तानि नागसहस्राणि सारोहाणि च वाजिनाम्। रथानां त्वग्निवर्णानां सध्वजानां सहस्रशः॥ १॥
tāni nāgasahasrāṇi sārohāṇi ca vājinām| rathānāṃ tvagnivarṇānāṃ sadhvajānāṃ sahasraśaḥ|| 1||
राक्षसानां सहस्राणि गदापरिघयोधिनाम्। काञ्चनध्वजचित्राणां शूराणां कामरूपिणाम्॥ २॥
rākṣasānāṃ sahasrāṇi gadāparighayodhinām| kāñcanadhvajacitrāṇāṃ śūrāṇāṃ kāmarūpiṇām|| 2||
निहतानि शरैर्दीप्तैस्तप्तकाञ्चनभूषणैः। रावणेन प्रयुक्तानि रामेणाक्लिष्टकर्मणा॥ ३॥
nihatāni śarairdīptaistaptakāñcanabhūṣaṇaiḥ| rāvaṇena prayuktāni rāmeṇākliṣṭakarmaṇā|| 3||
दृष्ट्वा श्रुत्वा च सम्भ्रान्ता हतशेषा निशाचराः। राक्षस्यश्च समागम्य दीनाश्चिन्तापरिप्लुताः॥ ४॥
dṛṣṭvā śrutvā ca sambhrāntā hataśeṣā niśācarāḥ| rākṣasyaśca samāgamya dīnāścintāpariplutāḥ|| 4||
विधवा हतपुत्राश्च क्रोशन्त्यो हतबान्धवाः। राक्षस्यः सह संगम्य दुःखार्ताः पर्यदेवयन्॥ ५॥
vidhavā hataputrāśca krośantyo hatabāndhavāḥ| rākṣasyaḥ saha saṃgamya duḥkhārtāḥ paryadevayan|| 5||
कथं शूर्पणखा वृद्धा कराला निर्णतोदरी। आससाद वने रामं कंदर्पसमरूपिणम्॥ ६॥
kathaṃ śūrpaṇakhā vṛddhā karālā nirṇatodarī| āsasāda vane rāmaṃ kaṃdarpasamarūpiṇam|| 6||
सुकुमारं महासत्त्वं सर्वभूतहिते रतम्। तं दृष्ट्वा लोकवध्या सा हीनरूपा प्रकामिता॥ ७॥
sukumāraṃ mahāsattvaṃ sarvabhūtahite ratam| taṃ dṛṣṭvā lokavadhyā sā hīnarūpā prakāmitā|| 7||
कथं सर्वगुणैर्हीना गुणवन्तं महौजसम्। सुमुखं दुर्मुखी रामं कामयामास राक्षसी॥ ८॥
kathaṃ sarvaguṇairhīnā guṇavantaṃ mahaujasam| sumukhaṃ durmukhī rāmaṃ kāmayāmāsa rākṣasī|| 8||
जनस्यास्याल्पभाग्यत्वाद् वलिनी श्वेतमूर्धजा। अकार्यमपहास्यं च सर्वलोकविगर्हितम्॥ ९॥
janasyāsyālpabhāgyatvād valinī śvetamūrdhajā| akāryamapahāsyaṃ ca sarvalokavigarhitam|| 9||
राक्षसानां विनाशाय दूषणस्य खरस्य च। चकाराप्रतिरूपा सा राघवस्य प्रधर्षणम्॥ १०॥
rākṣasānāṃ vināśāya dūṣaṇasya kharasya ca| cakārāpratirūpā sā rāghavasya pradharṣaṇam|| 10||
तन्निमित्तमिदं वैरं रावणेन कृतं महत्। वधाय सीता साऽऽनीता दशग्रीवेण रक्षसा॥ ११॥
tannimittamidaṃ vairaṃ rāvaṇena kṛtaṃ mahat| vadhāya sītā sā''nītā daśagrīveṇa rakṣasā|| 11||
न च सीतां दशग्रीवः प्राप्नोति जनकात्मजाम्। बद्धं बलवता वैरमक्षयं राघवेण च॥ १२॥
na ca sītāṃ daśagrīvaḥ prāpnoti janakātmajām| baddhaṃ balavatā vairamakṣayaṃ rāghaveṇa ca|| 12||
वैदेहीं प्रार्थयानं तं विराधं प्रेक्ष्य राक्षसम्। हतमेकेन रामेण पर्याप्तं तन्निदर्शनम्॥ १३॥
vaidehīṃ prārthayānaṃ taṃ virādhaṃ prekṣya rākṣasam| hatamekena rāmeṇa paryāptaṃ tannidarśanam|| 13||
चतुर्दश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम्। निहतानि जनस्थाने शरैरग्निशिखोपमैः॥ १४॥
caturdaśa sahasrāṇi rakṣasāṃ bhīmakarmaṇām| nihatāni janasthāne śarairagniśikhopamaiḥ|| 14||
खरश्च निहतः संख्ये दूषणस्त्रिशिरास्तथा। शरैरादित्यसंकाशैः पर्याप्तं तन्निदर्शनम्॥ १५॥
kharaśca nihataḥ saṃkhye dūṣaṇastriśirāstathā| śarairādityasaṃkāśaiḥ paryāptaṃ tannidarśanam|| 15||
हतो योजनबाहुश्च कबन्धो रुधिराशनः। क्रोधान्नादं नदन् सोऽथ पर्याप्तं तन्निदर्शनम्॥ १६॥
hato yojanabāhuśca kabandho rudhirāśanaḥ| krodhānnādaṃ nadan so'tha paryāptaṃ tannidarśanam|| 16||
जघान बलिनं रामः सहस्रनयनात्मजम्। वालिनं मेरुसंकाशं पर्याप्तं तन्निदर्शनम्॥ १७॥
jaghāna balinaṃ rāmaḥ sahasranayanātmajam| vālinaṃ merusaṃkāśaṃ paryāptaṃ tannidarśanam|| 17||
ऋष्यमूके वसंश्चैव दीनो भग्नमनोरथः। सुग्रीवः प्रापितो राज्यं पर्याप्तं तन्निदर्शनम्॥ १८॥
ṛṣyamūke vasaṃścaiva dīno bhagnamanorathaḥ| sugrīvaḥ prāpito rājyaṃ paryāptaṃ tannidarśanam|| 18||
धर्मार्थसहितं वाक्यं सर्वेषां रक्षसां हितम्। युक्तं विभीषणेनोक्तं मोहात् तस्य न रोचते॥ १९॥
dharmārthasahitaṃ vākyaṃ sarveṣāṃ rakṣasāṃ hitam| yuktaṃ vibhīṣaṇenoktaṃ mohāt tasya na rocate|| 19||
विभीषणवचः कुर्याद् यदि स्म धनदानुजः। श्मशानभूता दुःखार्ता नेयं लङ्का भविष्यति॥ २०॥
vibhīṣaṇavacaḥ kuryād yadi sma dhanadānujaḥ| śmaśānabhūtā duḥkhārtā neyaṃ laṅkā bhaviṣyati|| 20||
कुम्भकर्णं हतं श्रुत्वा राघवेण महाबलम्। अतिकायं च दुर्मर्षं लक्ष्मणेन हतं तदा। प्रियं चेन्द्रजितं पुत्रं रावणो नावबुध्यते॥ २१॥
kumbhakarṇaṃ hataṃ śrutvā rāghaveṇa mahābalam| atikāyaṃ ca durmarṣaṃ lakṣmaṇena hataṃ tadā| priyaṃ cendrajitaṃ putraṃ rāvaṇo nāvabudhyate|| 21||
मम पुत्रो मम भ्राता मम भर्ता रणे हतः। इत्येष श्रूयते शब्दो राक्षसीनां कुले कुले॥ २२॥
mama putro mama bhrātā mama bhartā raṇe hataḥ| ityeṣa śrūyate śabdo rākṣasīnāṃ kule kule|| 22||
रथाश्वनागाश्च हतास्तत्र तत्र सहस्रशः। रणे रामेण शूरेण हताश्चापि पदातयः॥ २३॥
rathāśvanāgāśca hatāstatra tatra sahasraśaḥ| raṇe rāmeṇa śūreṇa hatāścāpi padātayaḥ|| 23||
रुद्रो वा यदि वा विष्णुर्महेन्द्रो वा शतक्रतुः। हन्ति नो रामरूपेण यदि वा स्वयमन्तकः॥ २४॥
rudro vā yadi vā viṣṇurmahendro vā śatakratuḥ| hanti no rāmarūpeṇa yadi vā svayamantakaḥ|| 24||
हतप्रवीरा रामेण निराशा जीविते वयम्। अपश्यन्त्यो भयस्यान्तमनाथा विलपामहे॥ २५॥
hatapravīrā rāmeṇa nirāśā jīvite vayam| apaśyantyo bhayasyāntamanāthā vilapāmahe|| 25||
रामहस्ताद् दशग्रीवः शूरो दत्तमहावरः। इदं भयं महाघोरं समुत्पन्नं न बुद्ध्यते॥ २६॥
rāmahastād daśagrīvaḥ śūro dattamahāvaraḥ| idaṃ bhayaṃ mahāghoraṃ samutpannaṃ na buddhyate|| 26||
तं न देवा न गन्धर्वा न पिशाचा न राक्षसाः। उपसृष्टं परित्रातुं शक्ता रामेण संयुगे॥ २७॥
taṃ na devā na gandharvā na piśācā na rākṣasāḥ| upasṛṣṭaṃ paritrātuṃ śaktā rāmeṇa saṃyuge|| 27||
उत्पाताश्चापि दृश्यन्ते रावणस्य रणे रणे। कथयन्ति हि रामेण रावणस्य निबर्हणम्॥ २८॥
utpātāścāpi dṛśyante rāvaṇasya raṇe raṇe| kathayanti hi rāmeṇa rāvaṇasya nibarhaṇam|| 28||
पितामहेन प्रीतेन देवदानवराक्षसैः। रावणस्याभयं दत्तं मनुष्येभ्यो न याचितम्॥ २९॥
pitāmahena prītena devadānavarākṣasaiḥ| rāvaṇasyābhayaṃ dattaṃ manuṣyebhyo na yācitam|| 29||
तदिदं मानुषं मन्ये प्राप्तं निःसंशयं भयम्। जीवितान्तकरं घोरं रक्षसां रावणस्य च॥ ३०॥
tadidaṃ mānuṣaṃ manye prāptaṃ niḥsaṃśayaṃ bhayam| jīvitāntakaraṃ ghoraṃ rakṣasāṃ rāvaṇasya ca|| 30||
पीड्यमानास्तु बलिना वरदानेन रक्षसा। दीप्तैस्तपोभिर्विबुधाः पितामहमपूजयन्॥ ३१॥
pīḍyamānāstu balinā varadānena rakṣasā| dīptaistapobhirvibudhāḥ pitāmahamapūjayan|| 31||
देवतानां हितार्थाय महात्मा वै पितामहः। उवाच देवतास्तुष्ट इदं सर्वा महद्वचः॥ ३२॥
devatānāṃ hitārthāya mahātmā vai pitāmahaḥ| uvāca devatāstuṣṭa idaṃ sarvā mahadvacaḥ|| 32||
अद्यप्रभृति लोकांस्त्रीन् सर्वे दानवराक्षसाः। भयेन प्रभृता नित्यं विचरिष्यन्ति शाश्वतम्॥ ३३॥
adyaprabhṛti lokāṃstrīn sarve dānavarākṣasāḥ| bhayena prabhṛtā nityaṃ vicariṣyanti śāśvatam|| 33||
दैवतैस्तु समागम्य सर्वैश्चेन्द्रपुरोगमैः। वृषध्वजस्त्रिपुरहा महादेवः प्रतोषितः॥ ३४॥
daivataistu samāgamya sarvaiścendrapurogamaiḥ| vṛṣadhvajastripurahā mahādevaḥ pratoṣitaḥ|| 34||
प्रसन्नस्तु महादेवो देवानेतद् वचोऽब्रवीत्। उत्पत्स्यति हितार्थं वो नारी रक्षःक्षयावहा॥ ३५॥
prasannastu mahādevo devānetad vaco'bravīt| utpatsyati hitārthaṃ vo nārī rakṣaḥkṣayāvahā|| 35||
एषा देवैः प्रयुक्ता तु क्षुद् यथा दानवान् पुरा। भक्षयिष्यति नः सर्वान् राक्षसघ्नी सरावणान्॥ ३६॥
eṣā devaiḥ prayuktā tu kṣud yathā dānavān purā| bhakṣayiṣyati naḥ sarvān rākṣasaghnī sarāvaṇān|| 36||
रावणस्यापनीतेन दुर्विनीतस्य दुर्मतेः। अयं निष्टानको घोरः शोकेन समभिप्लुतः॥ ३७॥
rāvaṇasyāpanītena durvinītasya durmateḥ| ayaṃ niṣṭānako ghoraḥ śokena samabhiplutaḥ|| 37||
तं न पश्यामहे लोके यो नः शरणदो भवेत्। राघवेणोपसृष्टानां कालेनेव युगक्षये॥ ३८॥
taṃ na paśyāmahe loke yo naḥ śaraṇado bhavet| rāghaveṇopasṛṣṭānāṃ kāleneva yugakṣaye|| 38||
नास्ति नः शरणं किंचिद् भये महति तिष्ठताम्। दावाग्निवेष्टितानां हि करेणूनां यथा वने॥ ३९॥
nāsti naḥ śaraṇaṃ kiṃcid bhaye mahati tiṣṭhatām| dāvāgniveṣṭitānāṃ hi kareṇūnāṃ yathā vane|| 39||
प्राप्तकालं कृतं तेन पौलस्त्येन महात्मना। यत एव भयं दृष्टं तमेव शरणं गतः॥ ४०॥
prāptakālaṃ kṛtaṃ tena paulastyena mahātmanā| yata eva bhayaṃ dṛṣṭaṃ tameva śaraṇaṃ gataḥ|| 40||
इतीव सर्वा रजनीचरस्त्रियःपरस्परं सम्परिरभ्य बाहुभिः। विषेदुरार्तातिभयाभिपीडिताविनेदुरुच्चैश्च तदा सुदारुणम्॥ ४१॥
itīva sarvā rajanīcarastriyaḥparasparaṃ samparirabhya bāhubhiḥ| viṣedurārtātibhayābhipīḍitāvineduruccaiśca tadā sudāruṇam|| 41||