पण्य-अध्यक्षः स्थल-जलजानां नाना-विधानां पण्यानां स्थल-पथ-वारि-पथ-उपयातानां सार-फल्ग्व्-अर्घ-अन्तरं प्रिय-अप्रियतां च विद्यात् । तथा विक्षेप-संक्षेप-क्रय-विक्रय-प्रयोग-कालान् ।। ०२.१६.०१ ।।
paṇya-adhyakṣaḥ sthala-jalajānāṃ nānā-vidhānāṃ paṇyānāṃ sthala-patha-vāri-patha-upayātānāṃ sāra-phalgv-argha-antaraṃ priya-apriyatāṃ ca vidyāt | tathā vikṣepa-saṃkṣepa-kraya-vikraya-prayoga-kālān || 02.16.01 ||
यच्च पण्यं प्रचुरं स्यात्तदेकी-कृत्यार्घं आरोपयेत् ।। ०२.१६.०२ ।।
yacca paṇyaṃ pracuraṃ syāttadekī-kṛtyārghaṃ āropayet || 02.16.02 ||
प्राप्तेअर्घे वाअर्घ-अन्तरं कारयेत् ।। ०२.१६.०३ ।।
prāptearghe vāargha-antaraṃ kārayet || 02.16.03 ||
स्व-भूमिजानां राज-पण्यानां एक-मुखं व्यवहारं स्थापयेत् । पर-भूमिजानां अनेक-मुखं ।। ०२.१६.०४ ।।
sva-bhūmijānāṃ rāja-paṇyānāṃ eka-mukhaṃ vyavahāraṃ sthāpayet | para-bhūmijānāṃ aneka-mukhaṃ || 02.16.04 ||
उभयं च प्रजानां अनुग्रहेण विक्रापयेत् ।। ०२.१६.०५ ।।
ubhayaṃ ca prajānāṃ anugraheṇa vikrāpayet || 02.16.05 ||
स्थूलं अपि च लाभं प्रजानां औपघातिकं वारयेत् ।। ०२.१६.०६ ।।
sthūlaṃ api ca lābhaṃ prajānāṃ aupaghātikaṃ vārayet || 02.16.06 ||
अजस्र-पण्यानां काल-उपरोधं संकुल-दोषं वा नौत्पादयेत् ।। ०२.१६.०७ ।।
ajasra-paṇyānāṃ kāla-uparodhaṃ saṃkula-doṣaṃ vā nautpādayet || 02.16.07 ||
बहु-मुखं वा राज-पण्यं वैदेहकाः कृत-अर्घं विक्रीणीरन् ।। ०२.१६.०८ ।।
bahu-mukhaṃ vā rāja-paṇyaṃ vaidehakāḥ kṛta-arghaṃ vikrīṇīran || 02.16.08 ||
छेद-अनुरूपं च वैधरणं दद्युः ।। ०२.१६.०९ ।।
cheda-anurūpaṃ ca vaidharaṇaṃ dadyuḥ || 02.16.09 ||
षोडश-भागो मान-व्याजी । विंशति-भागस्तुला-मानम् । गण्य-पण्यानां एकादश-भागः ।। ०२.१६.१० ।।
ṣoḍaśa-bhāgo māna-vyājī | viṃśati-bhāgastulā-mānam | gaṇya-paṇyānāṃ ekādaśa-bhāgaḥ || 02.16.10 ||
पर-भूमिजं पण्यं अनुग्रहेणऽवाहयेत् ।। ०२.१६.११ ।।
para-bhūmijaṃ paṇyaṃ anugraheṇa'vāhayet || 02.16.11 ||
नाविकस-अर्थ-वाहेभ्यश्च परिहारं आयति-क्षमं दद्यात् ।। ०२.१६.१२ ।।
nāvikasa-artha-vāhebhyaśca parihāraṃ āyati-kṣamaṃ dadyāt || 02.16.12 ||
अनभियोगश्चार्थेष्वागन्तूनाम् । अन्यत्र सभ्या-उपकारिभ्यः ।। ०२.१६.१३ ।।
anabhiyogaścārtheṣvāgantūnām | anyatra sabhyā-upakāribhyaḥ || 02.16.13 ||
पण्य-अधिष्ठातारः पण्य-मूल्यं एक-मुखं काष्ठ-द्रोण्यां एकच्-छिद्र-अपिधानायां निदध्युः ।। ०२.१६.१४ ।।
paṇya-adhiṣṭhātāraḥ paṇya-mūlyaṃ eka-mukhaṃ kāṣṭha-droṇyāṃ ekac-chidra-apidhānāyāṃ nidadhyuḥ || 02.16.14 ||
अह्नश्चाष्टमे भागे पण्य-अध्यक्षस्यार्पयेयुः "इदं विक्रीतम् । इदं शेषम्" इति ।। ०२.१६.१५ ।।
ahnaścāṣṭame bhāge paṇya-adhyakṣasyārpayeyuḥ "idaṃ vikrītam | idaṃ śeṣam" iti || 02.16.15 ||
तुला-मान-भाण्डं चार्पयेयुः ।। ०२.१६.१६ ।।
tulā-māna-bhāṇḍaṃ cārpayeyuḥ || 02.16.16 ||
इति स्व-विषये व्याख्यातं ।। ०२.१६.१७ ।।
iti sva-viṣaye vyākhyātaṃ || 02.16.17 ||
पर-विषये तु पण्य-प्रतिपण्ययोरर्घं मूल्यं चऽगमय्य शुल्क-वर्तन्याआतिवाहिक-गुल्मतर-देय-भक्त-भाग-व्यय-शुद्धं उदयं पश्येत् ।। ०२.१६.१८ ।।
para-viṣaye tu paṇya-pratipaṇyayorarghaṃ mūlyaṃ ca'gamayya śulka-vartanyāātivāhika-gulmatara-deya-bhakta-bhāga-vyaya-śuddhaṃ udayaṃ paśyet || 02.16.18 ||
असत्युदये भाण्ड-निर्वहणेन पण्य-प्रतिपण्य-आनयनेन वा लाभं पश्येत् ।। ०२.१६.१९ ।।
asatyudaye bhāṇḍa-nirvahaṇena paṇya-pratipaṇya-ānayanena vā lābhaṃ paśyet || 02.16.19 ||
ततः सार-पादेन स्थल-व्यवहारं अध्वना क्षेमेण प्रयोजयेत् ।। ०२.१६.२० ।।
tataḥ sāra-pādena sthala-vyavahāraṃ adhvanā kṣemeṇa prayojayet || 02.16.20 ||
अटव्य्-अन्त-पाल-पुर-राष्ट्र-मुख्यैश्च प्रतिसंसर्गं गच्छेदनुग्रह-अर्थं ।। ०२.१६.२१ ।।
aṭavy-anta-pāla-pura-rāṣṭra-mukhyaiśca pratisaṃsargaṃ gacchedanugraha-arthaṃ || 02.16.21 ||
आपदि सारं आत्मानं वा मोक्षयेत् ।। ०२.१६.२२ ।।
āpadi sāraṃ ātmānaṃ vā mokṣayet || 02.16.22 ||
आत्मनो वा भूमिं प्राप्तः सर्व-देय-विशुद्धं व्यवहरेत ।। ०२.१६.२३ ।।
ātmano vā bhūmiṃ prāptaḥ sarva-deya-viśuddhaṃ vyavahareta || 02.16.23 ||
वारि-पथे वा यान-भागक-पथ्य्-अदन-पण्य-प्रतिपण्य-अर्घ-प्रमाण-यात्रा-काल-भय-प्रतीकार-पण्य-पत्तन-चारित्राण्युपलभेत ।। ०२.१६.२४ ।।
vāri-pathe vā yāna-bhāgaka-pathy-adana-paṇya-pratipaṇya-argha-pramāṇa-yātrā-kāla-bhaya-pratīkāra-paṇya-pattana-cāritrāṇyupalabheta || 02.16.24 ||
नदी-पथे च विज्ञाय व्यवहारं चरित्रतः । ।। ०२.१६.२५अ ब ।।
nadī-pathe ca vijñāya vyavahāraṃ caritrataḥ | || 02.16.25a ba ||
यतो लाभस्ततो गच्छेदलाभं परिवर्जयेत् ।। ०२.१६.२५च्द् ।।
yato lābhastato gacchedalābhaṃ parivarjayet || 02.16.25cd ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
