षाड्गुण्यस्य प्रकृति-मण्डलं योनिः ।। ०७.१.०१ ।।
ṣāḍguṇyasya prakṛti-maṇḍalaṃ yoniḥ || 07.1.01 ||
संधि-विग्रह-आसन-यान-संश्रय-द्वैधी-भावाः षाड्गुण्यम् इत्याचार्याः ।। ०७.१.०२ ।।
saṃdhi-vigraha-āsana-yāna-saṃśraya-dvaidhī-bhāvāḥ ṣāḍguṇyam ityācāryāḥ || 07.1.02 ||
द्वैगुण्यम् इति वात-व्याधिः ।। ०७.१.०३ ।।
dvaiguṇyam iti vāta-vyādhiḥ || 07.1.03 ||
संधि-विग्रहाभ्यां हि षाड्गुण्यं सम्पद्यते इति ।। ०७.१.०४ ।।
saṃdhi-vigrahābhyāṃ hi ṣāḍguṇyaṃ sampadyate iti || 07.1.04 ||
षाड्गुण्यं एवएतदवस्था-भेदादिति कौटिल्यः ।। ०७.१.०५ ।।
ṣāḍguṇyaṃ evaetadavasthā-bhedāditi kauṭilyaḥ || 07.1.05 ||
तत्र पण-बन्धः संधिः ।। ०७.१.०६ ।।
tatra paṇa-bandhaḥ saṃdhiḥ || 07.1.06 ||
अपकारो विग्रहः ।। ०७.१.०७ ।।
apakāro vigrahaḥ || 07.1.07 ||
उपेक्षणं आसनं ।। ०७.१.०८ ।।
upekṣaṇaṃ āsanaṃ || 07.1.08 ||
अभ्युच्चयो यानं ।। ०७.१.०९ ।।
abhyuccayo yānaṃ || 07.1.09 ||
पर-अर्पणं संश्रयः ।। ०७.१.१० ।।
para-arpaṇaṃ saṃśrayaḥ || 07.1.10 ||
संधि-विग्रह-उपादानं द्वैधी-भावः ।। ०७.१.११ ।।
saṃdhi-vigraha-upādānaṃ dvaidhī-bhāvaḥ || 07.1.11 ||
इति षड्-गुणाः ।। ०७.१.१२ ।।
iti ṣaḍ-guṇāḥ || 07.1.12 ||
परस्माद्द्हीयमानः संदधीत ।। ०७.१.१३ ।।
parasmāddhīyamānaḥ saṃdadhīta || 07.1.13 ||
अभ्युच्चीयमानो विगृह्णीयात् ।। ०७.१.१४ ।।
abhyuccīyamāno vigṛhṇīyāt || 07.1.14 ||
न मां परो नाहं परं उपहन्तुं शक्तः इत्यासीत ।। ०७.१.१५ ।।
na māṃ paro nāhaṃ paraṃ upahantuṃ śaktaḥ ityāsīta || 07.1.15 ||
गुण-अतिशय-युक्तो यायात् ।। ०७.१.१६ ।।
guṇa-atiśaya-yukto yāyāt || 07.1.16 ||
शक्ति-हीनः संश्रयेत ।। ०७.१.१७ ।।
śakti-hīnaḥ saṃśrayeta || 07.1.17 ||
सहाय-साध्ये कार्ये द्वैधीभावं गच्छेत् ।। ०७.१.१८ ।।
sahāya-sādhye kārye dvaidhībhāvaṃ gacchet || 07.1.18 ||
इति गुण-अवस्थापनं ।। ०७.१.१९ ।।
iti guṇa-avasthāpanaṃ || 07.1.19 ||
तेषां यस्मिन्वा गुणे स्थितः पश्येत्"इह-स्थः शक्ष्यामि दुर्ग-सेतु-कर्म-वणिक्-पथ-शून्य-निवेश-खनि-द्रव्य-हस्ति-वन-कर्माण्यात्मनः प्रवर्तयितुम् । परस्य चएतानि कर्माण्युपहन्तुम्" इति तं आतिष्ठेत् ।। ०७.१.२० ।।
teṣāṃ yasminvā guṇe sthitaḥ paśyet"iha-sthaḥ śakṣyāmi durga-setu-karma-vaṇik-patha-śūnya-niveśa-khani-dravya-hasti-vana-karmāṇyātmanaḥ pravartayitum | parasya caetāni karmāṇyupahantum" iti taṃ ātiṣṭhet || 07.1.20 ||
सा वृद्धिः ।। ०७.१.२१ ।।
sā vṛddhiḥ || 07.1.21 ||
आशुतरा मे वृद्धिर्भूयस्तरा वृद्ध्य्-उदयतरा वा भविष्यति । विपरीता परस्य इति ज्ञात्वा पर-वृद्धिं उपेक्षेत ।। ०७.१.२२ ।।
āśutarā me vṛddhirbhūyastarā vṛddhy-udayatarā vā bhaviṣyati | viparītā parasya iti jñātvā para-vṛddhiṃ upekṣeta || 07.1.22 ||
तुल्य-काल-फल-उदयायां वा वृद्धौ संधिं उपेयात् ।। ०७.१.२३ ।।
tulya-kāla-phala-udayāyāṃ vā vṛddhau saṃdhiṃ upeyāt || 07.1.23 ||
यस्मिन्वा गुणे स्थितः स्व-कर्मणां उपघातं पश्येन्नैतरस्य तस्मिन्न तिष्ठेत् ।। ०७.१.२४ ।।
yasminvā guṇe sthitaḥ sva-karmaṇāṃ upaghātaṃ paśyennaitarasya tasminna tiṣṭhet || 07.1.24 ||
एष क्षयः ।। ०७.१.२५ ।।
eṣa kṣayaḥ || 07.1.25 ||
चिरतरेणाल्पतरं वृद्ध्य्-उदयतरं वा क्षेष्ये । विपरीतं परः इति ज्ञात्वा क्षयं उपेक्षेत ।। ०७.१.२६ ।।
ciratareṇālpataraṃ vṛddhy-udayataraṃ vā kṣeṣye | viparītaṃ paraḥ iti jñātvā kṣayaṃ upekṣeta || 07.1.26 ||
तुल्य-काल-फल-उदये वा क्षये संधिं उपेयात् ।। ०७.१.२७ ।।
tulya-kāla-phala-udaye vā kṣaye saṃdhiṃ upeyāt || 07.1.27 ||
यस्मिन्वा गुणे स्थितः स्व-कर्म-वृद्धिं क्षयं वा नाभिपश्येदेतत्-स्थानं ।। ०७.१.२८ ।।
yasminvā guṇe sthitaḥ sva-karma-vṛddhiṃ kṣayaṃ vā nābhipaśyedetat-sthānaṃ || 07.1.28 ||
ह्रस्वतरं वृद्ध्य्-उदयतरं वा स्थास्यामि । विपरीतं परः इति ज्ञात्वा स्थानं उपेक्षेत ।। ०७.१.२९ ।।
hrasvataraṃ vṛddhy-udayataraṃ vā sthāsyāmi | viparītaṃ paraḥ iti jñātvā sthānaṃ upekṣeta || 07.1.29 ||
तुल्य-काल-फल-उदये वा स्थाने संधिं उपेयाद् इत्याचार्याः ।। ०७.१.३० ।।
tulya-kāla-phala-udaye vā sthāne saṃdhiṃ upeyād ityācāryāḥ || 07.1.30 ||
नएतद्विभाषितं इति कौटिल्यः ।। ०७.१.३१ ।।
naetadvibhāṣitaṃ iti kauṭilyaḥ || 07.1.31 ||
यदि वा पश्येत्"सन्धौ स्थितो महा-फलैः स्व-कर्मभिः पर-कर्माण्युपहनिष्यामि । महा-फलानि वा स्व-कर्माण्युपभोक्ष्ये । पर-कर्माणि वा । संधि-विश्वासेन वा योग-उपनिषत्-प्रणिधिभिः पर-कर्माण्युपहनिष्यामि । सुखं वा स-अनुग्रह-परिहार-सौकर्यं फल-लाभ-भूयस्त्वेन स्व-कर्मणां पर-कर्म-योग-आवहं जनं आस्रावयिष्यामि ।। ०७.१.३२अ ।।
yadi vā paśyet"sandhau sthito mahā-phalaiḥ sva-karmabhiḥ para-karmāṇyupahaniṣyāmi | mahā-phalāni vā sva-karmāṇyupabhokṣye | para-karmāṇi vā | saṃdhi-viśvāsena vā yoga-upaniṣat-praṇidhibhiḥ para-karmāṇyupahaniṣyāmi | sukhaṃ vā sa-anugraha-parihāra-saukaryaṃ phala-lābha-bhūyastvena sva-karmaṇāṃ para-karma-yoga-āvahaṃ janaṃ āsrāvayiṣyāmi || 07.1.32a ||
बलिनाअतिमात्रेण वा संहितः परः स्व-कर्म-उपघातं प्राप्स्यति । येन वा विगृहीतो मया-संधत्ते तेनास्य विग्रहं दीर्घं करिष्यामि । मया वा संहितस्य मद्-द्वेषिणो जन-पदं पीडयिष्यति ।। ०७.१.३२ब ।।
balināatimātreṇa vā saṃhitaḥ paraḥ sva-karma-upaghātaṃ prāpsyati | yena vā vigṛhīto mayā-saṃdhatte tenāsya vigrahaṃ dīrghaṃ kariṣyāmi | mayā vā saṃhitasya mad-dveṣiṇo jana-padaṃ pīḍayiṣyati || 07.1.32ba ||
पर-उपहतो वाअस्य जन-पदो मां आगमिष्यति । ततः कर्मसु वृद्धिं प्राप्स्यामि । विपन्न-कर्म-आरम्भो वा विषमस्थः परः कर्मसु न मे विक्रमेत ।। ०७.१.३२क ।।
para-upahato vāasya jana-pado māṃ āgamiṣyati | tataḥ karmasu vṛddhiṃ prāpsyāmi | vipanna-karma-ārambho vā viṣamasthaḥ paraḥ karmasu na me vikrameta || 07.1.32ka ||
परतः प्रवृत्त-कर्म-आरम्भो वा ताभ्यां संहितः कर्मसु वृद्धिं प्राप्स्यामि । शत्रु-प्रतिबद्धं वा शत्रुणा संधिं कृत्वा मण्डलं भेत्स्यामि ।। ०७.१.३२ड ।।
parataḥ pravṛtta-karma-ārambho vā tābhyāṃ saṃhitaḥ karmasu vṛddhiṃ prāpsyāmi | śatru-pratibaddhaṃ vā śatruṇā saṃdhiṃ kṛtvā maṇḍalaṃ bhetsyāmi || 07.1.32ḍa ||
भिन्नं अवाप्स्यामि । दण्ड-अनुग्रहेण वा शत्रुं उपगृह्य मण्डल-लिप्सायां विद्वेषं ग्राहयिष्यामि । विद्विष्टं तेनएव घातयिष्यामि" इति संधिना वृद्धिं आतिष्ठेत् ।। ०७.१.३२ए ।।
bhinnaṃ avāpsyāmi | daṇḍa-anugraheṇa vā śatruṃ upagṛhya maṇḍala-lipsāyāṃ vidveṣaṃ grāhayiṣyāmi | vidviṣṭaṃ tenaeva ghātayiṣyāmi" iti saṃdhinā vṛddhiṃ ātiṣṭhet || 07.1.32e ||
यदि वा पश्येत्"आयुधीय-प्रायः श्रेणी-प्रायो वा मे जन-पदः शैल-वन-नदी-दुर्ग-एक-द्वार-आरक्षो वा शक्ष्यति पर-अभियोगं प्रतिहन्तुम् । विषय-अन्ते दुर्गं अविषह्यं अपाश्रितो वा शक्ष्यामि पर-कर्माण्युपहन्तुं ।। ०७.१.३३अ ।।
yadi vā paśyet"āyudhīya-prāyaḥ śreṇī-prāyo vā me jana-padaḥ śaila-vana-nadī-durga-eka-dvāra-ārakṣo vā śakṣyati para-abhiyogaṃ pratihantum | viṣaya-ante durgaṃ aviṣahyaṃ apāśrito vā śakṣyāmi para-karmāṇyupahantuṃ || 07.1.33a ||
व्यसन-पीड-उपहत-उत्साहो वा परः सम्प्राप्त-कर्म-उपघात-कालः । विगृहीतस्यान्यतो वा शक्ष्यामि जन-पदं अपवाहयितुम्" इति विग्रहे स्थितो वृद्धिं आतिष्ठेत् ।। ०७.१.३३ब ।।
vyasana-pīḍa-upahata-utsāho vā paraḥ samprāpta-karma-upaghāta-kālaḥ | vigṛhītasyānyato vā śakṣyāmi jana-padaṃ apavāhayitum" iti vigrahe sthito vṛddhiṃ ātiṣṭhet || 07.1.33ba ||
यदि वा मन्येत "न मे शक्तः परः कर्माण्युपहन्तुं नाहं तस्य कर्म-उपघाती वा । व्यसनं अस्य । श्व-वराहयोरिव कलहे वा । स्व-कर्म-अनुष्ठान-परो वा वर्धिष्ये" इत्यासनेन वृद्धिं आतिष्ठेत् ।। ०७.१.३४ ।।
yadi vā manyeta "na me śaktaḥ paraḥ karmāṇyupahantuṃ nāhaṃ tasya karma-upaghātī vā | vyasanaṃ asya | śva-varāhayoriva kalahe vā | sva-karma-anuṣṭhāna-paro vā vardhiṣye" ityāsanena vṛddhiṃ ātiṣṭhet || 07.1.34 ||
यदि वा मन्येत "यान-साध्यः कर्म-उपघातः शत्रोः । प्रतिविहित-स्व-कर्म-आरक्षश्चास्मि" इति यानेन वृद्धिं आतिष्ठेत् ।। ०७.१.३५ ।।
yadi vā manyeta "yāna-sādhyaḥ karma-upaghātaḥ śatroḥ | prativihita-sva-karma-ārakṣaścāsmi" iti yānena vṛddhiṃ ātiṣṭhet || 07.1.35 ||
यदि वा मन्येत "नास्मि शक्तः पर-कर्माण्युपहन्तुम् । स्व-कर्म-उपघातं वा त्रातुम्" इति । बलवन्तं आश्रितः स्व-कर्म-अनुष्ठानेन क्षयात्स्थानं स्थानाद्वृद्धिं चऽकाङ्क्षेत ।। ०७.१.३६ ।।
yadi vā manyeta "nāsmi śaktaḥ para-karmāṇyupahantum | sva-karma-upaghātaṃ vā trātum" iti | balavantaṃ āśritaḥ sva-karma-anuṣṭhānena kṣayātsthānaṃ sthānādvṛddhiṃ ca'kāṅkṣeta || 07.1.36 ||
यदि वा मन्येत "संधिनाएकतः स्व-कर्माणि प्रवर्तयिष्यामि । विग्रहेणएकतः पर-कर्माण्युपहनिष्यामि" इति द्वैधी-भावेन वृद्धिं आतिष्ठेत् ।। ०७.१.३७ ।।
yadi vā manyeta "saṃdhināekataḥ sva-karmāṇi pravartayiṣyāmi | vigraheṇaekataḥ para-karmāṇyupahaniṣyāmi" iti dvaidhī-bhāvena vṛddhiṃ ātiṣṭhet || 07.1.37 ||
एवं षड्भिर्गुणैरेतैः स्थितः प्रकृति-मण्डले । ।। ०७.१.३८अ ब ।।
evaṃ ṣaḍbhirguṇairetaiḥ sthitaḥ prakṛti-maṇḍale | || 07.1.38a ba ||
पर्येषेत क्षयात्स्थानं स्थानाद्वृद्धिं च कर्मसु ।। ०७.१.३८च्द् ।।
paryeṣeta kṣayātsthānaṃ sthānādvṛddhiṃ ca karmasu || 07.1.38cd ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
