तत्र दिव्योपमं मुख्यं स्फाटिकं रत्नभूषितम् । अवेक्षमाणो हनुमान्ददर्श शयनासनम् ।।१।।
tatra divyopamam mukhyam sphatikam ratnabhusitam | aveksamano hanumandadarsa sayanasanam ||1||
दान्तकाशनचितरङ्गैर्वैदूश्च वरासनेः ।
महार्हास्तरणोपेतैरुपपन्नं महाधनैः।।२।।
dantakasanacitaraṅgairvaidusca varasaneh | maharhastaranopetairupapannam mahadhanaih||2||
तस्य चैकतमे देशे सोऽग्र्यमाल्यविभूषितम् । ददर्श पाण्डुरं छत्रं ताराधिपतिसंनिभम् ।।३।।
tasya caikatame dese so'gryamalyavibhusitam | dadarsa panduram chatram taradhipatisamnibham ||3||
जातरूपपरिक्षिप्तं चित्रभानुसमप्रभम् । अशोकमालाविततं ददर्श परमासनम्।।४।।
jatarupapariksiptam citrabhanusamaprabham | asokamalavitatam dadarsa paramasanam||4||
वालव्यजनहस्ताभिर्वीज्यमानं समन्ततः । गन्धैश्च विविधैर्जुष्टं वरधूपेन धूपितम् ।।५।।
valavyajanahastabhirvijyamanam samantatah | gandhaisca vividhairjustam varadhupena dhupitam ||5||
परमास्तरणास्तीर्णमाविकाजिनसंवृतम् । दामभिर्वरमाल्यानां समन्तादुपशोभितम् ।।६।।
paramastaranastirnam avikajinasamvrtam | damabhirvaramalyanam samantadupasobhitam ||6||
तस्मिञ्जीमूतसङ्काशं प्रदीप्तोत्तमकुण्डलम् । लोहिताक्षं महाबाहुं महारजतवाससं ।।७।।
tasminjimutasaṅkasam pradiptottamakundalam | lohitaksam mahabahum maharajatavasasam ||7||
लोहितेनानुलिप्ताङ्गं चन्दनेन सुगन्धिना । सन्ध्यारक्तमिवाकाशे तोयदं सतडिद्गुणम् ।।८।।
lohitenanuliptaṅgam candanena sugandhina | sandhyaraktamivakase toyadam satadidgunam ||8||
वृतमाभरणैर्दिव्यैः सुरूपं कामरूपिणम् । सवृक्षवनगुल्माढ्यं प्रसुप्तमिव मन्दरम् ।।९।।
vrtamabharanairdivyaih surupam kamarupinam | savrksavanagulmadhyam prasuptamiva mandaram ||9||
क्रीडित्वोपरतं रात्रौ वराभरणभूषितम् । प्रियं राक्षसकन्यानां राक्षसानां सुखावहम् ।।१०।।
kriditvoparatam ratrau varabharanabhusitam | priyam raksasakanyanam raksasanam sukhavaham ||10||
पीत्वाप्युपरतं चापि ददर्श स महाकपिः । भास्करे शयने वीरं प्रसुप्तं राक्षसाधिपम् ।।११।।
pitvapyuparatam capi dadarsa sa mahakapih | bhaskare sayane viram prasuptam raksasadhipam ||11||
निःश्वसन्तं यथा नागं रावणं वानरोत्तमः । आसाद्य परमोद्विग्नः सोऽपासर्पत्सुभीतवत् ।।१२।।
nihsvasantam yatha nagam ravanam vanarottamah | asadya paramodvignah so'pasarpatsubhitavat ||12||
अथारोहणमासाद्य वेदिकान्तरमाश्रितः । सुप्तं राक्षसशार्दूलं प्रेक्षते स्म महाकपिः ।।१३।।
atharohanamasadya vedikantaramasritah | suptam raksasasardulam preksate sma mahakapih ||13||
शुशुभे राक्षसेन्द्रस्य स्वपतः शयनोत्तमम् । गन्धहस्तिनि संविष्टे यथाप्रस्रवणं महत् ।।१४।।
susubhe raksasendrasya svapatah sayanottamam | gandhahastini samviste yathaprasravanam mahat ||14||
काञ्चनाङ्गदनद्धौ च ददर्श स महात्मनः । विक्षिप्तौ राक्षसेन्द्रस्य भुजाविन्द्रध्वजोपमौ ।।१५।।
kancanaṅgadanaddhau ca dadarsa sa mahatmanah | viksiptau raksasendrasya bhujavindradhvajopamau ||15||
ऐरावतविषाणाग्रैरापीडितकृतव्रणौ । वज्रोल्लिखितपीनांसौ विष्णुचक्रपरिक्षितौ ।।१६।।
airavatavisan agrairapiditakrtavranau | vajrollikhitapinamsau visnucakrapariksitau ||16||
पीनौ समसुजातांसौ सङ्गतौ बलसंयुतौ । सुलक्षण नखाङ्गुष्ठौ स्वङ्गुलीतललक्षितौ ।।१७।।
pinau samasujatamsau saṅgatau balasamyutau | sulaksana nakhaṅgusthau svaṅgulitalalaksitau ||17||
संहतौ परिघाकारौ वृत्तौ करिकरोपमौ । विक्षिप्तौ शयने शुभ्रे पञ्चशीर्षाविवोरगौ ।।१८।।
samhatau parighakarau vrttau karikaropamau | viksiptau sayane subhre pancasirsavivoragau ||18||
शशक्षतजकल्पेन सुशीतेन सुगन्धिना । चन्दनेन परार्ध्येन स्वनुलिप्तौ स्वलङ्कृतौ ।।१९।।
sasaksatajakalpena susitena sugandhina | candanena parardhyena svanuliptau svalaṅkrtau ||19||
उत्तमस्त्रीविमृदितौ गन्धोत्तमनिषेवितौ । यक्षपन्नगगन्धर्वदेवदानवराविणौ ।।२०।।
uttamastrivimrditau gandhottamanisevitau | yaksapannagagandharva devadanavaravinau ||20||
ददर्श स कपिस्तस्य बाहू शयनसंस्थितौ । मन्दरस्यान्तरे सुप्तौ महार्ही रुषिताविव ।।२१।।
dadarsa sa kapistasya bahu sayanasamsthitau | mandarasyantare suptau maharhi rusitaviva ||21||
ताभ्यां स परिपूर्णाभ्यां भुजाभ्यां राक्षसाधिपः । शुशुभेऽचलसङ्काशः शृङ्गाभ्यामिव मन्दरः ।।२२।।
tabhyam sa paripurnabhyam bhujabhyam raksasadhipah | susubhe'calasaṅkasah srṅgabhyamiva mandarah ||22||
चूतपुंनागसुरभिर्बकुलोत्तमसंयुतः । मृष्टान्नरससंयुक्तः पानगन्धपुरःसरः ।।२३।।
cutapumnagasurabhir bakulottamasamyutah | mrstannarasasamyuktah panagandhapurahsarah ||23||
तस्य राक्षससिंहस्य निश्चक्राम मुखान्महान् । शयानस्य विनिःश्वासः पूरयन्निव तद्गृहम् ।।२४।।
tasya raksasasimhasya niscakrama mukhanmahan | sayanasya vinihsvasah purayanniva tadgrham ||24||
मुक्तामणिविचित्रेण काञ्चनेन विराजता । मुकुटेनापवृत्तेन कुण्डलोज्ज्वलिताननम् ।।२५।।
muktamanivicitrena kancanena virajata | mukutenapavrttena kundalojjvalitananam ||25||
रक्तचन्दनदिग्धेन तथा हारेण शोभिता । पीनायतविशालेन वक्षसाभिविराजितम् ।।२६।।
raktacandanadigdhena tatha harena sobhita | pinayatavisalena vaksasabhivirajitam ||26||
पाण्डुरेणापविद्धेन क्षौमेण क्षतजेक्षणम् । महार्हेण सुसंवीतं पीतेनोत्तमवाससा ।।२७।।
pandurenapaviddhena ksaumena ksatajeksanam | maharhena susamvitam pitenottamavasasa ||27||
माषराशिप्रतीकाशं निःश्वसन्तं भुजङ्गवत् । गाङ्गे महति तोयान्ते प्रसुतमिव कुञ्जरम् ।।२८।।
masarasipratikasam nihsvasantam bhujaṅgavat | gaṅge mahati toyante prasutamiva kunjaram ||28||
चतुर्भिः काञ्चनैर्दीपैर्दीप्यमानैश्चतुर्दिशम् । प्रकाशीकृतसर्वाङ्गं मेघं विद्युद्गणैरिव ।।२९।।
caturbhih kancanairdipairdipyamanais caturdisam | prakasikrtasarvaṅgam megham vidyudganairiva ||29||
पादमूलगताश्चापि ददर्श सुमहात्मनः । पत्नीः स प्रियभार्यस्य तस्य रक्षःपतेर्गृहे ।।३०।।
padamulagatascapi dadarsa sumahatmanah | patnih sa priyabharyasya tasya raksahpatergrhe ||30||
शशिप्रकाशवदना वरकुण्डलभूषिताः । अम्लानमाल्याभरणा ददर्श हरियूथपः ।।३१।।
sasiprakasavadana varakundalabhusitah | amlanamalyabharana dadarsa hariyuthapah ||31||
नृत्तवादित्रकुशला राक्षसेन्द्रभुजाङ्कगाः । वराभरणधारिण्यो निषन्ना ददृशे कपिः ।।३२।।
nrttavaditrakusala raksasendrabhujaṅkagah | varabharanadharinyo nisanna dadrse kapih ||32||
वज्रवैदूर्यगर्भाणि श्रवणान्तेषु योषिताम् । ददर्श तापनीयानि कुण्डलान्यङ्गदानि च ।।३३।।
vajravaiduryagarbhani sravanantesu yositam | dadarsa tapaniyani kundalanyaṅgadani ca ||33||
तासां चन्द्रोपमैर्वक्त्रैः शुभैर्ललितकुण्डलैः । विरराज विमानं तन्नभस्तारागणैरिव ।।३४।।
tasam candropamairvaktraih subhairlalitakundalaih | viraraja vimanam tannabhastaraganairiva ||34||
मदव्यायामखिन्नास्ता राक्षसेन्द्रस्य योषितः । तेषु तेष्ववकाशेषु प्रसुप्तास्तनुमध्यमाः ।।३५।।
madavyayamakhinnasta raksasendrasya yositah | tesu tesvavakasesu prasuptastanumadhyamah ||35||
अङ्गहारैस्तथैवान्या कोमलैर्नृत्तशालिनी ।
विन्यस्तशुभसर्वाङ्गी प्रसुप्ता वरवर्णिनी।।३६।।
aṅgaharaistathaivanya komalairnrttasalini | vinyastasubhasarvaṅgi prasupta varavarnini||36||
काचिद् वीणां परिष्वज्य प्रसुप्ता सम्प्रकाशते । महानदीप्रकीर्णेव नलिनी पोतमाश्रिता ।।३७।।
kacid vinam parisvajya prasupta samprakasate | mahanadiprakirneva nalini potamasrita ||37||
अन्या कक्षगतेनैव मड्डुकेनासितेक्षणा । प्रसुप्ता भामिनी भाति बालपुत्रेव वत्सला ।।३८।।
anya kaksagatenaiva maddukenasiteksana | prasupta bhamini bhati balaputreva vatsala ||38||
पटहं चारुसर्वाङ्गी पीड्य शेते शुभस्तनी । चिरस्य रमणं लब्ध्वा परिष्वज्येव कामिनी ।।३९।।
pataham carusarvaṅgi pidya sete subhastani | cirasya ramanam labdhva parisvajyeva kamini ||39||
काचिद् वीणां परिष्वज्य सुप्ता कमललोचना । निद्रावशमनुप्राप्ता सहकान्तेव भामिनी ।।४०।।
kacid vinam parisvajya supta kamalalocana | nidravasamanuprapta sahakanteva bhamini ||40||
विपञ्चीं परिगृह्यान्या नियता नृत्तशालिनी।
निद्रावशमनुप्राप्ता सह कान्तेव भामिनी।।४१।।
vipancim parigrhyanya niyata nrttasalini | nidravasamanuprapta saha kanteva bhamini||41||
अन्या कनकसङ्काशैर्मृदुपीनैर्मनोरमैः । मृदङ्गं परिपीड्याङ्गैः प्रसुप्ता मत्तलोचना ।।४२।।
anya kanakasaṅkasair mrdupinairmanoramaih | mrdaṅgam paripidyaṅgaih prasupta mattalocana ||42||
भुजपार्श्वान्तरस्थेन कक्षगेण कृशोदरी । पणवेन सहानिन्द्या सुप्ता मदकृतश्रमा ।।४३।।
bhujaparsvantarasthena kaksagena krsodari | panavena sahanindya supta madakrtasrama ||43||
डिण्डिमं परिगृह्यान्या तथैवासक्तडिण्डिमा । प्रसुप्ता तरुणं वत्समुपगूह्येव भामिनी ।।४४।।
dindimam parigrhyanya tathaivasaktadindima | prasupta tarunam vatsamupaguhyeva bhamini ||44||
का चिदाडम्बरं नारी भुजसम्भोगपीडितम् । कृत्वा कमलपत्राक्षी प्रसुप्ता मदमोहिता ।।४५।।
ka cidadambaram nari bhujasambhogapiditam | krtva kamalapatraksi prasupta madamohita ||45||
कलशीमपविद्ध्यान्या प्रसुप्ता भाति भामिनी । वसन्ते पुष्पशबला मालेव परिमार्जिता ।।४६।।
kalasimapaviddhyanya prasupta bhati bhamini | vasante puspasabala maleva parimarjita ||46||
पाणिभ्यां च कुचौ का चित्सुवर्णकलशोपमौ । उपगूह्याबला सुप्ता निद्राबलपराजिता ।।४७।।
panibhyam ca kucau ka citsuvarnakalasopamau | upaguhyabala supta nidrabalaparajita ||47||
अन्या कमलपत्राक्षी पूर्णेन्दुसदृशानना । अन्यामालिङ्ग्य सुश्रोणी प्रसुप्ता मदविह्वला ।।४८।।
anya kamalapatraksi purnendusadrsanana | anyamaliṅgya susroni prasupta madavihvala ||48||
आतोद्यानि विचित्राणि परिष्वज्य वरस्त्रियः । निपीड्य च कुचैः सुप्ताः कामिन्यः कामुकानिव ।।४९।।
atodyani vicitrani parisvajya varastriyah | nipidya ca kucaih suptah kaminyah kamukaniva ||49||
तासामेकान्तविन्यस्ते शयानां शयने शुभे । ददर्श रूपसम्पन्नामपरां स कपिः स्त्रियम् ।।५०।।
tasamekantavinyaste sayanam sayane subhe | dadarsa rupasampannamaparam sa kapih striyam ||50||
मुक्तामणिसमायुक्तैर्भूषणैः सुविभूषिताम् । विभूषयन्तीमिव च स्वश्रिया भवनोत्तमम् ।।५१।।
muktamanisamayuktairbhusanaih suvibhusitam | vibhusayantimiva ca svasriya bhavanottamam ||51||
गौरीं कनकवर्णाभामिष्टामन्तःपुरेश्वरीम् । कपिर्मन्दोदरीं तत्र शयानां चारुरूपिणीम् ।।५२।।
gaurim kanakavarnabham istamantahpuresvarim | kapirmandodarim tatra sayanam carurupinim ||52||
स तां दृष्ट्वा महाबाहुर्भूषितां मारुतात्मजः । तर्कयामास सीतेति रूपयौवनसम्पदा । हर्षेण महता युक्तो ननन्द हरियूथपः ।।५३।।
sa tam drstva mahabahurbhusitam marutatmajah | tarkayamasa siteti rupayauvanasampada | harsena mahata yukto nananda hariyuthapah ||53||
आस्पोटयामास चुचुम्ब पुच्छं ननन्द चिक्रीड जगौ जगाम । स्तम्भानरोहन्निपपात भूमौ निदर्शयन् स्वां प्रकृतिं कपीनाम् ।।५४।।
aspotayamasa cucumba puccham nananda cikrida jagau jagama | stambhanarohannipapata bhumau nidarsayan svam prakrtim kapinam ||54||