिहावर्तयितुं नराः॥ १३॥
evaṃ bhavatu yāsyanti dūtāḥ śīghrajavairhayaiḥ|bharataṃ mātulakulādihāvartayituṃ narāḥ|| 13||
तव त्वहं क्षमं मन्ये नोत्सुकस्य विलम्बनम्।राम तस्मादितः शीघ्रं वनं त्वं गन्तुमर्हसि॥ १४॥
tava tvahaṃ kṣamaṃ manye notsukasya vilambanam|rāma tasmāditaḥ śīghraṃ vanaṃ tvaṃ gantumarhasi|| 14||
व्रीडान्वितः स्वयं यच्च नृपस्त्वां नाभिभाषते।नैतत् किंचिन्नरश्रेष्ठ मन्युरेषोऽपनीयताम्॥ १५॥
vrīḍānvitaḥ svayaṃ yacca nṛpastvāṃ nābhibhāṣate|naitat kiṃcinnaraśreṣṭha manyureṣo'panīyatām|| 15||
यावत्त्वं न वनं यातः पुरादस्मादतित्वरम्।पिता तावन्न ते राम स्नास्यते भोक्ष्यतेऽपि वा॥ १६॥
yāvattvaṃ na vanaṃ yātaḥ purādasmādatitvaram|pitā tāvanna te rāma snāsyate bhokṣyate'pi vā|| 16||
धिक्कष्टमिति निःश्वस्य राजा शोकपरिप्लुतः।मूर्च्छितो न्यपतत् तस्मिन् पर्यङ्के हेमभूषिते॥ १७॥
dhikkaṣṭamiti niḥśvasya rājā śokapariplutaḥ|mūrcchito nyapatat tasmin paryaṅke hemabhūṣite|| 17||
रामोऽप्युत्थाप्य राजानं कैकेय्याभिप्रचोदितः।कशयेव हतो वाजी वनं गन्तुं कृतत्वरः॥ १८॥
rāmo'pyutthāpya rājānaṃ kaikeyyābhipracoditaḥ|kaśayeva hato vājī vanaṃ gantuṃ kṛtatvaraḥ|| 18||
तदप्रियमनार्याया वचनं दारुणोदयम्।श्रुत्वा गतव्यथो रामः कैकेयीं वाक्यमब्रवीत्॥ १९॥
tadapriyamanāryāyā vacanaṃ dāruṇodayam|śrutvā gatavyatho rāmaḥ kaikeyīṃ vākyamabravīt|| 19||
नाहमर्थपरो देवि लोकमावस्तुमुत्सहे।विद्धि मामृषिभिस्तुल्यं विमलं धर्ममास्थितम्॥ २०॥
nāhamarthaparo devi lokamāvastumutsahe|viddhi māmṛṣibhistulyaṃ vimalaṃ dharmamāsthitam|| 20||
यत् तत्रभवतः किंचिच्छक्यं कर्तुं प्रियं मया।प्राणानपि परित्यज्य सर्वथा कृतमेव तत्॥ २१॥
yat tatrabhavataḥ kiṃcicchakyaṃ kartuṃ priyaṃ mayā|prāṇānapi parityajya sarvathā kṛtameva tat|| 21||
न ह्यतो धर्मचरणं किंचिदस्ति महत्तरम्।यथा पितरि शुश्रूषा तस्य वा वचनक्रिया॥ २२॥
na hyato dharmacaraṇaṃ kiṃcidasti mahattaram|yathā pitari śuśrūṣā tasya vā vacanakriyā|| 22||
अनुक्तोऽप्यत्रभवता भवत्या वचनादहम्।वने वत्स्यामि विजने वर्षाणीह चतुर्दश॥ २३॥
anukto'pyatrabhavatā bhavatyā vacanādaham|vane vatsyāmi vijane varṣāṇīha caturdaśa|| 23||
न नूनं मयि कैकेयि किंचिदाशंससे गुणान्।यद् राजानमवोचस्त्वं ममेश्वरतरा सती॥ २४॥
na nūnaṃ mayi kaikeyi kiṃcidāśaṃsase guṇān|yad rājānamavocastvaṃ mameśvaratarā satī|| 24||
यावन्मातरमापृच्छे सीतां चानुनयाम्यहम्।ततोऽद्यैव गमिष्यामि दण्डकानां महद् वनम्॥ २५॥
yāvanmātaramāpṛcche sītāṃ cānunayāmyaham|tato'dyaiva gamiṣyāmi daṇḍakānāṃ mahad vanam|| 25||
भरतः पालयेद् राज्यं शुश्रूषेच्च पितुर्यथा।तथा भवत्या कर्तव्यं स हि धर्मः सनातनः॥ २६॥
bharataḥ pālayed rājyaṃ śuśrūṣecca pituryathā|tathā bhavatyā kartavyaṃ sa hi dharmaḥ sanātanaḥ|| 26||
रामस्य तु वचः श्रुत्वा भृशं दुःखगतः पिता।शोकादशक्नुवन् वक्तुं प्ररुरोद महास्वनम्॥ २७॥
rāmasya tu vacaḥ śrutvā bhṛśaṃ duḥkhagataḥ pitā|śokādaśaknuvan vaktuṃ praruroda mahāsvanam|| 27||
वन्दित्वा चरणौ राज्ञो विसंज्ञस्य पितुस्तदा।कैकेय्याश्चाप्यनार्याया निष्पपात महाद्युतिः॥ २८॥
vanditvā caraṇau rājño visaṃjñasya pitustadā|kaikeyyāścāpyanāryāyā niṣpapāta mahādyutiḥ|| 28||
स रामः पितरं कृत्वा कैकेयीं च प्रदक्षिणम्।निष्क्रम्यान्तःपुरात् तस्मात् स्वं ददर्श सुहृज्जनम्॥ २९॥
sa rāmaḥ pitaraṃ kṛtvā kaikeyīṃ ca pradakṣiṇam|niṣkramyāntaḥpurāt tasmāt svaṃ dadarśa suhṛjjanam|| 29||
तं बाष्पपरिपूर्णाक्षः पृष्ठतोऽनुजगाम ह।लक्ष्मणः परमक्रुद्धः सुमित्रानन्दवर्धनः॥ ३०॥
taṃ bāṣpaparipūrṇākṣaḥ pṛṣṭhato'nujagāma ha|lakṣmaṇaḥ paramakruddhaḥ sumitrānandavardhanaḥ|| 30||
आभिषेचनिकं भाण्डं कृत्वा रामः प्रदक्षिणम्।शनैर्जगाम सापेक्षो दृष्टिं तत्राविचालयन्॥ ३१॥
ābhiṣecanikaṃ bhāṇḍaṃ kṛtvā rāmaḥ pradakṣiṇam|śanairjagāma sāpekṣo dṛṣṭiṃ tatrāvicālayan|| 31||
न चास्य महतीं लक्ष्मीं राज्यनाशोऽपकर्षति।लोककान्तस्य कान्तत्वाच्छीतरश्मेरिव क्षयः॥ ३२॥
na cāsya mahatīṃ lakṣmīṃ rājyanāśo'pakarṣati|lokakāntasya kāntatvācchītaraśmeriva kṣayaḥ|| 32||
न वनं गन्तुकामस्य त्यजतश्च वसुंधराम्।सर्वलोकातिगस्येव लक्ष्यते चित्तविक्रिया॥ ३३॥
na vanaṃ gantukāmasya tyajataśca vasuṃdharām|sarvalokātigasyeva lakṣyate cittavikriyā|| 33||
प्रतिषिध्य शुभं छत्रं व्यजने च स्वलंकृते।विसर्जयित्वा स्वजनं रथं पौरांस्तथा जनान्॥ ३४॥
pratiṣidhya śubhaṃ chatraṃ vyajane ca svalaṃkṛte|visarjayitvā svajanaṃ rathaṃ paurāṃstathā janān|| 34||
धारयन् मनसा दुःखमिन्द्रियाणि निगृह्य च।प्रविवेशात्मवान् वेश्म मातुरप्रियशंसिवान्॥ ३५॥
dhārayan manasā duḥkhamindriyāṇi nigṛhya ca|praviveśātmavān veśma māturapriyaśaṃsivān|| 35||
सर्वोऽप्यभिजनः श्रीमान् श्रीमतः सत्यवादिनः।नालक्षयत रामस्य कंचिदाकारमानने॥ ३६॥
sarvo'pyabhijanaḥ śrīmān śrīmataḥ satyavādinaḥ|nālakṣayata rāmasya kaṃcidākāramānane|| 36||
उचितं च महाबाहुर्न जहौ हर्षमात्मवान्।शारदः समुदीर्णांशुश्चन्द्रस्तेज इवात्मजम्॥ ३७॥
ucitaṃ ca mahābāhurna jahau harṣamātmavān|śāradaḥ samudīrṇāṃśuścandrasteja ivātmajam|| 37||
वाचा मधुरया रामः सर्वं सम्मानयञ्जनम्।मातुः समीपं धर्मात्मा प्रविवेश महायशाः॥ ३८॥
vācā madhurayā rāmaḥ sarvaṃ sammānayañjanam|mātuḥ samīpaṃ dharmātmā praviveśa mahāyaśāḥ|| 38||
तं गुणैः समतां प्राप्तो भ्राता विपुलविक्रमः।सौमित्रिरनुवव्राज धारयन् दुःखमात्मजम्॥ ३९॥
taṃ guṇaiḥ samatāṃ prāpto bhrātā vipulavikramaḥ|saumitriranuvavrāja dhārayan duḥkhamātmajam|| 39||
प्रविश्य वेश्मातिभृशं मुदा युतं समीक्ष्य तां चार्थविपत्तिमागताम्।न चैव रामोऽत्र जगाम विक्रियां सुहृज्जनस्यात्मविपत्तिशङ्कया॥ ४०॥
praviśya veśmātibhṛśaṃ mudā yutaṃ samīkṣya tāṃ cārthavipattimāgatām|na caiva rāmo'tra jagāma vikriyāṃ suhṛjjanasyātmavipattiśaṅkayā|| 40||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे एकोनविंशः सर्गः ॥२-१९॥
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye ayodhyākāṇḍe ekonaviṃśaḥ sargaḥ ||2-19||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
