ततस्तमक्षोभ्यबलं लङ्कायां नृपतेश्चरः । सुवेले राघवं शैले निविष्टं प्रत्यवेदयन् ।। 1 ।।
tatastamakṣobhyabalaṃ laṅkāyāṃ nṛpateścaraḥ | suvele rāghavaṃ śaile niviṣṭaṃ pratyavedayan || 1 ||
चाराणां रावणः श्रुत्वा प्राप्तं रामं महाबलम् । जातोद्वेगोऽभवत्किं चित्सचिवांश्चेदमब्रवीत् ।। 2 ।।
cārāṇāṃ rāvaṇaḥ śrutvā prāptaṃ rāmaṃ mahābalam | jātodvego'bhavatkiṃ citsacivāṃścedamabravīt || 2 ||
मन्त्रिणः शीघ्रमायान्तु सर्वे वै सुसमाहिताः । अयं नो मन्त्रकालो हि सम्प्राप्त इव राक्षसाः ।। 3 ।।
mantriṇaḥ śīghramāyāntu sarve vai susamāhitāḥ | ayaṃ no mantrakālo hi samprāpta iva rākṣasāḥ || 3 ||
तस्य तच्छासनं श्रुत्वा मन्त्रिणोऽभ्यागमन्द्रुतम् । ततः संमन्त्रयामास सचिवै राक्षसैः सह ।। 4 ।।
tasya tacchāsanaṃ śrutvā mantriṇo'bhyāgamandrutam | tataḥ saṃmantrayāmāsa sacivai rākṣasaiḥ saha || 4 ||
मन्त्रयित्वा स दुर्धर्षः क्षमं यत्समनन्तरम् । विसर्जयित्वा सचिवान्प्रविवेश स्वमालयम् ।। 5 ।।
mantrayitvā sa durdharṣaḥ kṣamaṃ yatsamanantaram | visarjayitvā sacivānpraviveśa svamālayam || 5 ||
ततो राक्षसमाहूय विद्युज्जिह्वं महाबलम् । मायाविदं महामायः प्राविशद्यत्र मैथिली ।। 6 ।।
tato rākṣasamāhūya vidyujjihvaṃ mahābalam | māyāvidaṃ mahāmāyaḥ prāviśadyatra maithilī || 6 ||
विद्युज्जिह्वं च मायाज्ञमब्रवीद्राक्षसाधिपः । मोहयिष्यामहे सीतां मायया जनकात्मजाम् ।। 7 ।।
vidyujjihvaṃ ca māyājñamabravīdrākṣasādhipaḥ | mohayiṣyāmahe sītāṃ māyayā janakātmajām || 7 ||
शिरो मायामयं गृह्य राघवस्य निशाचर । मां त्वं समुपतिष्ठस्व महच्च सशरं धनुः ।। 8 ।।
śiro māyāmayaṃ gṛhya rāghavasya niśācara | māṃ tvaṃ samupatiṣṭhasva mahacca saśaraṃ dhanuḥ || 8 ||
एवमुक्तस्तथेत्याह विद्युज्जिह्वो निशाचरः । दर्शयामासतांमायांसुप्रयुक्तांसरावणे ।। 9 ।।
evamuktastathetyāha vidyujjihvo niśācaraḥ | darśayāmāsatāṃmāyāṃsuprayuktāṃsarāvaṇe || 9 ||
तस्य तुष्टोऽभवद्राजा प्रददौ च विभूषणम् । अशोकवनिकायां तु प्रविवेश महाबलः ।। 10 ।।
tasya tuṣṭo'bhavadrājā pradadau ca vibhūṣaṇam | aśokavanikāyāṃ tu praviveśa mahābalaḥ || 10 ||
वैरृतानामधिपतिस्संविवेशमहाबलः । ततो दीनामदैन्यार्हां ददर्श धनदानुजः ।। 11 ।।
vairṛtānāmadhipatissaṃviveśamahābalaḥ | tato dīnāmadainyārhāṃ dadarśa dhanadānujaḥ || 11 ||
अधोमुखीं शोकपरामुपविष्टां महीतले । भर्तारमेव ध्यायन्तीमशोकवनिकां गताम् ।। 12 ।।
adhomukhīṃ śokaparāmupaviṣṭāṃ mahītale | bhartārameva dhyāyantīmaśokavanikāṃ gatām || 12 ||
उपास्यमानां घोराभी राक्षसीभिरदूरतः । उपसृत्य ततः सीतां प्रहर्षन्नाम कीर्तयन् ।। 13 ।।
upāsyamānāṃ ghorābhī rākṣasībhiradūrataḥ | upasṛtya tataḥ sītāṃ praharṣannāma kīrtayan || 13 ||
इदं च वचनं धृष्टमुवाच जनकात्मजाम् । सान्त्व्यमाना मया भद्रे यमुपाश्रित्य वल्गसे ।। 14 ।।
idaṃ ca vacanaṃ dhṛṣṭamuvāca janakātmajām | sāntvyamānā mayā bhadre yamupāśritya valgase || 14 ||
खर हन्ता स ते भर्ता राघवः समरे हतः । छिन्नं ते सर्वतो मूलं दर्पस्ते निहतो मया ।। 15 ।।
khara hantā sa te bhartā rāghavaḥ samare hataḥ | chinnaṃ te sarvato mūlaṃ darpaste nihato mayā || 15 ||
व्यसनेनात्मनः सीते मम भार्या भविष्यसि । विसृजैतां मतिं मूढे: किं मृतेन करिष्यसि ।। 16 ।।
vyasanenātmanaḥ sīte mama bhāryā bhaviṣyasi | visṛjaitāṃ matiṃ mūḍhe: kiṃ mṛtena kariṣyasi || 16 ||
अल्पपुण्ये निवृत्तार्थे मूढे पण्डितमानिनि । शृणु भर्तृबधं सीते घोरं वृत्रवधं यथा ।। 17 ।।
alpapuṇye nivṛttārthe mūḍhe paṇḍitamānini | śṛṇu bhartṛbadhaṃ sīte ghoraṃ vṛtravadhaṃ yathā || 17 ||
भवस्व भद्रे: भार्याणां सर्वेसामीश्वरी मम । समायातः समुद्रान्तं मां हन्तुं किल राघवः । वानरेन्द्रप्रणीतेन बलेन महता वृतः ।। 18 ।।
bhavasva bhadre: bhāryāṇāṃ sarvesāmīśvarī mama | samāyātaḥ samudrāntaṃ māṃ hantuṃ kila rāghavaḥ | vānarendrapraṇītena balena mahatā vṛtaḥ || 18 ||
संनिविष्टः समुद्रस्य तीरमासाद्य दक्षिणम् । बलेन महता रामो व्रजत्यस्तं दिवाकरे ।। 19 ।।
saṃniviṣṭaḥ samudrasya tīramāsādya dakṣiṇam | balena mahatā rāmo vrajatyastaṃ divākare || 19 ||
अथाध्वनि परिश्रान्तमर्धरात्रे स्थितं बलम् । सुखसुप्तं समासाद्य चारितं प्रथमं चरैः ।। 20 ।।
athādhvani pariśrāntamardharātre sthitaṃ balam | sukhasuptaṃ samāsādya cāritaṃ prathamaṃ caraiḥ || 20 ||
तत्प्रहस्तप्रणीतेन बलेन महता मम । बलमस्य हतं रात्रौ यत्र रामः सुलक्ष्मणः ।। 21 ।।
tatprahastapraṇītena balena mahatā mama | balamasya hataṃ rātrau yatra rāmaḥ sulakṣmaṇaḥ || 21 ||
पट्टसान्परिघान्खड्गांश्चक्रान्दण्डान्महायसान् । बाणजालानि शूलानि भास्वरान्कूटमुद्गरान् ।। 22 ।।
paṭṭasānparighānkhaḍgāṃścakrāndaṇḍānmahāyasān | bāṇajālāni śūlāni bhāsvarānkūṭamudgarān || 22 ||
यष्टीश्च तोमरान्प्रासंश्चक्राणि मुसलानि च । उद्यम्योद्यम्य रक्षोभिर्वानरेषु निपातिताः ।। 23 ।।
yaṣṭīśca tomarānprāsaṃścakrāṇi musalāni ca | udyamyodyamya rakṣobhirvānareṣu nipātitāḥ || 23 ||
अथ सुप्तस्य रामस्य प्रहस्तेन प्रमाथिना । असक्तं कृतहस्तेन शिरश्छिन्नं महासिना ।। 24 ।।
atha suptasya rāmasya prahastena pramāthinā | asaktaṃ kṛtahastena śiraśchinnaṃ mahāsinā || 24 ||
विभीषणः समुत्पत्य निगृहीतो यदृच्छया । दिशः प्रव्राजितः सर्वैर्लक्ष्मणः प्लवगैः सह ।। 25 ।।
vibhīṣaṇaḥ samutpatya nigṛhīto yadṛcchayā | diśaḥ pravrājitaḥ sarvairlakṣmaṇaḥ plavagaiḥ saha || 25 ||
सुग्रीवो ग्रीवया शेते भग्नया प्लवगाधिपः । निरस्तहनुकः शेते हनूमान्राक्षसैर्हतः ।। 26 ।।
sugrīvo grīvayā śete bhagnayā plavagādhipaḥ | nirastahanukaḥ śete hanūmānrākṣasairhataḥ || 26 ||
जाम्बवानथ जानुभ्याम् उत्पतन्निहतो युधि । पट्टसैर्बहुभिश्छिन्नो निकृत्तः पादपो यथा ।। 27 ।।
jāmbavānatha jānubhyām utpatannihato yudhi | paṭṭasairbahubhiśchinno nikṛttaḥ pādapo yathā || 27 ||
मैन्दश्च द्विविदश्चोभौ निहतौ वानरर्षभौ । निःश्वसन्तौ रुदन्तौ च रुधिरेण समुक्षितौ ।। 28 ।।
maindaśca dvividaścobhau nihatau vānararṣabhau | niḥśvasantau rudantau ca rudhireṇa samukṣitau || 28 ||
असिनाभ्याहतश्छिन्नो मध्ये रिपुनिषूदनः । अभिष्टनति मेदिन्यां पनसः पनसो यथा ।। 29 ।।
asinābhyāhataśchinno madhye ripuniṣūdanaḥ | abhiṣṭanati medinyāṃ panasaḥ panaso yathā || 29 ||
नाराचैर्बहुभिश्छिन्नः शेते दर्यां दरीमुखः । कुमुदस्तु महातेजा निष्कूजन्सायकैर्हतः ।। 30 ।।
nārācairbahubhiśchinnaḥ śete daryāṃ darīmukhaḥ | kumudastu mahātejā niṣkūjansāyakairhataḥ || 30 ||
अङ्गदो बहुभिश्छिन्नः शरैरासाद्य राक्षसैः । पातितो रुधिरोद्गारी क्षितौ निपतितोऽङ्गदः ।। 31 ।।
aṅgado bahubhiśchinnaḥ śarairāsādya rākṣasaiḥ | pātito rudhirodgārī kṣitau nipatito'ṅgadaḥ || 31 ||
हरयो मथिता नागै रथजालैस्तथापरे । शायिता मृदितास्तत्र वायुवेगैरिवाम्बुदाः ।। 32 ।।
harayo mathitā nāgai rathajālaistathāpare | śāyitā mṛditāstatra vāyuvegairivāmbudāḥ || 32 ||
प्रद्रुताश्च परे त्रस्ता हन्यमाना जघन्यतः । अभिद्रुतास्तु रक्षोभिः सिंहैरिव महाद्विपाः ।। 33 ।।
pradrutāśca pare trastā hanyamānā jaghanyataḥ | abhidrutāstu rakṣobhiḥ siṃhairiva mahādvipāḥ || 33 ||
सागरे पतिताः के चित्के चिद्गगनमाश्रिताः । ऋक्षा वृक्षानुपारूढा वानरैस्तु विमिश्रिताः ।। 34 ।।
sāgare patitāḥ ke citke cidgaganamāśritāḥ | ṛkṣā vṛkṣānupārūḍhā vānaraistu vimiśritāḥ || 34 ||
सागरस्य च तीरेषु शैलेषु च वनेषु च । पिङ्गाक्षास्ते विरूपाक्षैर्बहुभिर्बहवो हताः ।। 35 ।।
sāgarasya ca tīreṣu śaileṣu ca vaneṣu ca | piṅgākṣāste virūpākṣairbahubhirbahavo hatāḥ || 35 ||
एवं तव हतो भर्ता ससैन्यो मम सेनया । क्षतजार्द्रं रजोध्वस्तमिदं चास्याहृतं शिरः ।। 36 ।।
evaṃ tava hato bhartā sasainyo mama senayā | kṣatajārdraṃ rajodhvastamidaṃ cāsyāhṛtaṃ śiraḥ || 36 ||
ततः परमदुर्धर्षो रावणो राक्षसेश्वरः । सीतायामुपशृण्वन्त्यां राक्षसीमिदमब्रवीत् ।। 37 ।।
tataḥ paramadurdharṣo rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ | sītāyāmupaśṛṇvantyāṃ rākṣasīmidamabravīt || 37 ||
राक्षसं क्रूरकर्माणं विद्युज्जिह्वं त्वमानय । येन तद्राघवशिरः सङ्ग्रामात्स्वयमाहृतम् ।। 38 ।।
rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ vidyujjihvaṃ tvamānaya | yena tadrāghavaśiraḥ saṅgrāmātsvayamāhṛtam || 38 ||
विद्युज्जिह्वस्ततो गृह्य शिरस्तत्सशरासनम् । प्रणामं शिरसा कृत्वा रावणस्याग्रतः स्थितः ।। 39 ।।
vidyujjihvastato gṛhya śirastatsaśarāsanam | praṇāmaṃ śirasā kṛtvā rāvaṇasyāgrataḥ sthitaḥ || 39 ||
तमब्रवीत्ततो राजा रावणो राक्षसं स्थितम् । विद्युज्जिह्वं महाजिह्वं समीपपरिवर्तिनम् ।। 40 ।।
tamabravīttato rājā rāvaṇo rākṣasaṃ sthitam | vidyujjihvaṃ mahājihvaṃ samīpaparivartinam || 40 ||
अग्रतः कुरु सीतायाः शीघ्रं दाशरथेः शिरः । अवस्थां पश्चिमां भर्तुः कृपणा साधु पश्यतु ।। 41 ।।
agrataḥ kuru sītāyāḥ śīghraṃ dāśaratheḥ śiraḥ | avasthāṃ paścimāṃ bhartuḥ kṛpaṇā sādhu paśyatu || 41 ||
एवमुक्तं तु तद्रक्षः शिरस्तत्प्रियदर्शनम् । उपनिक्षिप्य सीतायाः क्षिप्रमन्तरधीयत ।। 42 ।।
evamuktaṃ tu tadrakṣaḥ śirastatpriyadarśanam | upanikṣipya sītāyāḥ kṣipramantaradhīyata || 42 ||
रावणश्चापि चिक्षेप भास्वरं कार्मुकं महत् । त्रिषु लोकेषु विख्यातं सीतामिदमुवाच ह ।। 43 ।।
rāvaṇaścāpi cikṣepa bhāsvaraṃ kārmukaṃ mahat | triṣu lokeṣu vikhyātaṃ sītāmidamuvāca ha || 43 ||
इदं तत्तव रामस्य कार्मुकं ज्यासमन्वितम् । इह प्रहस्तेनानीतं हत्वा तं निशि मानुषम् ।। 44 ।।
idaṃ tattava rāmasya kārmukaṃ jyāsamanvitam | iha prahastenānītaṃ hatvā taṃ niśi mānuṣam || 44 ||
स विद्युज्जिह्वेन सहैव तच्छिरो धनुश्च भूमौ विनिकीर्य रावणः । विदेहराजस्य सुतां यशस्विनीं ततोऽब्रवीत्तां भव मे वशानुगा ।। 45 ।।
sa vidyujjihvena sahaiva tacchiro dhanuśca bhūmau vinikīrya rāvaṇaḥ | videharājasya sutāṃ yaśasvinīṃ tato'bravīttāṃ bhava me vaśānugā || 45 ||