कोश-पूर्वाः सर्व-आरम्भाः ।। ०२.८.०१ ।।
kośa-pūrvāḥ sarva-ārambhāḥ || 02.8.01 ||
तस्मात्पूर्वं कोशं अवेक्षेत ।। ०२.८.०२ ।।
tasmātpūrvaṃ kośaṃ avekṣeta || 02.8.02 ||
प्रचार-समृद्धिश्चरित्र-अनुग्रहश्चोर-निग्रहो युक्त-प्रतिषेधः सस्य-सम्पत्पण्य-बाहुल्यं उपसर्ग-प्रमोक्षः परिहार-क्षयो हिरण्य-उपायनं इति कोश-वृद्धिः ।। ०२.८.०३ ।।
pracāra-samṛddhiścaritra-anugrahaścora-nigraho yukta-pratiṣedhaḥ sasya-sampatpaṇya-bāhulyaṃ upasarga-pramokṣaḥ parihāra-kṣayo hiraṇya-upāyanaṃ iti kośa-vṛddhiḥ || 02.8.03 ||
प्रतिबन्धः प्रयोगो व्यवहारोअवस्तारः परिहापणं उपभोगः परिवर्तनं अपहारश्चैति कोश-क्षयः ।। ०२.८.०४ ।।
pratibandhaḥ prayogo vyavahāroavastāraḥ parihāpaṇaṃ upabhogaḥ parivartanaṃ apahāraścaiti kośa-kṣayaḥ || 02.8.04 ||
सिद्धीनां असाधनं अनवतारणं अप्रवेशनं वा प्रतिबन्धः ।। ०२.८.०५ ।।
siddhīnāṃ asādhanaṃ anavatāraṇaṃ apraveśanaṃ vā pratibandhaḥ || 02.8.05 ||
तत्र दश-बन्धो दण्डः ।। ०२.८.०६ ।।
tatra daśa-bandho daṇḍaḥ || 02.8.06 ||
कोश-द्रव्याणां वृद्धि-प्रयोगाः प्रयोगः ।। ०२.८.०७ ।।
kośa-dravyāṇāṃ vṛddhi-prayogāḥ prayogaḥ || 02.8.07 ||
पण्य-व्यवहारो व्यवहारः ।। ०२.८.०८ ।।
paṇya-vyavahāro vyavahāraḥ || 02.8.08 ||
तत्र फल-द्वि-गुणो दण्डः ।। ०२.८.०९ ।।
tatra phala-dvi-guṇo daṇḍaḥ || 02.8.09 ||
सिद्धं कालं अप्राप्तं करोति अप्राप्तं प्राप्तं वाइत्यवस्तारः ।। ०२.८.१० ।।
siddhaṃ kālaṃ aprāptaṃ karoti aprāptaṃ prāptaṃ vāityavastāraḥ || 02.8.10 ||
तत्र पञ्च-बन्धो दण्डः ।। ०२.८.११ ।।
tatra pañca-bandho daṇḍaḥ || 02.8.11 ||
क्लृप्तम्(क्ल्प्तम्) आयं परिहापयति व्ययं वा विवर्धयतिइति परिहापणं ।। ०२.८.१२ ।।
klṛptam(klptam) āyaṃ parihāpayati vyayaṃ vā vivardhayatiiti parihāpaṇaṃ || 02.8.12 ||
तत्र हीन-चतुर्-गुणो दण्डः ।। ०२.८.१३ ।।
tatra hīna-catur-guṇo daṇḍaḥ || 02.8.13 ||
स्वयं अन्यैर्वा राज-द्रव्याणां उपभोजनं उपभोगः ।। ०२.८.१४ ।।
svayaṃ anyairvā rāja-dravyāṇāṃ upabhojanaṃ upabhogaḥ || 02.8.14 ||
तत्र रत्न-उपभोगे घातः । सार-उपभोगे मध्यमः साहस-दण्डः । फल्गु-कुप्य-उपभोगे तच्च तावत् च दण्डः ।। ०२.८.१५ ।।
tatra ratna-upabhoge ghātaḥ | sāra-upabhoge madhyamaḥ sāhasa-daṇḍaḥ | phalgu-kupya-upabhoge tacca tāvat ca daṇḍaḥ || 02.8.15 ||
राज-द्रव्याणां अन्य-द्रव्येनऽदानं परिवर्तनं ।। ०२.८.१६ ।।
rāja-dravyāṇāṃ anya-dravyena'dānaṃ parivartanaṃ || 02.8.16 ||
तदुपभोगेन व्याख्यातं ।। ०२.८.१७ ।।
tadupabhogena vyākhyātaṃ || 02.8.17 ||
सिद्धं आयं न प्रवेशयति । निबद्धं व्ययं न प्रयच्छति । प्राप्तां नीवीं विप्रतिजानीत इत्यपहारः ।। ०२.८.१८ ।।
siddhaṃ āyaṃ na praveśayati | nibaddhaṃ vyayaṃ na prayacchati | prāptāṃ nīvīṃ vipratijānīta ityapahāraḥ || 02.8.18 ||
तत्र द्वादश-गुणो दण्डः ।। ०२.८.१९ ।।
tatra dvādaśa-guṇo daṇḍaḥ || 02.8.19 ||
तेषां हरण-उपायाश्चत्वारिंशत् ।। ०२.८.२० ।।
teṣāṃ haraṇa-upāyāścatvāriṃśat || 02.8.20 ||
पूर्वं सिद्धं पश्चादवतारितम् । पश्चात्सिद्धं पूर्वं अवतारितम् । साध्यं न सिद्धम् । असाध्यं सिद्धम् । सिद्धं असिद्धं कृतम् । असिद्धं सिद्धं कृतम् । अल्प-सिद्धं बहु कृतम् । बहु-सिद्धं अल्पं कृतम् । अन्यत्सिद्धं अन्यत्कृतम् । अन्यतः सिद्धं अन्यतः कृतम् । ।। ०२.८.२१अ ।।
pūrvaṃ siddhaṃ paścādavatāritam | paścātsiddhaṃ pūrvaṃ avatāritam | sādhyaṃ na siddham | asādhyaṃ siddham | siddhaṃ asiddhaṃ kṛtam | asiddhaṃ siddhaṃ kṛtam | alpa-siddhaṃ bahu kṛtam | bahu-siddhaṃ alpaṃ kṛtam | anyatsiddhaṃ anyatkṛtam | anyataḥ siddhaṃ anyataḥ kṛtam | || 02.8.21a ||
देयं न दत्तम् । अदेयं दत्तम् । काले न दत्तम् । अकाले दत्तम् । अल्पं दत्तं बहु कृतम् । बहु दत्तं अल्पं कृतम् । अन्यद्दत्तं अन्यत्कृतम् । अन्यतो दत्तं अन्यतः कृतम् । ।। ०२.८.२१ब ।।
deyaṃ na dattam | adeyaṃ dattam | kāle na dattam | akāle dattam | alpaṃ dattaṃ bahu kṛtam | bahu dattaṃ alpaṃ kṛtam | anyaddattaṃ anyatkṛtam | anyato dattaṃ anyataḥ kṛtam | || 02.8.21ba ||
प्रविष्टं अप्रविष्टं कृतम् । अप्रविष्टं प्रविष्टं कृतम् । कुप्यं अदत्त-मूल्यं प्रविष्टम् । दत्त-मूल्यं न प्रविष्टं ।। ०२.८.२१क ।।
praviṣṭaṃ apraviṣṭaṃ kṛtam | apraviṣṭaṃ praviṣṭaṃ kṛtam | kupyaṃ adatta-mūlyaṃ praviṣṭam | datta-mūlyaṃ na praviṣṭaṃ || 02.8.21ka ||
संक्षेपो विक्षेपः कृतः । विक्षेपः संक्षेपो वा । महा-अर्घं अल्प-अर्घेण परिवर्तितम् । अल्प-अर्घं महा-अर्घेण वा ।। ०२.८.२१ड ।।
saṃkṣepo vikṣepaḥ kṛtaḥ | vikṣepaḥ saṃkṣepo vā | mahā-arghaṃ alpa-argheṇa parivartitam | alpa-arghaṃ mahā-argheṇa vā || 02.8.21ḍa ||
समारोपितोअर्घः । प्रत्यवरोपितो वा । संवत्सरो मास-विषमः कृतः । मासो दिवस-विषमो वा । समागम-विषमः । मुख-विषमः । कार्मिक-विषमः ।। ०२.८.२१ए ।।
samāropitoarghaḥ | pratyavaropito vā | saṃvatsaro māsa-viṣamaḥ kṛtaḥ | māso divasa-viṣamo vā | samāgama-viṣamaḥ | mukha-viṣamaḥ | kārmika-viṣamaḥ || 02.8.21e ||
निर्वर्तन-विषमः । पिण्ड-विषमः । वर्ण-विषमः । अर्घ-विषमः । मान-विषमः । मापन-विषमः । भाजन-विषमः इति हरण-उपायाः ।। ०२.८.२१फ़् ।।
nirvartana-viṣamaḥ | piṇḍa-viṣamaḥ | varṇa-viṣamaḥ | argha-viṣamaḥ | māna-viṣamaḥ | māpana-viṣamaḥ | bhājana-viṣamaḥ iti haraṇa-upāyāḥ || 02.8.21pha़् ||
तत्रौपयुक्त-निधायक-निबन्धक-प्रतिग्राहक-दायक-दापक-मन्त्रि-वैयावृत्य-करानेक-एकशोअनुयुञ्जीत ।। ०२.८.२२ ।।
tatraupayukta-nidhāyaka-nibandhaka-pratigrāhaka-dāyaka-dāpaka-mantri-vaiyāvṛtya-karāneka-ekaśoanuyuñjīta || 02.8.22 ||
मिथ्या-वादे चएषां युक्त-समो दण्डः ।। ०२.८.२३ ।।
mithyā-vāde caeṣāṃ yukta-samo daṇḍaḥ || 02.8.23 ||
प्रचारे चावघोषयेत्"अमुना प्रकृतेनौपहताः प्रज्ञापयन्तु" इति ।। ०२.८.२४ ।।
pracāre cāvaghoṣayet"amunā prakṛtenaupahatāḥ prajñāpayantu" iti || 02.8.24 ||
प्रज्ञापयतो यथा-उपघातं दापयेत् ।। ०२.८.२५ ।।
prajñāpayato yathā-upaghātaṃ dāpayet || 02.8.25 ||
अनेकेषु चाभियोगेष्वपव्ययमानः सकृदेव पर-उक्तः सर्वं भजेत ।। ०२.८.२६ ।।
anekeṣu cābhiyogeṣvapavyayamānaḥ sakṛdeva para-uktaḥ sarvaṃ bhajeta || 02.8.26 ||
वैषम्ये सर्वत्रानुयोगं दद्यात् ।। ०२.८.२७ ।।
vaiṣamye sarvatrānuyogaṃ dadyāt || 02.8.27 ||
महत्यर्थ-अपहारे चाल्पेनापि सिद्धः सर्वं भजेत ।। ०२.८.२८ ।।
mahatyartha-apahāre cālpenāpi siddhaḥ sarvaṃ bhajeta || 02.8.28 ||
कृत-प्रतिघात-अवस्थः सूचको निष्पन्न-अर्थः षष्ठं अंशं लभेत । द्वादशं अंशं भृतकः ।। ०२.८.२९ ।।
kṛta-pratighāta-avasthaḥ sūcako niṣpanna-arthaḥ ṣaṣṭhaṃ aṃśaṃ labheta | dvādaśaṃ aṃśaṃ bhṛtakaḥ || 02.8.29 ||
प्रभूत-अभियोगादल्प-निष्पत्तौ निष्पन्नस्यांशं लभेत ।। ०२.८.३० ।।
prabhūta-abhiyogādalpa-niṣpattau niṣpannasyāṃśaṃ labheta || 02.8.30 ||
अनिष्पन्ने शारीरं हैरण्यं वा दण्डं लभेत । न चानुग्राह्यः ।। ०२.८.३१ ।।
aniṣpanne śārīraṃ hairaṇyaṃ vā daṇḍaṃ labheta | na cānugrāhyaḥ || 02.8.31 ||
निष्पत्तौ निक्षिपेद्वादं आत्मानं वाअपवाहयेत् । ।। ०२.८.३२अ ब ।।
niṣpattau nikṣipedvādaṃ ātmānaṃ vāapavāhayet | || 02.8.32a ba ||
अभियुक्त-उपजापात्तु सूचको वधं आप्नुयात् ।। ०२.८.३२च्द् ।।
abhiyukta-upajāpāttu sūcako vadhaṃ āpnuyāt || 02.8.32cd ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
