श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे एकोनषष्ठितमः सर्गः ॥२-५९॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe ekonaṣaṣṭhitamaḥ sargaḥ ||2-59||
मम तु अश्वा निवृत्तस्य न प्रावर्तन्त वर्त्मनि । उष्णम् अश्रु विमुन्चन्तः रामे सम्प्रस्थिते वनम् ॥२-५९-१॥
mama tu aśvā nivṛttasya na prāvartanta vartmani | uṣṇam aśru vimuncantaḥ rāme samprasthite vanam ||2-59-1||
उभाभ्याम् राज पुत्राभ्याम् अथ कृत्वा अहम् ज्ञलिम् । प्रस्थितः रथम् आस्थाय तत् दुह्खम् अपि धारयन् ॥२-५९-२॥
ubhābhyām rāja putrābhyām atha kṛtvā aham jñalim | prasthitaḥ ratham āsthāya tat duhkham api dhārayan ||2-59-2||
गुहा इव सार्धम् तत्र एव स्थितः अस्मि दिवसान् बहून् । आशया यदि माम् रामः पुनः शब्दापयेद् इति ॥२-५९-३॥
guhā iva sārdham tatra eva sthitaḥ asmi divasān bahūn | āśayā yadi mām rāmaḥ punaḥ śabdāpayed iti ||2-59-3||
विषये ते महा राज माम व्यसन कर्शिताः । अपि वृक्षाः परिम्लानः सपुष्प अन्कुर कोरकाः ॥२-५९-४॥
viṣaye te mahā rāja māma vyasana karśitāḥ | api vṛkṣāḥ parimlānaḥ sapuṣpa ankura korakāḥ ||2-59-4||
उपतप्तोदका नद्यः पल्वलानि सराम्सि च । परिष्कुपलाशानि वनान्युपवनानि च ॥२-५९-५॥
upataptodakā nadyaḥ palvalāni sarāmsi ca | pariṣkupalāśāni vanānyupavanāni ca ||2-59-5||
न च सर्पन्ति सत्त्वानि व्याला न प्रसरन्ति च । राम शोक अभिभूतम् तन् निष्कूजम् अभवद् वनम् ॥२-५९-६॥
na ca sarpanti sattvāni vyālā na prasaranti ca | rāma śoka abhibhūtam tan niṣkūjam abhavad vanam ||2-59-6||
लीन पुष्कर पत्राः च नर इन्द्र कलुष उदकाः । सम्तप्त पद्माः पद्मिन्यो लीन मीन विहम्गमाः ॥२-५९-७॥
līna puṣkara patrāḥ ca nara indra kaluṣa udakāḥ | samtapta padmāḥ padminyo līna mīna vihamgamāḥ ||2-59-7||
जलजानि च पुष्पाणि माल्यानि स्थलजानि च । न अद्य भान्ति अल्प गन्धीनि फलानि च यथा पुरम् ॥२-५९-८॥
jalajāni ca puṣpāṇi mālyāni sthalajāni ca | na adya bhānti alpa gandhīni phalāni ca yathā puram ||2-59-8||
अत्रोद्यानानि शून्यानि प्रलीनविहगानि च । न चाभिरामानारामान् पश्यामि मनुजर्षभ ॥२-५९-९॥
atrodyānāni śūnyāni pralīnavihagāni ca | na cābhirāmānārāmān paśyāmi manujarṣabha ||2-59-9||
प्रविशन्तम् अयोध्याम् माम् न कश्चित् अभिनन्दति । नरा रामम् अपश्यन्तः निह्श्वसन्ति मुहुर् मुहुः ॥२-५९-१०॥
praviśantam ayodhyām mām na kaścit abhinandati | narā rāmam apaśyantaḥ nihśvasanti muhur muhuḥ ||2-59-10||
देव राजरथम् दृष्ट्वा विना राममिहागतम् । दुःखादश्रुमुखः सर्वो राजमार्गगतो जनः ॥२-५९-११॥
deva rājaratham dṛṣṭvā vinā rāmamihāgatam | duḥkhādaśrumukhaḥ sarvo rājamārgagato janaḥ ||2-59-11||
हर्म्यैः विमानैः प्रासादैः अवेक्ष्य रथम् आगतम् । हाहा कार कृता नार्यो राम अदर्शन कर्शिताः ॥२-५९-१२॥
harmyaiḥ vimānaiḥ prāsādaiḥ avekṣya ratham āgatam | hāhā kāra kṛtā nāryo rāma adarśana karśitāḥ ||2-59-12||
आयतैः विमलैः नेत्रैः अश्रु वेग परिप्लुतैः । अन्योन्यम् अभिवीक्षन्ते व्यक्तम् आर्ततराः स्त्रियः ॥२-५९-१३॥
āyataiḥ vimalaiḥ netraiḥ aśru vega pariplutaiḥ | anyonyam abhivīkṣante vyaktam ārtatarāḥ striyaḥ ||2-59-13||
न अमित्राणाम् न मित्राणाम् उदासीन जनस्य च । अहम् आर्ततया कम्चित् विशेषम् न उपलक्षये ॥२-५९-१४॥
na amitrāṇām na mitrāṇām udāsīna janasya ca | aham ārtatayā kamcit viśeṣam na upalakṣaye ||2-59-14||
अप्रहृष्ट मनुष्या च दीन नाग तुरम्गमा । आर्त स्वर परिम्लाना विनिह्श्वसित निह्स्वना ॥२-५९-१५॥
aprahṛṣṭa manuṣyā ca dīna nāga turamgamā | ārta svara parimlānā vinihśvasita nihsvanā ||2-59-15||
निरानन्दा महा राज राम प्रव्राजन आतुला । कौसल्या पुत्र हीना इवायोध्या प्रतिभाति मा मा ॥२-५९-१६॥
nirānandā mahā rāja rāma pravrājana ātulā | kausalyā putra hīnā ivāyodhyā pratibhāti mā mā ||2-59-16||
सूतस्य वचनम् श्रुत्वा वाचा परम दीनया । बाष्प उपहतया राजा तम् सूतम् इदम् अब्रवीत् ॥२-५९-१७॥
sūtasya vacanam śrutvā vācā parama dīnayā | bāṣpa upahatayā rājā tam sūtam idam abravīt ||2-59-17||
कैकेय्या विनियुक्तेन पाप अभिजन भावया । मया न मन्त्र कुशलैः वृद्धैः सह समर्थितम् ॥२-५९-१८॥
kaikeyyā viniyuktena pāpa abhijana bhāvayā | mayā na mantra kuśalaiḥ vṛddhaiḥ saha samarthitam ||2-59-18||
न सुहृद्भिर् न च अमात्यैः मन्त्रयित्वा न नैगमैः । मया अयम् अर्थः सम्मोहात् स्त्री हेतोह् सहसा कृतः ॥२-५९-१९॥
na suhṛdbhir na ca amātyaiḥ mantrayitvā na naigamaiḥ | mayā ayam arthaḥ sammohāt strī hetoh sahasā kṛtaḥ ||2-59-19||
भवितव्यतया नूनम् इदम् वा व्यसनम् महत् । कुलस्य अस्य विनाशाय प्राप्तम् सूत यदृच्चया ॥२-५९-२०॥
bhavitavyatayā nūnam idam vā vyasanam mahat | kulasya asya vināśāya prāptam sūta yadṛccayā ||2-59-20||
सूत यद्य् अस्ति ते किम्चिन् मया अपि सुकृतम् कृतम् । त्वम् प्रापय आशु माम् रामम् प्राणाः सम्त्वरयन्ति माम् ॥२-५९-२१॥
sūta yady asti te kimcin mayā api sukṛtam kṛtam | tvam prāpaya āśu mām rāmam prāṇāḥ samtvarayanti mām ||2-59-21||
यद् यद् या अपि मम एव आज्ञा निवर्तयतु राघवम् । न शक्ष्यामि विना राम मुहूर्तम् अपि जीवितुम् ॥२-५९-२२॥
yad yad yā api mama eva ājñā nivartayatu rāghavam | na śakṣyāmi vinā rāma muhūrtam api jīvitum ||2-59-22||
अथवा अपि महा बाहुर् गतः दूरम् भविष्यति । माम् एव रथम् आरोप्य शीघ्रम् रामाय दर्शय ॥२-५९-२३॥
athavā api mahā bāhur gataḥ dūram bhaviṣyati | mām eva ratham āropya śīghram rāmāya darśaya ||2-59-23||
वृत्त दम्ष्ट्रः महा इष्वासः क्व असौ लक्ष्मण पूर्वजः । यदि जीवामि साध्व् एनम् पश्येयम् सह सीतया ॥२-५९-२४॥
vṛtta damṣṭraḥ mahā iṣvāsaḥ kva asau lakṣmaṇa pūrvajaḥ | yadi jīvāmi sādhv enam paśyeyam saha sītayā ||2-59-24||
लोहित अक्षम् महा बाहुम् आमुक्त मणि कुण्डलम् । रामम् यदि न पश्यामि गमिष्यामि यम क्षयम् ॥२-५९-२५॥
lohita akṣam mahā bāhum āmukta maṇi kuṇḍalam | rāmam yadi na paśyāmi gamiṣyāmi yama kṣayam ||2-59-25||
अतः नु किम् दुह्खतरम् यो अहम् इक्ष्वाकु नन्दनम् । इमाम् अवस्थाम् आपन्नो न इह पश्यामि राघवम् ॥२-५९-२६॥
ataḥ nu kim duhkhataram yo aham ikṣvāku nandanam | imām avasthām āpanno na iha paśyāmi rāghavam ||2-59-26||
हा राम राम अनुज हा हा वैदेहि तपस्विनी । न माम् जानीत दुह्खेन म्रियमाणम् अनाथवत् ॥२-५९-२७॥
hā rāma rāma anuja hā hā vaidehi tapasvinī | na mām jānīta duhkhena mriyamāṇam anāthavat ||2-59-27||
स तेन राजा दुःखेन भृशमर्पितचेतनः । अवगाढः सुदुष्पारम् शोकसागमब्रवीत् ॥२-५९-२८॥
sa tena rājā duḥkhena bhṛśamarpitacetanaḥ | avagāḍhaḥ suduṣpāram śokasāgamabravīt ||2-59-28||
रामशोकमहाभोगः सीताविरहपारगः । श्वसितोर्मिमहावर्तो बाष्पफेनजलाविलः ॥२-५९-२९॥
rāmaśokamahābhogaḥ sītāvirahapāragaḥ | śvasitormimahāvarto bāṣpaphenajalāvilaḥ ||2-59-29||
बाहुविक्षेपमीनौघो विक्रन्दितमहास्वनः । प्रकीर्णकेशशैवालः कैकेयीबडबामुखः ॥२-५९-३०॥
bāhuvikṣepamīnaugho vikranditamahāsvanaḥ | prakīrṇakeśaśaivālaḥ kaikeyībaḍabāmukhaḥ ||2-59-30||
ममाश्रुवेगप्रभवः कुब्जावाक्यमहाग्रहः । वरवेलो नृशम्साया रामप्रव्राजनायतः ॥२-५९-३१॥
mamāśruvegaprabhavaḥ kubjāvākyamahāgrahaḥ | varavelo nṛśamsāyā rāmapravrājanāyataḥ ||2-59-31||
यस्मिन् बत निमग्नोऽहम् कौसल्ये राघवम् विना । दुस्तरः जीवता देवि मया अयम् शोक सागरः ॥२-५९-३२॥
yasmin bata nimagno'ham kausalye rāghavam vinā | dustaraḥ jīvatā devi mayā ayam śoka sāgaraḥ ||2-59-32||
अशोभनम् यो अहम् इह अद्य राघवम् । दिदृक्षमाणो न लभे सलक्ष्मणम्इति इव राजा विलपन् महा यहाशःपपात तूर्णम् शयने स मूर्चितः ॥२-५९-३३॥
aśobhanam yo aham iha adya rāghavam | didṛkṣamāṇo na labhe salakṣmaṇamiti iva rājā vilapan mahā yahāśaḥpapāta tūrṇam śayane sa mūrcitaḥ ||2-59-33||
इति विलपति पार्थिवे प्रनष्टे । करुणतरम् द्विगुणम् च राम हेतोः । वचनम् अनुनिशम्य तस्य देवी । भयम् अगमत् पुनर् एव राम माता ॥२-५९-३४॥
iti vilapati pārthive pranaṣṭe | karuṇataram dviguṇam ca rāma hetoḥ | vacanam anuniśamya tasya devī | bhayam agamat punar eva rāma mātā ||2-59-34||
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे एकोनषष्ठितमः सर्गः ॥२-५९॥
iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye ayodhyākāṇḍe ekonaṣaṣṭhitamaḥ sargaḥ ||2-59||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
