This overlay will guide you through the buttons:

Shrimad Valmiki Ramayana

Yuddha Kanda- Sarga 91

Rama Appreciates Lakshmana

ॐ श्री परमात्मने नमः

संस्कृत्म
A English
रुधिरक्लिन्नगात्रस्तु लक्ष्मणः शुभलक्षणः। बभूव हृष्टस्तं हत्वा शत्रुजेतारमाहवे॥ १॥
rudhiraklinnagātrastu lakṣmaṇaḥ śubhalakṣaṇaḥ| babhūva hṛṣṭastaṃ hatvā śatrujetāramāhave|| 1||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   1

ततः स जाम्बवन्तं च हनूमन्तं च वीर्यवान्। संनिपत्य महातेजास्तांश्च सर्वान् वनौकसः॥ २॥
tataḥ sa jāmbavantaṃ ca hanūmantaṃ ca vīryavān| saṃnipatya mahātejāstāṃśca sarvān vanaukasaḥ|| 2||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   2

आजगाम ततः शीघ्रं यत्र सुग्रीवराघवौ। विभीषणमवष्टभ्य हनूमन्तं च लक्ष्मणः॥ ३॥
ājagāma tataḥ śīghraṃ yatra sugrīvarāghavau| vibhīṣaṇamavaṣṭabhya hanūmantaṃ ca lakṣmaṇaḥ|| 3||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   3

ततो राममभिक्रम्य सौमित्रिरभिवाद्य च। तस्थौ भ्रातृसमीपस्थः शक्रस्येन्द्रानुजो यथा॥ ४॥
tato rāmamabhikramya saumitrirabhivādya ca| tasthau bhrātṛsamīpasthaḥ śakrasyendrānujo yathā|| 4||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   4

निष्टनन्निव चागत्य राघवाय महात्मने। आचचक्षे तदा वीरो घोरमिन्द्रजितो वधम्॥ ५॥
niṣṭananniva cāgatya rāghavāya mahātmane| ācacakṣe tadā vīro ghoramindrajito vadham|| 5||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   5

रावणेस्तु शिरश्छिन्नं लक्ष्मणेन महात्मना। न्यवेदयत रामाय तदा हृष्टो विभीषणः॥ ६॥
rāvaṇestu śiraśchinnaṃ lakṣmaṇena mahātmanā| nyavedayata rāmāya tadā hṛṣṭo vibhīṣaṇaḥ|| 6||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   6

श्रुत्वैव तु महावीर्यो लक्ष्मणेनेन्द्रजिद्वधम्। प्रहर्षमतुलं लेभे वाक्यं चेदमुवाच ह॥ ७॥
śrutvaiva tu mahāvīryo lakṣmaṇenendrajidvadham| praharṣamatulaṃ lebhe vākyaṃ cedamuvāca ha|| 7||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   7

साधु लक्ष्मण तुष्टोऽस्मि कर्म चासुकरं कृतम्। रावणेर्हि विनाशेन जितमित्युपधारय॥ ८॥
sādhu lakṣmaṇa tuṣṭo'smi karma cāsukaraṃ kṛtam| rāvaṇerhi vināśena jitamityupadhāraya|| 8||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   8

स तं शिरस्युपाघ्राय लक्ष्मणं कीर्तिवर्धनम्। लज्जमानं बलात् स्नेहादङ्कमारोप्य वीर्यवान्॥ ९॥
sa taṃ śirasyupāghrāya lakṣmaṇaṃ kīrtivardhanam| lajjamānaṃ balāt snehādaṅkamāropya vīryavān|| 9||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   9

उपवेश्य तमुत्सङ्गे परिष्वज्यावपीडितम्। भ्रातरं लक्ष्मणं स्निग्धं पुनः पुनरुदैक्षत॥ १०॥
upaveśya tamutsaṅge pariṣvajyāvapīḍitam| bhrātaraṃ lakṣmaṇaṃ snigdhaṃ punaḥ punarudaikṣata|| 10||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   10

शल्यसम्पीडितं शस्तं निःश्वसन्तं तु लक्ष्मणम्। रामस्तु दुःखसंतप्तं तं तु निःश्वासपीडितम्॥ ११॥
śalyasampīḍitaṃ śastaṃ niḥśvasantaṃ tu lakṣmaṇam| rāmastu duḥkhasaṃtaptaṃ taṃ tu niḥśvāsapīḍitam|| 11||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   11

मूर्ध्नि चैनमुपाघ्राय भूयः संस्पृश्य च त्वरन्। उवाच लक्ष्मणं वाक्यमाश्वास्य पुरुषर्षभः॥ १२॥
mūrdhni cainamupāghrāya bhūyaḥ saṃspṛśya ca tvaran| uvāca lakṣmaṇaṃ vākyamāśvāsya puruṣarṣabhaḥ|| 12||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   12

कृतं परमकल्याणं कर्म दुष्करकर्मणा। अद्य मन्ये हते पुत्रे रावणं निहतं युधि॥ १३॥
kṛtaṃ paramakalyāṇaṃ karma duṣkarakarmaṇā| adya manye hate putre rāvaṇaṃ nihataṃ yudhi|| 13||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   13

अद्याहं विजयी शत्रौ हते तस्मिन् दुरात्मनि। रावणस्य नृशंसस्य दिष्ट्या वीर त्वया रणे॥ १४॥
adyāhaṃ vijayī śatrau hate tasmin durātmani| rāvaṇasya nṛśaṃsasya diṣṭyā vīra tvayā raṇe|| 14||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   14

छिन्नो हि दक्षिणो बाहुः स हि तस्य व्यपाश्रयः। विभीषणहनूमद‍्भ्यां कृतं कर्म महद् रणे॥ १५॥
chinno hi dakṣiṇo bāhuḥ sa hi tasya vyapāśrayaḥ| vibhīṣaṇahanūmada‍्bhyāṃ kṛtaṃ karma mahad raṇe|| 15||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   15

अहोरात्रैस्त्रिभिर्वीरः कथंचिद् विनिपातितः। निरमित्रः कृतोऽस्म्यद्य निर्यास्यति हि रावणः॥ १६॥
ahorātraistribhirvīraḥ kathaṃcid vinipātitaḥ| niramitraḥ kṛto'smyadya niryāsyati hi rāvaṇaḥ|| 16||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   16

बलव्यूहेन महता निर्यास्यति हि रावणः। बलव्यूहेन महता श्रुत्वा पुत्रं निपातितम्॥ १७॥
balavyūhena mahatā niryāsyati hi rāvaṇaḥ| balavyūhena mahatā śrutvā putraṃ nipātitam|| 17||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   17

तं पुत्रवधसंतप्तं निर्यान्तं राक्षसाधिपम्। बलेनावृत्य महता निहनिष्यामि दुर्जयम्॥ १८॥
taṃ putravadhasaṃtaptaṃ niryāntaṃ rākṣasādhipam| balenāvṛtya mahatā nihaniṣyāmi durjayam|| 18||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   18

त्वया लक्ष्मण नाथेन सीता च पृथिवी च मे। न दुष्प्रापा हते तस्मिन् शक्रजेतरि चाहवे॥ १९॥
tvayā lakṣmaṇa nāthena sītā ca pṛthivī ca me| na duṣprāpā hate tasmin śakrajetari cāhave|| 19||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   19

स तं भ्रातरमाश्वास्य परिष्वज्य च राघवः। रामः सुषेणं मुदितः समाभाष्येदमब्रवीत्॥ २०॥
sa taṃ bhrātaramāśvāsya pariṣvajya ca rāghavaḥ| rāmaḥ suṣeṇaṃ muditaḥ samābhāṣyedamabravīt|| 20||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   20

विशल्योऽयं महाप्राज्ञ सौमित्रिर्मित्रवत्सलः। यथा भवति सुस्वस्थस्तथा त्वं समुपाचर॥ २१॥
viśalyo'yaṃ mahāprājña saumitrirmitravatsalaḥ| yathā bhavati susvasthastathā tvaṃ samupācara|| 21||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   21

विशल्यः क्रियतां क्षिप्रं सौमित्रिः सविभीषणः। ऋक्षवानरसैन्यानां शूराणां द्रुमयोधिनाम्॥ २२॥
viśalyaḥ kriyatāṃ kṣipraṃ saumitriḥ savibhīṣaṇaḥ| ṛkṣavānarasainyānāṃ śūrāṇāṃ drumayodhinām|| 22||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   22

ये चाप्यन्येऽत्र युध्यन्ति सशल्या व्रणिनस्तथा। तेऽपि सर्वे प्रयत्नेन क्रियन्ते सुखिनस्त्वया॥ २३॥
ye cāpyanye'tra yudhyanti saśalyā vraṇinastathā| te'pi sarve prayatnena kriyante sukhinastvayā|| 23||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   23

एवमुक्तः स रामेण महात्मा हरियूथपः। लक्ष्मणाय ददौ नस्तः सुषेणः परमौषधम्॥ २४॥
evamuktaḥ sa rāmeṇa mahātmā hariyūthapaḥ| lakṣmaṇāya dadau nastaḥ suṣeṇaḥ paramauṣadham|| 24||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   24

स तस्य गन्धमाघ्राय विशल्यः समपद्यत। तदा निर्वेदनश्चैव संरूढव्रण एव च॥ २५॥
sa tasya gandhamāghrāya viśalyaḥ samapadyata| tadā nirvedanaścaiva saṃrūḍhavraṇa eva ca|| 25||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   25

विभीषणमुखानां च सुहृदां राघवाज्ञया। सर्ववानरमुख्यानां चिकित्सामकरोत् तदा॥ २६॥
vibhīṣaṇamukhānāṃ ca suhṛdāṃ rāghavājñayā| sarvavānaramukhyānāṃ cikitsāmakarot tadā|| 26||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   26

ततः प्रकृतिमापन्नो हृतशल्यो गतक्लमः। सौमित्रिर्मुमुदे तत्र क्षणेन विगतज्वरः॥ २७॥
tataḥ prakṛtimāpanno hṛtaśalyo gataklamaḥ| saumitrirmumude tatra kṣaṇena vigatajvaraḥ|| 27||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   27

तदैव रामः प्लवगाधिपस्तथाविभीषणश्चर्क्षपतिश्च वीर्यवान्। अवेक्ष्य सौमित्रिमरोगमुत्थितंमुदा ससैन्याः सुचिरं जहर्षिरे॥ २८॥
tadaiva rāmaḥ plavagādhipastathāvibhīṣaṇaścarkṣapatiśca vīryavān| avekṣya saumitrimarogamutthitaṃmudā sasainyāḥ suciraṃ jaharṣire|| 28||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   28

अपूजयत् कर्म स लक्ष्मणस्यसुदुष्करं दाशरथिर्महात्मा। बभूव हृष्टो युधि वानरेन्द्रोनिशम्य तं शक्रजितं निपातितम्॥ २९॥
apūjayat karma sa lakṣmaṇasyasuduṣkaraṃ dāśarathirmahātmā| babhūva hṛṣṭo yudhi vānarendroniśamya taṃ śakrajitaṃ nipātitam|| 29||

Kanda : Yuddha Kanda

Sarga :   91

Shloka :   29

Add to Playlist

Practice Later

No Playlist Found

Create a Verse Post


namo namaḥ!

भाषा चुने (Choose Language)

Gyaandweep Gyaandweep

namo namaḥ!

Sign Up to practice more than 60 Vedic Scriptures and 100 of chants, one verse at a time.

Login to track your learning and teaching progress.


Sign In