वर्तमाने तथाभूते यज्ञे च परमाद्भुते । सशिष्य आजगामाशु वाल्मीकिर्मुनिपुङ्गवः ।। ७.९३.१ ।।
vartamāne tathābhūte yajñe ca paramādbhute | saśiṣya ājagāmāśu vālmīkirmunipuṅgavaḥ || 7.93.1 ||
स दृष्ट्वा दिव्यसङ्काशं यज्ञमद्भुतदर्शनम् । एकान्ते ऋषिवाटानां चकार उटजाञ्छुभान् ।। ७.९३.२ ।।
sa dṛṣṭvā divyasaṅkāśaṃ yajñamadbhutadarśanam | ekānte ṛṣivāṭānāṃ cakāra uṭajāñchubhān || 7.93.2 ||
शकटांश्च बहून्पूर्णान्फलमूलैश्च शोभनान् । वाल्मीकिवाटे रुचिरे स्थापयन्नविदूरतः ।। ७.९३.३ ।।
śakaṭāṃśca bahūnpūrṇānphalamūlaiśca śobhanān | vālmīkivāṭe rucire sthāpayannavidūrataḥ || 7.93.3 ||
आसीत्सुपूजितो राज्ञा मुनिभिश्च महात्मभिः । वाल्मीकिः सुमहातेजा न्यवसत्परमात्मवान् ।। ७.९३.४ ।।
āsītsupūjito rājñā munibhiśca mahātmabhiḥ | vālmīkiḥ sumahātejā nyavasatparamātmavān || 7.93.4 ||
स शिष्यावब्रवीद्धृष्टौ युवां गत्वा समाहितौ । कृत्स्नं रामायणं काव्यं गायेथां परया मुदा ।। ७.९३.५ ।।
sa śiṣyāvabravīddhṛṣṭau yuvāṃ gatvā samāhitau | kṛtsnaṃ rāmāyaṇaṃ kāvyaṃ gāyethāṃ parayā mudā || 7.93.5 ||
ऋषिवाटेषु पुण्येषु ब्राह्मणावसथेषु च । रथ्यासु राजमार्गेषु पार्थिवानां गृहेषु च ।। ७.९३.६ ।।
ṛṣivāṭeṣu puṇyeṣu brāhmaṇāvasatheṣu ca | rathyāsu rājamārgeṣu pārthivānāṃ gṛheṣu ca || 7.93.6 ||
रामस्य भवनद्वारि यत्र कर्म च कुर्वते । ऋत्विजामग्रतश्चैव तत्र गेयं विशेषतः ।। ७.९३.७ ।।
rāmasya bhavanadvāri yatra karma ca kurvate | ṛtvijāmagrataścaiva tatra geyaṃ viśeṣataḥ || 7.93.7 ||
इमानि च फलान्यत्र स्वादूनि विविधानि च । जातानि पर्वताग्रेषु चास्वाद्यास्वाद्य गायताम् ।। ७.९३.८ ।।
imāni ca phalānyatra svādūni vividhāni ca | jātāni parvatāgreṣu cāsvādyāsvādya gāyatām || 7.93.8 ||
न यास्यथः श्रमं वत्सौ भक्षयित्वा फलानि वै । मूलानि च सुमृष्टानि नगराद्बहिरास्यथः ।। ७.९३.९ ।।
na yāsyathaḥ śramaṃ vatsau bhakṣayitvā phalāni vai | mūlāni ca sumṛṣṭāni nagarādbahirāsyathaḥ || 7.93.9 ||
यदि शब्दापयेद्रामः श्रवणाय महीपतिः । ऋषीणामुपविष्टानां ततो गेयं प्रवर्तताम् ।। ७.९३.१० ।।
yadi śabdāpayedrāmaḥ śravaṇāya mahīpatiḥ | ṛṣīṇāmupaviṣṭānāṃ tato geyaṃ pravartatām || 7.93.10 ||
दिवसे विंशतिः सर्गा गेया मधुरया गिरा । प्रमाणैर्बहुभिस्तत्र यथोद्दिष्टा मया पुरा ।। ७.९३.११ ।।
divase viṃśatiḥ sargā geyā madhurayā girā | pramāṇairbahubhistatra yathoddiṣṭā mayā purā || 7.93.11 ||
लोभश्चापि न कर्तव्यः स्वल्पो ऽपि धनकाङ्क्षया । किं धनेनाश्रमस्थानां फलमूलोपजीविना ।। ७.९३.१२ ।।
lobhaścāpi na kartavyaḥ svalpo 'pi dhanakāṅkṣayā | kiṃ dhanenāśramasthānāṃ phalamūlopajīvinā || 7.93.12 ||
यदि पृच्छेत्स काकुत्स्थो युवां कस्येति दारकौ । आवां वाल्मीकिशिष्यौ स्वो ब्रूतमेवं नराधिपम् ।। ७.९३.१३ ।।
yadi pṛcchetsa kākutstho yuvāṃ kasyeti dārakau | āvāṃ vālmīkiśiṣyau svo brūtamevaṃ narādhipam || 7.93.13 ||
इमास्तन्त्रीः सुमधुराः स्थानं वा ऽपूर्वदर्शनम् । मूर्च्छयित्वा सुमधुरं गायतां विगतज्वरौ ।। ७.९३.१४ ।।
imāstantrīḥ sumadhurāḥ sthānaṃ vā 'pūrvadarśanam | mūrcchayitvā sumadhuraṃ gāyatāṃ vigatajvarau || 7.93.14 ||
आदिप्रभृति गेयं स्यान्न चावज्ञाय पार्थिवम् । पिता हि सर्वभूतानां राजा भविति धर्मतः ।। ७.९३.१५ ।।
ādiprabhṛti geyaṃ syānna cāvajñāya pārthivam | pitā hi sarvabhūtānāṃ rājā bhaviti dharmataḥ || 7.93.15 ||
तद्युवां हृष्टमनसौ श्वः प्रभाते समास्थितौ । गायेथां मधुरं गेयं तन्त्रीलयसमन्वितम् ।। ७.९३.१६ ।।
tadyuvāṃ hṛṣṭamanasau śvaḥ prabhāte samāsthitau | gāyethāṃ madhuraṃ geyaṃ tantrīlayasamanvitam || 7.93.16 ||
इति सन्दिश्य बहुशो मुनिः प्राचेतसस्तदा । वाल्मीकिः परमोदारस्तूष्णीमासीन्महायशाः ।। ७.९३.१७ ।।
iti sandiśya bahuśo muniḥ prācetasastadā | vālmīkiḥ paramodārastūṣṇīmāsīnmahāyaśāḥ || 7.93.17 ||
सन्दिष्टौ मुनिना तेन तावुभौ मैथिलीसुतौ । तथैव करवावेति निर्जग्मतुररिन्दमौ ।। ७.९३.१८ ।।
sandiṣṭau muninā tena tāvubhau maithilīsutau | tathaiva karavāveti nirjagmaturarindamau || 7.93.18 ||
तामद्भुतां तौ हृदये कुमारौ निवेश्य वाणीमृषिभाषितां तदा । समुत्सुकौ तौ सममूषतुर्निशां यथा ऽश्विनौ भार्गवनीतिसंहिताम् ।। ७.९३.१९ ।।
tāmadbhutāṃ tau hṛdaye kumārau niveśya vāṇīmṛṣibhāṣitāṃ tadā | samutsukau tau samamūṣaturniśāṃ yathā 'śvinau bhārgavanītisaṃhitām || 7.93.19 ||
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमदुत्तरकाण्डे त्रिनवतितमः सर्गः ।। ९३ ।।
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe vālmīkīye ādikāvye śrīmaduttarakāṇḍe trinavatitamaḥ sargaḥ || 93 ||