सीताया वचनं श्रुत्वा परुषं राक्षसाधिपः । प्रत्युवाच ततः सीतां विप्रियं प्रियदर्शनाम् ।। १।।
sitaya vacanam srutva parusam raksasadhipah । pratyuvaca tatah sitam vipriyam priyadarsanam ।। 1।।
यथा यथा सान्त्वयिता वश्यः स्त्रीणां तथा तथा । यथा यथा प्रियं वक्ता परिभूतस्तथा तथा ।। २।।
yatha yatha santvayita vasyah strinam tatha tatha । yatha yatha priyam vakta paribhutastatha tatha ।। 2।।
संनियच्छति मे क्रोधं त्वयि कामः समुत्थितः । द्रवतो मार्गमासाद्य हयानिव सुसारथिः ।। ३।।
samniyacchati me krodham tvayi kamah samutthitah । dravato margamasadya hayaniva susarathih ।। 3।।
वामः कामो मनुष्याणां यस्मिन्किल निबध्यते । जने तस्मिंस्त्वनुक्रोशः स्नेहश्च किल जायते ।। ४।।
vamah kamo manusyanam yasminkila nibadhyate । jane tasmimstvanukrosah snehasca kila jayate ।। 4।।
एतस्मात्कारणान्न तां घतयामि वरानने । वधार्हामवमानार्हां मिथ्याप्रव्रजिते रताम् ।। ५।।
etasmatkarananna tam ghatayami varanane । vadharhamavamanarham mithyapravrajite ratam ।। 5।।
परुषाणि हि वाक्यानि यानि यानि ब्रवीषि माम् । तेषु तेषु वधो युक्तस्तव मैथिलि दारुणः ।। ६।।
parusani hi vakyani yani yani bravisi mam । tesu tesu vadho yuktastava maithili darunah ।। 6।।
एवमुक्त्वा तु वैदेहीं रावणो राक्षसाधिपः । क्रोधसंरम्भसंयुक्तः सीतामुत्तरमब्रवीत् ।। ७।।
evamuktva tu vaidehim ravano raksasadhipah । krodhasamrambhasamyuktah sitamuttaramabravit ।। 7।।
द्वौ मासौ रक्षितव्यौ मे योऽवधिस्ते मया कृतः । ततः शयनमारोह मम त्वं वरवर्णिनि ।। ८।।
dvau masau raksitavyau me yo- avadhiste maya krtah । tatah sayanamaroha mama tvam varavarnini ।। 8।।
द्वाभ्यामूर्ध्वं तु मासाभ्यां भर्तारं मामनिच्छतीम् । मम त्वां प्रातराशार्थमारभन्ते महानसे ।। ९।।
dvabhyamurdhvam tu masabhyam bhartaram mamanicchatim । mama tvam pratarasarthamarabhante mahanase ।। 9।।
तां तर्ज्यमानां सम्प्रेक्ष्य राक्षसेन्द्रेण जानकीम् । देवगन्धर्वकन्यास्ता विषेदुर्विपुलेक्षणाः ।। १०।।
tam tarjyamanam sampreksya raksasendrena janakim । devagandharvakanyasta visedurvipuleksanah ।। 10।।
ओष्ठप्रकारैरपरा नेत्रवक्त्रैस्तथापराः । सीतामाश्वासयामासुस्तर्जितां तेन रक्षसा ।। ११।।
osthaprakarairapara netravaktraistathaparah । sitamasvasayamasustarjitam tena raksasa ।। 11।।
ताभिराश्वासिता सीता रावणं राक्षसाधिपम् । उवाचात्महितं वाक्यं वृत्तशौण्डीर्यगर्वितम् ।। १२।।
tabhirasvasita sita ravanam raksasadhipam । uvacatmahitam vakyam vrttasaundiryagarvitam ।। 12।।
नूनं न ते जनः कश्चिदसिन्निःश्रेयसे स्थितः । निवारयति यो न त्वां कर्मणोऽस्माद्विगर्हितात् ।। १३।।
nunam na te janah kascidasinnihsreyase sthitah । nivarayati yo na tvam karmano- asmadvigarhitat ।। 13।।
मां हि धर्मात्मनः पत्नीं शचीमिव शचीपतेः । त्वदन्यस्त्रिषु लोकेषु प्रार्थयेन्मनसापि कः ।। १४।।
mam hi dharmatmanah patnim sacimiva sacipateh । tvadanyastrisu lokesu prarthayenmanasapi kah ।। 14।।
राक्षसाधम रामस्य भार्याममिततेजसः । उक्तवानसि यत्पापं क्व गतस्तस्य मोक्ष्यसे ।। १५।।
raksasadhama ramasya bharyamamitatejasah । uktavanasi yatpapam kva gatastasya moksyase ।। 15।।
यथा दृप्तश्च मातङ्गः शशश् च सहितौ वने । तथा द्विरदवद्रामस्त्वं नीच शशवत्स्मृतः ।। १६।।
yatha drptasca matangah sasas ca sahitau vane । tatha dviradavadramastvam nica sasavatsmrtah ।। 16।।
स त्वमिक्ष्वाकुनाथं वै क्षिपन्निह न लज्जसे । चक्षुषो विषयं तस्य न तावदुपगच्छसि ।। १७।।
sa tvamiksvakunatham vai ksipanniha na lajjase । caksuso visayam tasya na tavadupagacchasi ।। 17।।
इमे ते नयने क्रूरे विरूपे कृष्णपिङ्गले । क्षितौ न पतिते कस्मान्मामनार्यनिरीक्षितः ।। १८।।
ime te nayane krure virupe krsnapingale । ksitau na patite kasmanmamanaryaniriksitah ।। 18।।
तस्य धर्मात्मनः पत्नीं स्नुषां दशरथस्य च । कथं व्याहरतो मां ते न जिह्वा पाप शीर्यते ।। १९।।
tasya dharmatmanah patnim snusam dasarathasya ca । katham vyaharato mam te na jihva papa siryate ।। 19।।
असन्देशात्तु रामस्य तपसश्चानुपालनात् । न त्वां कुर्मि दशग्रीव भस्म भस्मार्हतेजसा ।। २०।।
asandesattu ramasya tapasascanupalanat । na tvam kurmi dasagriva bhasma bhasmarhatejasa ।। 20।।
नापहर्तुमहं शक्या तस्य रामस्य धीमतः । विधिस्तव वधार्थाय विहितो नात्र संशयः ।। २१।।
napahartumaham sakya tasya ramasya dhimatah । vidhistava vadharthaya vihito natra samsayah ।। 21।।
शूरेण धनदभ्राता बलैः समुदितेन च । अपोह्य रामं कस्माद्धि दारचाउर्य.म् त्वया क्र्तम् ।। २२।।
surena dhanadabhrata balaih samuditena ca । apohya ramam kasmaddhi daracaurya। m tvaya k^^rtam ।। 22।।
सीताया वचनं श्रुत्वा रावणो राक्षसाधिपः । विवृत्य नयने क्रूरे जानकीमन्ववैक्षत ।। २३।।
sitaya vacanam srutva ravano raksasadhipah । vivrtya nayane krure janakimanvavaiksata ।। 23।।
नीलजीमूतसङ्काशो महाभुजशिरोधरः । सिंहसत्त्वगतिः श्रीमान्दीप्तजिह्वोग्रलोचनः ।। २४।।
nilajimutasankaso mahabhujasirodharah । simhasattvagatih srimandiptajihvogralocanah ।। 24।।
चलाग्रमकुटः प्रांशुश्चित्रमाल्यानुलेपनः । रक्तमाल्याम्बरधरस्तप्ताङ्गदविभूषणः ।। २५।।
calagramakutah pramsuscitramalyanulepanah । raktamalyambaradharas taptangadavibhusanah ।। 25।।
श्रोणीसूत्रेण महता मेककेन सुसंवृतः । अमृतोत्पादनद्धेन भुजङ्गेनेव मन्दरः ।। २६।।
sronisutrena mahata mekakena susamvrtah । amrtotpadanaddhena bhujangeneva mandarah ।। 26।।
ताभ्यां स परिपूर्णाभ्यां भुजाभ्यां राक्षसेश्वरः । शुशुभेऽचलसङ्काशः शृङ्गाभ्यामिव मन्दरः।।२७।।
tabhyam sa paripurnabhyam bhujabhyam raksasesvarah | susubhe'calasaṅkasah srṅgabhyamiva mandarah ||27||
तरुणादित्यवर्णाभ्यां कुण्डलाभ्यां विभूषितः । रक्तपल्लवपुष्पाभ्यामशोकाभ्यामिवाचलः ।।२८।।
tarunadityavarnabhyam kundalabhyam vibhusitah | raktapallavapuspabhyam asokabhyamivacalah ||28||
स कल्पवृक्षप्रतिमो वसन्त इव मूर्तिमान् । श्मशानचैत्यप्रतिमो भूषितोऽपि भयङ्करः।।२९।।
sa kalpavrksapratimo vasanta iva murtiman|smasanacaityapratimo bhusito'pi bhayaṅkarah||29||
अवेक्षमाणो वैदेहीं कोपसंरक्तलोचनः । उवाच रावणः सीतां भुजङ्ग इव निःश्वसन् ।।३०।।
aveksamano vaidehim kopasamraktalocanah | uvaca ravanah sitam bhujaṅga iva nihsvasan ||30||
अनयेनाभिसम्पन्नमर्थहीनमनुव्रते । नाशयाम्यहमद्य त्वां सूर्यः सन्ध्यामिवौजसा ।।३१।।
anayenabhisampannam arthahinamanuvrate | nasayamyahamadya tvam suryah sandhyamivaujasa ||31||
इत्युक्त्वा मैथिलीं राजा रावणः शत्रुरावणः । सन्दिदेश ततः सर्वा राक्षसीर्घोरदर्शनाः ।।३२।।
ityuktva maithilim raja ravanah satruravanah | sandidesa tatah sarva raksasirghoradarsanah ||32||
एकाक्षीमेककर्णां च कर्णप्रावरणां तथा । गोकर्णीं हस्तिकर्णीं च लम्बकर्णीमकर्णिकाम् ।।३३।।
ekaksimekakarnam ca karnapravaranam tatha | gokarnim hastikarnim ca lambakarnimakarnikam ||33||
हस्तिपद्य श्वपद्यौ च गोपदीं पादचूलिकाम् । एकाक्षीमेकपादीं च पृथुपादीमपादिकाम् ।।३४।।
hastipadya svapadyau ca gopadim padaculikam | ekaksimekapadim ca prthupadimapadikam ||34||
अतिमात्रशिरोग्रीवामतिमात्रकुचोदरीम् । अतिमात्रास्यनेत्रां च दीर्घजिह्वामजिह्विकाम् ।।३५।।
atimatrasirogrivam atimatrakucodarim | atimatrasyanetram ca dirghajihvamajihvikam ||35||
अनासिकां सिंहमुखीं गोमुखीं सूकरीमुखीम् । यथा मद्वशगा सीता क्षिप्रं भवति जानकी ।।३६।।
anasikam simhamukhim gomukhim sukarimukhim |yatha madvasaga sita ksipram bhavati janaki ||36||
तथा कुरुत राक्षस्यः सर्वाः क्षिप्रं समेत्य च ।
प्रतिलोमानुलोमैश्च सामदानादिभेदनैः ।।३७।।
tatha kuruta raksasyah sarvah ksipram sametya ca |pratilomanulomaisca samadanadibhedanaih ||37||
आवर्तयत वैदेहीं दण्डस्योद्यमनेन च । इति प्रतिसमादिश्य राक्षसेन्द्रः पुनः पुनः ।।३८।।
avartayata vaidehim dandasyodyamanena ca |iti pratisamadisya raksasendrah punah punah ||38||
काममन्युपरीतात्मा जानकीं पर्यतर्जयत् । उपगम्य ततः क्षिप्रं राक्षसी धान्यमालिनी ।।३९।।
kamamanyuparitatma janakim paryatarjayat |upagamya tatah ksipram raksasi dhanyamalini ||39||
परिष्वज्य दशग्रीवमिदं वचनमब्रवीत् । मया क्रीड महाराजसीतया किं तवानया ।।४०।।
parisvajya dasagrivamidam vacanamabravit |maya krida maharajasitaya kim tavanaya ||40||
विवर्णया कृपणया मानुष्या राक्षसेश्वर । नूनमस्या महाराज न दिव्यान् भोगसत्तमान्। ।।४१।।
vivarnaya krpanaya manusya raksasesvara |
nunamasya maharaja na divyan bhogasattaman| ||41||
विदधात्यमरश्रेष्ठस्तव बाहुबलार्जितान् । अकामां कामयानस्य शरीरमुपतप्यते । इच्छन्तीं कामयानस्य प्रीतिर्भवति शोभना ।।४२।।
vidadhatyamarasresthastava bahubalarjitan | akamam kamayanasya sariramupatapyate | icchantim kamayanasya pritirbhavati sobhana ||42||
एवमुक्तस्तु राक्षस्या समुत्क्षिप्तस्ततो बली ।
प्रहसन्मेघसङ्काशो राक्षसः स न्यवर्तत।।४३।।
evamuktastu raksasya samutksiptastato bali | prahasanmeghasaṅkaso raksasah sa nyavartata||43||
प्रस्थितः स दशग्रीवः कम्पयन्निव मेदिनीम् । ज्वलद्भास्करवर्णाभं प्रविवेश निवेशनम् ।।४४।।
prasthitah sa dasagrivah kampayanniva medinim | jvaladbhaskaravarnabham pravivesa nivesanam ||44||
देवगन्धर्वकन्याश्च नागकन्याश्च तास्ततः । परिवार्य दशग्रीवं विविशुस्तद्गृहोत्तमम् ।।४५।।
devagandharvakanyasca nagakanyasca tastatah | parivarya dasagrivam vivisustadgrhottamam ||45||
स मैथिलीं धर्मपरामवस्थितां प्रवेपमानां परिभर्त्स्य रावणः । विहाय सीतां मदनेन मोहितः स्वमेव वेश्म प्रविवेश भास्वरम् ।।४६।।
sa maithilim dharmaparamavasthitam pravepamanam paribhartsya ravanah | vihaya sitam madanena mohitah svameva vesma pravivesa bhasvaram ||46||