श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे पञ्चपञ्चाशः सर्गः ॥२-५५॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe pañcapañcāśaḥ sargaḥ ||2-55||
उषित्वा रजनीम् तत्र राजपुत्रावरिम्दमौ । महर्षिमभिवाद्याथ जग्मतुस्तम् गिरिम् प्रति ॥२-५५-१॥
uṣitvā rajanīm tatra rājaputrāvarimdamau | maharṣimabhivādyātha jagmatustam girim prati ||2-55-1||
तेषाम् चैव स्वस्त्ययनम् महर्षिः स चकार ह । प्रस्थिताम्श्चैव तान् प्रेक्ष्यपिता पुत्रानिवान्वगात् ॥२-५५-२॥
teṣām caiva svastyayanam maharṣiḥ sa cakāra ha | prasthitāmścaiva tān prekṣyapitā putrānivānvagāt ||2-55-2||
ततः प्रचक्रमे वक्तुम् वचनम् स महामुनिः । भर्द्वाजो महातेजा रामम् सत्यपराक्रमम् ॥२-५५-३॥
tataḥ pracakrame vaktum vacanam sa mahāmuniḥ | bhardvājo mahātejā rāmam satyaparākramam ||2-55-3||
गङ्गायमुनयोः सन्धिमासाद्य मनुजर्षभौ । कालिन्दीमनुगच्छेताम् नदीम् पश्चान्मुखाश्रिताम् ॥२-५५-४॥
gaṅgāyamunayoḥ sandhimāsādya manujarṣabhau | kālindīmanugacchetām nadīm paścānmukhāśritām ||2-55-4||
अथासाद्य तु कालिन्दीं शीघ्रस्रोतसमापगाम् । तस्यास्तीर्थम् प्रचरितम् पुराणम् प्रेक्ष्य राघवौ ॥२-५५-५॥
athāsādya tu kālindīṃ śīghrasrotasamāpagām | tasyāstīrtham pracaritam purāṇam prekṣya rāghavau ||2-55-5||
तत्र यूयम् प्लवम् कृत्वा तरतांशुमतीं नदीम् । ततो न्यग्रोधमासाद्य महान्तम् हरितच्छदम् ॥२-५५-६॥
tatra yūyam plavam kṛtvā taratāṃśumatīṃ nadīm | tato nyagrodhamāsādya mahāntam haritacchadam ||2-55-6||
विवृद्धम् बहुभिर्वऋक्षैह् श्यामम् सिद्धोपसेवितम् । तस्मै सीताञ्जलिम् कृत्वा प्रयुञ्जीताशिषः शिवाः ॥२-५५-७॥
vivṛddham bahubhirvaṛkṣaih śyāmam siddhopasevitam | tasmai sītāñjalim kṛtvā prayuñjītāśiṣaḥ śivāḥ ||2-55-7||
समासाद्य तु तम् वृक्षम् वसेद्वातिक्रमेत वा । क्रोशमात्रम् ततो गत्वा नीलम् द्रक्ष्यथ काननम् ॥२-५५-८॥
samāsādya tu tam vṛkṣam vasedvātikrameta vā | krośamātram tato gatvā nīlam drakṣyatha kānanam ||2-55-8||
पलाशबदरीमिश्रम् रम्यम् वम्शैश्च यामुनैः । स पन्थाश्चित्रकूटस्य गतः सुबहुशो मया ॥२-५५-९॥
palāśabadarīmiśram ramyam vamśaiśca yāmunaiḥ | sa panthāścitrakūṭasya gataḥ subahuśo mayā ||2-55-9||
रम्ये मार्दवयुक्तश्च वनदावैर्विपर्जितः । इति पन्थानमावेद्य महर्षः स न्यवर्तत ॥२-५५-१०॥
ramye mārdavayuktaśca vanadāvairviparjitaḥ | iti panthānamāvedya maharṣaḥ sa nyavartata ||2-55-10||
अभिवाद्य तथेत्युक्त्वा रामेण विनिवर्तितः । उपावृत्ते मुनौ तस्मिन् रामो लक्ष्मणमब्रवीत् ॥२-५५-११॥
abhivādya tathetyuktvā rāmeṇa vinivartitaḥ | upāvṛtte munau tasmin rāmo lakṣmaṇamabravīt ||2-55-11||
कृतपुण्याः स्म सौमित्रे मुनिर्यन्नोऽनुकम्पते । इति तौ पुरुषव्याघ्रौ मन्त्रयित्वा मनस्विनौ ॥२-५५-१२॥
kṛtapuṇyāḥ sma saumitre muniryanno'nukampate | iti tau puruṣavyāghrau mantrayitvā manasvinau ||2-55-12||
सीतामेवाग्रतः कृत्वा काLइन्दीम् जग्मतुर्नदीम् । अथा साद्य तु काLइन्दीम् शीघ्रस्रोतोवहाम् नदीम् ॥२-५५-१३॥
sītāmevāgrataḥ kṛtvā kāLindīm jagmaturnadīm | athā sādya tu kāLindīm śīghrasrotovahām nadīm ||2-55-13||
तौ काष्ठसम्घातमथो चक्रतुस्तु महाप्लवम् ॥२-५५-१४॥
tau kāṣṭhasamghātamatho cakratustu mahāplavam ||2-55-14||
शुष्कैर्वम्शैः समास्तीर्णमुLईरैश्च समावृतम् । ततो वेतसशाखाश्च जम्बूशाखाश्च वीर्यवान् ॥२-५५-१५॥
śuṣkairvamśaiḥ samāstīrṇamuLīraiśca samāvṛtam | tato vetasaśākhāśca jambūśākhāśca vīryavān ||2-55-15||
चकार लक्ष्मणश्छित्वा सीतायाः सुखमासनम् । तत्र श्रियमिवाचिन्त्याम् रामो दाशरथिः प्रियाम् ॥२-५५-१६॥
cakāra lakṣmaṇaśchitvā sītāyāḥ sukhamāsanam | tatra śriyamivācintyām rāmo dāśarathiḥ priyām ||2-55-16||
ईष्त्सन्कह्हनाबान् तानग्तारिओअतत् प्लवम् । पार्श्वे च तत्र वैदेह्या वसने चूष्णानि च ॥२-५५-१७॥
īṣtsankahhanābān tānagtārioatat plavam | pārśve ca tatra vaidehyā vasane cūṣṇāni ca ||2-55-17||
प्लवे कठिनकाजम् च रामश्चक्रे सहायुधैः । आरोप्य प्रथमम् सीताम् सम्घाटम् प्रतिगृह्य तौ ॥२-५५-१८॥
plave kaṭhinakājam ca rāmaścakre sahāyudhaiḥ | āropya prathamam sītām samghāṭam pratigṛhya tau ||2-55-18||
ततः प्रतेरतुर्य त्तौ वीरौ दशरथात्मजौ । काLइन्दीमध्यमायाता सीता त्वेनामवन्दत ॥२-५५-१९॥
tataḥ prateraturya ttau vīrau daśarathātmajau | kāLindīmadhyamāyātā sītā tvenāmavandata ||2-55-19||
स्वस्ति देवि तरामि त्वाम् पार्येन्मे पतिर्वतम् । यक्ष्ये त्वाम् गोनहस्रेण सुराघटशतेन च ॥२-५५-२०॥
svasti devi tarāmi tvām pāryenme patirvatam | yakṣye tvām gonahasreṇa surāghaṭaśatena ca ||2-55-20||
स्वस्ति प्रत्यागते रामे पुरीमिक्ष्वाकुपालिताम् । काLइन्दीमथ सीता तु याचमाना कृताञ्जलिः ॥२-५५-२१॥
svasti pratyāgate rāme purīmikṣvākupālitām | kāLindīmatha sītā tu yācamānā kṛtāñjaliḥ ||2-55-21||
तीरमेवाभिसम्प्राप्ता दक्षिणम् वरवर्णिनी । ततः प्लवेनाम्शुमतीम् शीघ्रगामूर्मिमालिनीम् ॥२-५५-२२॥
tīramevābhisamprāptā dakṣiṇam varavarṇinī | tataḥ plavenāmśumatīm śīghragāmūrmimālinīm ||2-55-22||
तीरजैर्बहुभिर्वृक्षैः सम्तेरुर्यमुनाम् नदीम् । ते तीर्णाः प्लवमुत्सृज्य प्रस्थाय यमुनावनात् ॥२-५५-२३॥
tīrajairbahubhirvṛkṣaiḥ samteruryamunām nadīm | te tīrṇāḥ plavamutsṛjya prasthāya yamunāvanāt ||2-55-23||
श्यामम् न्यग्रोधमासेदुः शीतलम् हरितच्छदम् । न्य्ग्रोधम् तमुपागम्य वैदेहि वाक्यमब्रवीत् ॥२-५५-२४॥
śyāmam nyagrodhamāseduḥ śītalam haritacchadam | nygrodham tamupāgamya vaidehi vākyamabravīt ||2-55-24||
नमस्तेऽन्तु महावृक्ष पारयेन्मे पतिर्वतम् । कौसल्याम् चैव पश्येयम् सुमित्राम् च यशस्विनीम् ॥२-५५-२५॥
namaste'ntu mahāvṛkṣa pārayenme patirvatam | kausalyām caiva paśyeyam sumitrām ca yaśasvinīm ||2-55-25||
इति सीताञ्जलिम् कृत्वा पर्यगच्छद्वनस्पतिम् । अवलोक्य ततः सीतामायाचन्तीमनिन्दिताम् ॥२-५५-२६॥
iti sītāñjalim kṛtvā paryagacchadvanaspatim | avalokya tataḥ sītāmāyācantīmaninditām ||2-55-26||
दयिताम् च विधेयम् च रामो लक्ष्मणमब्रवीत् । सीतामादाय गच्छ त्वमग्रतो भरतानुज ॥२-५५-२७॥
dayitām ca vidheyam ca rāmo lakṣmaṇamabravīt | sītāmādāya gaccha tvamagrato bharatānuja ||2-55-27||
पृष्ठतोऽहम् गमिष्यामि सायुधो द्विपदाम् वर । यद्यत्फलम् प्रार्थयते पुष्पम् वा जनकात्मजा ॥२-५५-२८॥
pṛṣṭhato'ham gamiṣyāmi sāyudho dvipadām vara | yadyatphalam prārthayate puṣpam vā janakātmajā ||2-55-28||
तत्तत्प्रदद्या वैदेह्या यत्रास्य रमते मनः । गच्चतोस्तु तयोर्मध्ये बभूव जनकात्मजा ॥२-५५-२९॥
tattatpradadyā vaidehyā yatrāsya ramate manaḥ | gaccatostu tayormadhye babhūva janakātmajā ||2-55-29||
मातङ्गयोर्मद्यगता शुभा नागवधूरिव । एकैकम् पादपम् गुल्मम् लताम् वा पुष्पशालिनीम् ॥२-५५-३०॥
mātaṅgayormadyagatā śubhā nāgavadhūriva | ekaikam pādapam gulmam latām vā puṣpaśālinīm ||2-55-30||
अदृष्टपूर्वाम् पश्यन्ती रामम् पप्रच्छ साऽबला । रमणीयान् बहुविधान् पादपान् कुसुमोत्कटान् ॥२-५५-३१॥
adṛṣṭapūrvām paśyantī rāmam papraccha sā'balā | ramaṇīyān bahuvidhān pādapān kusumotkaṭān ||2-55-31||
सीतावचनसम्रब्द अनयामास लक्स्मणः । विचित्रवालुकजलाम् हससारसनादिताम् ॥२-५५-३२॥
sītāvacanasamrabda anayāmāsa laksmaṇaḥ | vicitravālukajalām hasasārasanāditām ||2-55-32||
रेमे जनकराजस्य तदा प्रेक्ष्य सुता नदीम् । क्रोशमात्रम् ततो गत्वा भ्रातरौ रामलक्ष्मनौ ॥२-५५-३३॥
reme janakarājasya tadā prekṣya sutā nadīm | krośamātram tato gatvā bhrātarau rāmalakṣmanau ||2-55-33||
बहून्मेध्यान् मृगान् हत्वा चेरतुर्यमुनावने । विहृत्य ते बर्हिणपूगनादिते । शुभे वने वानरवारणायुते । समम् नदीवप्रमुपेत्य सम्मतम् । निवासमाजग्मु रदीनदर्शनाः ॥२-५५-३४॥
bahūnmedhyān mṛgān hatvā ceraturyamunāvane | vihṛtya te barhiṇapūganādite | śubhe vane vānaravāraṇāyute | samam nadīvapramupetya sammatam | nivāsamājagmu radīnadarśanāḥ ||2-55-34||
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे पञ्चपञ्चाशः सर्गः ॥२-५५॥
iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye ayodhyākāṇḍe pañcapañcāśaḥ sargaḥ ||2-55||