श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे द्वानवतितम: सर्गः ॥२-९२॥
śrīmadvālmīkiyarāmāyaṇe ayodhyākāṇḍe dvānavatitama: sargaḥ ||2-92||
ततस्तां रजनीं व्युष्य भरत: सपरिच्छद: । कृतातिथ्यो भरद्वाजं कामादभिजगाम ऺह ।। २.९२.१ ।।
tatastāṃ rajanīṃ vyuṣya bharata: saparicchada: | kṛtātithyo bharadvājaṃ kāmādabhijagāma ऺha || 2.92.1 ||
तमृषि: पुरुषव्याघ्रं प्राञ्जलिं प्रेक्ष्य चागतम् । हुताग्निहोत्रो भरतं भरद्वाजो ऽभ्यभाषत ।। २.९२.२ ।।
tamṛṣi: puruṣavyāghraṃ prāñjaliṃ prekṣya cāgatam | hutāgnihotro bharataṃ bharadvājo 'bhyabhāṣata || 2.92.2 ||
कच्चिदत्र सुखा रात्रिस्तवास्मद्विषये गता । समग्रस्ते जन: कच्चिदातिथ्ये शंस मे ऽनघ ।। २.९२.३ ।।
kaccidatra sukhā rātristavāsmadviṣaye gatā | samagraste jana: kaccidātithye śaṃsa me 'nagha || 2.92.3 ||
तमुवाचाञ्जलिं कृत्वा भरतो ऽभिप्रणम्य च । आश्रमादभिनिष्क्रान्तमृषिमुत्तमतेजसम् ।। २.९२.४ ।।
tamuvācāñjaliṃ kṛtvā bharato 'bhipraṇamya ca | āśramādabhiniṣkrāntamṛṣimuttamatejasam || 2.92.4 ||
सुखोषितो ऽस्मि भगवन् समग्रबलवाहन: । तर्पित: सर्वकामैश्च सामात्यो बलवत्त्वया ।। २.९२.५ ।।
sukhoṣito 'smi bhagavan samagrabalavāhana: | tarpita: sarvakāmaiśca sāmātyo balavattvayā || 2.92.5 ||
अपेतक्लमसन्तापा: सुभिक्षा: सुप्रतिश्रया: । अपि प्रेष्यानुपादाय सर्वे स्म सुसुखोषिता: ।। २.९२.६ ।।
apetaklamasantāpā: subhikṣā: supratiśrayā: | api preṣyānupādāya sarve sma susukhoṣitā: || 2.92.6 ||
आमन्त्रये ऽहं भगवन् कामं त्वामृषिसत्तम । समीपं प्रस्थितं भ्रातुर्मैत्रेणेक्षस्व चक्षुषा ।। २.९२.७ ।।
āmantraye 'haṃ bhagavan kāmaṃ tvāmṛṣisattama | samīpaṃ prasthitaṃ bhrāturmaitreṇekṣasva cakṣuṣā || 2.92.7 ||
आश्रमं तस्य धर्मज्ञ धार्मिकस्य महात्मन: । आचक्ष्व कतमो मार्ग: कियानिति च शंस मे ।। २.९२.८ ।।
āśramaṃ tasya dharmajña dhārmikasya mahātmana: | ācakṣva katamo mārga: kiyāniti ca śaṃsa me || 2.92.8 ||
इति पृष्टस्तु भरतं भ्रातृदर्शनलालसम् । प्रत्युवाच महातेजा भरद्वाजो महातपा: ।। २.९२.९ ।।
iti pṛṣṭastu bharataṃ bhrātṛdarśanalālasam | pratyuvāca mahātejā bharadvājo mahātapā: || 2.92.9 ||
भरतार्द्धतृतीयेषु योजनेष्वजने वने । चित्रकूटो गिरिस्तत्र रम्यनिर्दरकानन: ।। २.९२.१० ।।
bharatārddhatṛtīyeṣu yojaneṣvajane vane | citrakūṭo giristatra ramyanirdarakānana: || 2.92.10 ||
उत्तरं पार्श्वमासाद्य तस्य मन्दाकिनी नदी । पुष्ऺिपतद्रुमसञ्छन्ना रम्यपुष्पितकानना ।। २.९२.११ ।।
uttaraṃ pārśvamāsādya tasya mandākinī nadī | puṣऺ्ipatadrumasañchannā ramyapuṣpitakānanā || 2.92.11 ||
अनन्तरं तत्सरितश्चित्रकूटश्च पर्वत: । तयो: पर्णकुटी तात तत्र तौ वसतो ध्रुवम् ।। २.९२.१२ ।।
anantaraṃ tatsaritaścitrakūṭaśca parvata: | tayo: parṇakuṭī tāta tatra tau vasato dhruvam || 2.92.12 ||
दक्षिणेनैव मार्गेण सव्यदक्षिणमेव वा । गजवाजिरथाकीर्णां वाहिनीं वाहिनीपते । वाहयस्व महाभाग ततो द्रक्ष्यसि राघवम् ।। २.९२.१३ ।।
dakṣiṇenaiva mārgeṇa savyadakṣiṇameva vā | gajavājirathākīrṇāṃ vāhinīṃ vāhinīpate | vāhayasva mahābhāga tato drakṣyasi rāghavam || 2.92.13 ||
प्रयाणमिति तच्छ्रुत्वा राजराजस्य योषित: । हित्वा यानानि यानार्हा ब्राह्मणं पर्य्यवारयन् ।। २.९२.१४ ।।
prayāṇamiti tacchrutvā rājarājasya yoṣita: | hitvā yānāni yānārhā brāhmaṇaṃ paryyavārayan || 2.92.14 ||
वेपमाना कृशा ऺदीना सह देव्या सुमित्रया । कौसल्या तत्र जग्राह कराभ्यां चरणौ मुने: ।। २.९२.१५ ।।
vepamānā kṛśā ऺdīnā saha devyā sumitrayā | kausalyā tatra jagrāha karābhyāṃ caraṇau mune: || 2.92.15 ||
असमृद्धेन कामेन सर्वलोकस्य गर्हिता । कैकेयी तस्य जग्राह चरणौ सव्यपत्रपा ।। २.९२.१६ ।।
asamṛddhena kāmena sarvalokasya garhitā | kaikeyī tasya jagrāha caraṇau savyapatrapā || 2.92.16 ||
तं प्रदक्षिणमागम्य भगवन्तं महामुनिम् । अदूराद्भरतस्यैव तस्थौ दीनमनास्तदा ।। २.९२.१७ ।।
taṃ pradakṣiṇamāgamya bhagavantaṃ mahāmunim | adūrādbharatasyaiva tasthau dīnamanāstadā || 2.92.17 ||
तत: पप्रच्छ भरतं भरद्वाजो दृढव्रत: । विशेषं ज्ञातुमिच्छामि मातऽणां तव राघव ।। २.९२.१८ ।।
tata: papraccha bharataṃ bharadvājo dṛḍhavrata: | viśeṣaṃ jñātumicchāmi māta'ṇāṃ tava rāghava || 2.92.18 ||
एवमुक्तस्तु भरतो भरद्वाजेन धार्मिक: । उवाच प्राञ्जलिर्भूत्वा वाक्यं वचनकोविद: ।। २.९२.१९ ।।
evamuktastu bharato bharadvājena dhārmika: | uvāca prāñjalirbhūtvā vākyaṃ vacanakovida: || 2.92.19 ||
यामिमां भगवन् दीनां शोकानशनकर्शिताम् । पितुर्हि महिषीं देवीं देवतामिव पश्यसि ।। २.९२.२० ।।
yāmimāṃ bhagavan dīnāṃ śokānaśanakarśitām | piturhi mahiṣīṃ devīṃ devatāmiva paśyasi || 2.92.20 ||
एषा तं पुरुषव्याघ्रं सिंहविक्रान्तगामिनम् । कौसल्या सुषुवे रामं धातारमदितिर्यथा ।। २.९२.२१ ।।
eṣā taṃ puruṣavyāghraṃ siṃhavikrāntagāminam | kausalyā suṣuve rāmaṃ dhātāramaditiryathā || 2.92.21 ||
अस्यावामभुजं श्लिष्टा यैषा तिष्ठति दुर्मना: । कर्णिकारस्य शाखेव शीर्णपुष्पा वनान्तरे ।। २.९२.२२ ।।
asyāvāmabhujaṃ śliṣṭā yaiṣā tiṣṭhati durmanā: | karṇikārasya śākheva śīrṇapuṣpā vanāntare || 2.92.22 ||
एतस्यास्तु सुतौ देव्या: कुमारौ देववर्णिनौ । उभौ लक्ष्मणशत्रुघ्नौ वीरौ सत्यपराक्रमौ ।। २.९२.२३ ।।
etasyāstu sutau devyā: kumārau devavarṇinau | ubhau lakṣmaṇaśatrughnau vīrau satyaparākramau || 2.92.23 ||
यस्या: कृते नरव्याघ्रौ जीवनाशमितो गतौ । राजपुत्रविहीनश्च स्वर्गं दशरथो गत: ।। २.९२.२४ ।।
yasyā: kṛte naravyāghrau jīvanāśamito gatau | rājaputravihīnaśca svargaṃ daśaratho gata: || 2.92.24 ||
क्रोधनामकृतप्रज्ञां दृप्तां सुभगमानिनीम् । ऐश्वर्यकामां कैकेयीमनार्य्यामार्यरूपिणीम् ।। २.९२.२५ ।।
krodhanāmakṛtaprajñāṃ dṛptāṃ subhagamāninīm | aiśvaryakāmāṃ kaikeyīmanāryyāmāryarūpiṇīm || 2.92.25 ||
ममैतां मातरं विद्धि नृशंसां पापनिश्चयाम् । यतो मूलं हि पश्यामि व्यसनं महदात्मन: ।। २.९२.२६ ।।
mamaitāṃ mātaraṃ viddhi nṛśaṃsāṃ pāpaniścayām | yato mūlaṃ hi paśyāmi vyasanaṃ mahadātmana: || 2.92.26 ||
इत्युक्त्वा नरशार्दूलो बाष्पगद्गदया गिरा । स निशश्वास ताम्राक्षो नाग: क्रुद्ध इव श्वसन् ।। २.९२.२७ ।।
ityuktvā naraśārdūlo bāṣpagadgadayā girā | sa niśaśvāsa tāmrākṣo nāga: kruddha iva śvasan || 2.92.27 ||
भरद्वाजो महर्षिस्तं ब्रुवन्तं भरतं तथा । प्रत्युवाच महाबुद्धिरिदं वचनमर्थवत् ।। २.९२.२८ ।।
bharadvājo maharṣistaṃ bruvantaṃ bharataṃ tathā | pratyuvāca mahābuddhiridaṃ vacanamarthavat || 2.92.28 ||
न दोषेणावगन्तव्या कैकेयी भरत त्वया । रामप्रव्राजनं ह्येतत् सुखोदर्कं भविष्यति ।। २.९२.२९ ।।
na doṣeṇāvagantavyā kaikeyī bharata tvayā | rāmapravrājanaṃ hyetat sukhodarkaṃ bhaviṣyati || 2.92.29 ||
देवानां दानवानां च ऋषीणां भावितात्मनाम् । हितमेव भविष्यद्धि रामप्रव्राजनादिह ।। २.९२.३० ।।
devānāṃ dānavānāṃ ca ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām | hitameva bhaviṣyaddhi rāmapravrājanādiha || 2.92.30 ||
अभिवाद्य तु संसिद्ध: कृत्वा चैनं प्रदक्षिणम् । आमन्त्र्य भरत: सेन्यं युज्यतामित्यचोदयत् ।। २.९२.३१ ।।
abhivādya tu saṃsiddha: kṛtvā cainaṃ pradakṣiṇam | āmantrya bharata: senyaṃ yujyatāmityacodayat || 2.92.31 ||
ततो वाजिरथान् युक्त्वा दिव्यान् हेमपरिष्कृतान् । अध्यारोहत् प्रयाणार्थी बहून् बहुविधो जन: ।। २.९२.३२ ।।
tato vājirathān yuktvā divyān hemapariṣkṛtān | adhyārohat prayāṇārthī bahūn bahuvidho jana: || 2.92.32 ||
गजकन्या गजाश्चैव हेमकक्ष्या: पताकिन: । जीमूता इव घर्मान्ते सघोषा: सम्प्रतस्थिरे ।। २.९२.३३ ।।
gajakanyā gajāścaiva hemakakṣyā: patākina: | jīmūtā iva gharmānte saghoṣā: sampratasthire || 2.92.33 ||
विविधान्यपि यानानि महान्ति च लघूनि च । प्रययु: सुमहार्हाणि पादैरेव पदातय: ।। २.९२.३४ ।।
vividhānyapi yānāni mahānti ca laghūni ca | prayayu: sumahārhāṇi pādaireva padātaya: || 2.92.34 ||
अथ यानप्रवेकैस्तु कौसल्याप्रमुखा: स्त्रिय: । रामदर्शनकांक्षिण्य: प्रययुर्मुदितास्तदा ।। २.९२.३५ ।।
atha yānapravekaistu kausalyāpramukhā: striya: | rāmadarśanakāṃkṣiṇya: prayayurmuditāstadā || 2.92.35 ||
चन्द्रार्कतरुणाभासां नियुक्तां शिबिकां शुभाम् । आस्थाय प्रययौ श्रीमान् भरत: सपरिच्छद: ।। २.९२.३६ ।।
candrārkataruṇābhāsāṃ niyuktāṃ śibikāṃ śubhām | āsthāya prayayau śrīmān bharata: saparicchada: || 2.92.36 ||
सा प्रयाता महासेना गजवाजिरथाकुला । दक्षिणां दिशमावृत्य महामेघ इवोत्थित: ।। २.९२.३७ ।।
sā prayātā mahāsenā gajavājirathākulā | dakṣiṇāṃ diśamāvṛtya mahāmegha ivotthita: || 2.92.37 ||
वनानि तु व्यतिक्रम्य जुष्टानि मृगपक्षिभि: । गङ्गाया: परवेलायां गिरिष्वपि नदीषु च ।। २.९२.३८ ।।
vanāni tu vyatikramya juṣṭāni mṛgapakṣibhi: | gaṅgāyā: paravelāyāṃ giriṣvapi nadīṣu ca || 2.92.38 ||
सा सम्प्रहृष्टद्विजवाजियोधा वित्रासयन्ती मृगपक्षिसङ्घान् । महद्वनं तत्प्रतिगाहमाना रराज सेना भरतस्य तत्र ।। २.९२.३९ ।।
sā samprahṛṣṭadvijavājiyodhā vitrāsayantī mṛgapakṣisaṅghān | mahadvanaṃ tatpratigāhamānā rarāja senā bharatasya tatra || 2.92.39 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदयोध्याकाण्डे द्विनवतितम: सर्ग: ।। ९२ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmadayodhyākāṇḍe dvinavatitama: sarga: || 92 ||
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
