सुकेशं धार्मिकं दृष्ट्वा वरलब्धं च राक्षसम् । ग्रामणीर्नाम गन्धर्वो विश्वावसुसमप्रभः ।। ७.५.१ ।।
sukeśaṃ dhārmikaṃ dṛṣṭvā varalabdhaṃ ca rākṣasam | grāmaṇīrnāma gandharvo viśvāvasusamaprabhaḥ || 7.5.1 ||
तस्य देववती नाम द्वितीया श्रीरिवात्मजा । त्रिषु लोकेषु विख्याता रूपयौवनशालिनी । तां सुकेशाय धर्मेण ददौ रक्षःश्रियं यथा ।। ७.५.२ ।।
tasya devavatī nāma dvitīyā śrīrivātmajā | triṣu lokeṣu vikhyātā rūpayauvanaśālinī | tāṃ sukeśāya dharmeṇa dadau rakṣaḥśriyaṃ yathā || 7.5.2 ||
वरदानकृतैश्वर्यं सा तं प्राप्य पतिं प्रियम् । आसीद्देववती तुष्टा धनं प्राप्येव निर्धनः ।। ७.५.३ ।।
varadānakṛtaiśvaryaṃ sā taṃ prāpya patiṃ priyam | āsīddevavatī tuṣṭā dhanaṃ prāpyeva nirdhanaḥ || 7.5.3 ||
स तया सह संयुक्तो रराज रजनीचरः । अञ्जनादभिनिष्क्रान्तः करेण्वेव महागजः ।। ७.५.४ ।।
sa tayā saha saṃyukto rarāja rajanīcaraḥ | añjanādabhiniṣkrāntaḥ kareṇveva mahāgajaḥ || 7.5.4 ||
देववत्यां सुकेशस्तु जनयामास राघव ।। ७.५.५ ।।
devavatyāṃ sukeśastu janayāmāsa rāghava || 7.5.5 ||
त्रीन् पुत्रान् जनयामास त्रेताग्निसमविग्रहान् । माल्यवन्तं सुमालिं च मालिं च बलिनां वरम् । त्रींस्त्रिनेत्रसमान्पुत्रान्राक्षसान्राक्षसाधिपः ।। ७.५.६ ।।
trīn putrān janayāmāsa tretāgnisamavigrahān | mālyavantaṃ sumāliṃ ca māliṃ ca balināṃ varam | trīṃstrinetrasamānputrānrākṣasānrākṣasādhipaḥ || 7.5.6 ||
त्रयो लोका इवाव्यग्राः स्थितास्त्रय इवाग्नयः । त्रयो मन्त्रा इवात्युग्रास्त्रयो घोरा इवामयाः ।। ७.५.७ ।।
trayo lokā ivāvyagrāḥ sthitāstraya ivāgnayaḥ | trayo mantrā ivātyugrāstrayo ghorā ivāmayāḥ || 7.5.7 ||
त्रयः सुकेशस्य सुतास्त्रेताग्निसमतेजसः । विवृद्धिमगमंस्तत्र व्याधयोपेक्षिता इव ।। ७.५.८ ।।
trayaḥ sukeśasya sutāstretāgnisamatejasaḥ | vivṛddhimagamaṃstatra vyādhayopekṣitā iva || 7.5.8 ||
वरप्राप्तिं पितुस्ते तु ज्ञात्वेश्वरतपोबलात् । तपस्तप्तुं गता मेरुं भ्रातरः कृतनिश्चयाः ।। ७.५.९ ।।
varaprāptiṃ pituste tu jñātveśvaratapobalāt | tapastaptuṃ gatā meruṃ bhrātaraḥ kṛtaniścayāḥ || 7.5.9 ||
प्रगृह्य नियमान्घोरान्राक्षसा नृपसत्तम । विचेरुस्ते तपो घोरं सर्वभूतभयावहम् ।। ७.५.१० ।।
pragṛhya niyamānghorānrākṣasā nṛpasattama | viceruste tapo ghoraṃ sarvabhūtabhayāvaham || 7.5.10 ||
सत्यार्जवशमोपेतैस्तपोभिरतिदुष्करैः । सन्तापयन्तस्त्रील्लोँकान्सदेवासुरमानुषान् ।। ७.५.११ ।।
satyārjavaśamopetaistapobhiratiduṣkaraiḥ | santāpayantastrīlloँkānsadevāsuramānuṣān || 7.5.11 ||
ततो विभुश्चतुर्वक्त्रो विमानवरमास्थितः । सुकेशपुत्रानामन्त्र्य वरदो ऽस्मीत्यभाषत ।। ७.५.१२ ।।
tato vibhuścaturvaktro vimānavaramāsthitaḥ | sukeśaputrānāmantrya varado 'smītyabhāṣata || 7.5.12 ||
ब्रह्माणं वरदं ज्ञात्वा सेन्द्रैर्देवगणैर्वृतम् । ऊचुः प्राञ्जलयः सर्वे वेपमाना इव द्रुमाः ।। ७.५.१३ ।।
brahmāṇaṃ varadaṃ jñātvā sendrairdevagaṇairvṛtam | ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve vepamānā iva drumāḥ || 7.5.13 ||
तपसाराधितो देव यदि नो दिशसे वरम् । अजेयाः शत्रुहन्तारस्तथैव चिरजीविनः ।। ७.५.१४ ।।
tapasārādhito deva yadi no diśase varam | ajeyāḥ śatruhantārastathaiva cirajīvinaḥ || 7.5.14 ||
प्रभविष्ण्वो भवामेति परस्परमनुव्रताः ।। ७.५.१५ ।।
prabhaviṣṇvo bhavāmeti parasparamanuvratāḥ || 7.5.15 ||
एवं भविष्यतीत्युक्त्वा सुकेशतनयान्विभुः । स ययौ ब्रह्मलोकाय ब्रह्मा ब्राह्मणवत्सलः ।। ७.५.१६ ।।
evaṃ bhaviṣyatītyuktvā sukeśatanayānvibhuḥ | sa yayau brahmalokāya brahmā brāhmaṇavatsalaḥ || 7.5.16 ||
वरं लब्ध्वा तु ते सर्वे राम रात्रिञ्चरास्तदा । सुरासुरान्प्रबाधन्ते वरदानसुनिर्भयाः ।। ७.५.१७ ।।
varaṃ labdhvā tu te sarve rāma rātriñcarāstadā | surāsurānprabādhante varadānasunirbhayāḥ || 7.5.17 ||
तैर्वध्यमानास्त्रिदशाः सर्षिसङ्घाः सचारणाः । त्रातारं नाधिगच्छन्ति निरयस्था यथा नराः ।। ७.५.१८ ।।
tairvadhyamānāstridaśāḥ sarṣisaṅghāḥ sacāraṇāḥ | trātāraṃ nādhigacchanti nirayasthā yathā narāḥ || 7.5.18 ||
अथ ते विश्वकर्माणं शिल्पिनां वरमव्ययम् । ऊचुः समेत्य संहृष्टा राक्षसा रघुसत्तम ।। ७.५.१९ ।।
atha te viśvakarmāṇaṃ śilpināṃ varamavyayam | ūcuḥ sametya saṃhṛṣṭā rākṣasā raghusattama || 7.5.19 ||
ओजस्तेजोबलवतां महतामात्मतेजसा । गृहकर्ता भवानेव देवानां हृदयेप्सितम् ।। ७.५.२० ।।
ojastejobalavatāṃ mahatāmātmatejasā | gṛhakartā bhavāneva devānāṃ hṛdayepsitam || 7.5.20 ||
अस्माकमपि तावत्त्वं गृहं कुरु महामते । हिमवन्तमपाश्रित्य मेरुमन्दरमेव वा । महेश्वरगृहप्रख्यं गृहं नः क्रियतां महत् ।। ७.५.२१ ।।
asmākamapi tāvattvaṃ gṛhaṃ kuru mahāmate | himavantamapāśritya merumandarameva vā | maheśvaragṛhaprakhyaṃ gṛhaṃ naḥ kriyatāṃ mahat || 7.5.21 ||
विश्वकर्मा ततस्तेषां राक्षसानां महाभुजः । निवासं कथयामास शक्रस्येवामरावतीम् ।। ७.५.२२ ।।
viśvakarmā tatasteṣāṃ rākṣasānāṃ mahābhujaḥ | nivāsaṃ kathayāmāsa śakrasyevāmarāvatīm || 7.5.22 ||
दक्षिणस्योदधेस्तीरे त्रिकूटो नाम पर्वतः । सुवेल इति चाप्यन्यो द्वितीयस्तत्र सत्तमाः ।। ७.५.२३ ।।
dakṣiṇasyodadhestīre trikūṭo nāma parvataḥ | suvela iti cāpyanyo dvitīyastatra sattamāḥ || 7.5.23 ||
शिखरे तस्य शैलस्य मध्यमे ऽम्बुदसन्निभे । शकुनैरपि दुष्प्रापे टङ्कच्छिन्नचतुर्दिशि ।। ७.५.२४ ।।
śikhare tasya śailasya madhyame 'mbudasannibhe | śakunairapi duṣprāpe ṭaṅkacchinnacaturdiśi || 7.5.24 ||
त्रिंशद्योजनक्स्तीर्णा शतयोजनमायता । स्वर्णप्राकारसंवीता हेमतोरणसंवृता ।। ७.५.२५ ।।
triṃśadyojanakstīrṇā śatayojanamāyatā | svarṇaprākārasaṃvītā hematoraṇasaṃvṛtā || 7.5.25 ||
मया लङ्केति नगरी शक्राज्ञप्तेन निर्मिता । तस्यां वसत दुर्धर्षा यूयं राक्षसपुङ्गवाः ।। ७.५.२६ ।।
mayā laṅketi nagarī śakrājñaptena nirmitā | tasyāṃ vasata durdharṣā yūyaṃ rākṣasapuṅgavāḥ || 7.5.26 ||
अमरावतीं समासाद्य सेन्द्रा इव दिवौकसः । लङ्कादुर्गं समासाद्य राक्षसैर्बहुभिर्वृताः ।। ७.५.२७ ।।
amarāvatīṃ samāsādya sendrā iva divaukasaḥ | laṅkādurgaṃ samāsādya rākṣasairbahubhirvṛtāḥ || 7.5.27 ||
भविष्यथ दुराधर्षाः शत्रूणां शत्रुसूदनाः ।। ७.५.२८ ।।
bhaviṣyatha durādharṣāḥ śatrūṇāṃ śatrusūdanāḥ || 7.5.28 ||
विश्वकर्मवचः श्रुत्वा ततस्ते राक्षसोत्तमाः । सहस्रानुचरा भूत्वा गत्वा तामवसन्पुरीम् ।। ७.५.२९ ।।
viśvakarmavacaḥ śrutvā tataste rākṣasottamāḥ | sahasrānucarā bhūtvā gatvā tāmavasanpurīm || 7.5.29 ||
दृढप्राकारपरिखां हैमैर्गृहशतैर्वृताम् । लङ्कामवाप्य ते हृष्टा न्यवसन्रजनीचराः ।। ७.५.३० ।।
dṛḍhaprākāraparikhāṃ haimairgṛhaśatairvṛtām | laṅkāmavāpya te hṛṣṭā nyavasanrajanīcarāḥ || 7.5.30 ||
एतस्मिन्नेव काले तु यथाकामं च राघव । नर्मदा नाम गन्धर्वी बभूव रघुनन्दन ।। ७.५.३१ ।।
etasminneva kāle tu yathākāmaṃ ca rāghava | narmadā nāma gandharvī babhūva raghunandana || 7.5.31 ||
तस्याः कान्यात्रयं ह्यासीत् धीश्रीकिर्तिसमद्युति । ज्येष्ठक्रमेण सा तेषां राक्षसानामराक्षसी ।। ७.५.३२ ।।
tasyāḥ kānyātrayaṃ hyāsīt dhīśrīkirtisamadyuti | jyeṣṭhakrameṇa sā teṣāṃ rākṣasānāmarākṣasī || 7.5.32 ||
कन्यास्ताः प्रददौ हृष्टा पूर्णचन्द्रनिभाननाः । त्रयाणां राक्षसेन्द्राणां तिस्रो गन्धर्वकन्यकाः ।। ७.५.३३ ।।
kanyāstāḥ pradadau hṛṣṭā pūrṇacandranibhānanāḥ | trayāṇāṃ rākṣasendrāṇāṃ tisro gandharvakanyakāḥ || 7.5.33 ||
दत्ता मात्रा महाभागा नक्षत्रे भगदैवते । कुतदारास्तु ते राम सुकेशतनयास्तदा ।। ७.५.३४ ।।
dattā mātrā mahābhāgā nakṣatre bhagadaivate | kutadārāstu te rāma sukeśatanayāstadā || 7.5.34 ||
चिक्रीडुः सह भार्याभिरप्सरोभिरिवामराः । ततो माल्यवतो भार्या सुन्दरी नाम सुन्दरी ।। ७.५.३५ ।।
cikrīḍuḥ saha bhāryābhirapsarobhirivāmarāḥ | tato mālyavato bhāryā sundarī nāma sundarī || 7.5.35 ||
स तस्यां जनयामास यदपत्यं निबोध तत् । वज्रमुष्टिर्विरूपाक्षोदुर्मुखश्चैव राक्षसः ।। ७.५.३६ ।।
sa tasyāṃ janayāmāsa yadapatyaṃ nibodha tat | vajramuṣṭirvirūpākṣodurmukhaścaiva rākṣasaḥ || 7.5.36 ||
सुप्तघ्नो यज्ञकोपश्च मत्तोन्मत्तौ तथैव च । अनला चाभवत्कन्या सुन्दर्यां राम सुन्दरी ।। ७.५.३७ ।।
suptaghno yajñakopaśca mattonmattau tathaiva ca | analā cābhavatkanyā sundaryāṃ rāma sundarī || 7.5.37 ||
सुमालिनो ऽपि भार्यासीत्पूर्णचद्रनिभानना । नाम्ना केतुमती राम प्राणेभ्यो ऽपि गरीयसी ।। ७.५.३८ ।।
sumālino 'pi bhāryāsītpūrṇacadranibhānanā | nāmnā ketumatī rāma prāṇebhyo 'pi garīyasī || 7.5.38 ||
सुमाली जनयामास यदपत्यं निशाचरः । केतुमत्यां महाराज तन्निबोधानुपूर्वशः ।। ७.५.३९ ।।
sumālī janayāmāsa yadapatyaṃ niśācaraḥ | ketumatyāṃ mahārāja tannibodhānupūrvaśaḥ || 7.5.39 ||
प्रहस्तो ऽकम्पनश्चैव विकटः कालकार्मुखः । धूम्राक्षश्चैव दण्डश्च सुपार्श्वश्च महाबलः ।। ७.५.४० ।।
prahasto 'kampanaścaiva vikaṭaḥ kālakārmukhaḥ | dhūmrākṣaścaiva daṇḍaśca supārśvaśca mahābalaḥ || 7.5.40 ||
संह्रादिः प्रघसश्चैव भासकर्णश्च राक्षसः । राका पुष्पोत्कटा चैव कैकसी च शुचिस्मिता ।। कुम्भीनसी च इत्येते सुमालेः प्रसवाः स्मृताः ।। ७.५.४१ ।।
saṃhrādiḥ praghasaścaiva bhāsakarṇaśca rākṣasaḥ | rākā puṣpotkaṭā caiva kaikasī ca śucismitā || kumbhīnasī ca ityete sumāleḥ prasavāḥ smṛtāḥ || 7.5.41 ||
कुम्भीनसी च इत्येते सुमालेः प्रसवाः स्मृताः ।। ७.५.४१ ।।
kumbhīnasī ca ityete sumāleḥ prasavāḥ smṛtāḥ || 7.5.41 ||
मालेस्तु वसुधा नाम गन्धर्वी रूपशालिनी । भार्यासीत्पद्मपत्राक्षी स्वक्षी यक्षीवरोपमा ।। ७.५.४२ ।।
mālestu vasudhā nāma gandharvī rūpaśālinī | bhāryāsītpadmapatrākṣī svakṣī yakṣīvaropamā || 7.5.42 ||
सुमालेरनुजस्तस्यां जनयामास यत् प्रभो । अपत्यं कथ्यमानं तु मया त्वं शृणु राघव ।। ७.५.४३ ।।
sumāleranujastasyāṃ janayāmāsa yat prabho | apatyaṃ kathyamānaṃ tu mayā tvaṃ śṛṇu rāghava || 7.5.43 ||
अनिलश्चानलश्चैव हरः सम्पातिरेव च । एते विभीषणामात्या मालेयास्तु निशाचरः ।। ७.५.४४ ।।
anilaścānalaścaiva haraḥ sampātireva ca | ete vibhīṣaṇāmātyā māleyāstu niśācaraḥ || 7.5.44 ||
ततस्तु ते राक्षसपुङ्गवास्त्रयो निशाचरैः पुत्रशतैश्च संवृताः । सुरान्सहेन्द्रानृषिनागयक्षान्बबाधिरे तान्बहुवीर्यदर्पिताः ।। ७.५.४५ ।।
tatastu te rākṣasapuṅgavāstrayo niśācaraiḥ putraśataiśca saṃvṛtāḥ | surānsahendrānṛṣināgayakṣānbabādhire tānbahuvīryadarpitāḥ || 7.5.45 ||
जगद्भ्रमन्तो ऽनिलवद्दुरासदा रणेषु मृत्युप्रतिमानतेजसः । वरप्रदानादतिगर्विता भृशं क्रतुक्रियाणां प्रशमङ्कराः सदा ।। ७.५.४६ ।।
jagadbhramanto 'nilavaddurāsadā raṇeṣu mṛtyupratimānatejasaḥ | varapradānādatigarvitā bhṛśaṃ kratukriyāṇāṃ praśamaṅkarāḥ sadā || 7.5.46 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदुत्तरकाण्डे पञ्चमः सर्गः ।। ५ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmaduttarakāṇḍe pañcamaḥ sargaḥ || 5 ||