Artha Shastra

Saptamo Adhikarana - Adhyaya 3

The Character of Equal, Inferior and Superior Kings and Forms of Agreement Made by Inferior King

ॐ श्री परमात्मने नमः

This overlay will guide you through the buttons:

संस्कृत्म
A English
विजिगीषुः शक्त्य्-अपेक्षः षाड्गुण्यं उपयुञ्जीत ।। ०७.३.०१ ।।
vijigīṣuḥ śakty-apekṣaḥ ṣāḍguṇyaṃ upayuñjīta || 07.3.01 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   1

सम-ज्यायोभ्यां संधीयेत । हीनेन विगृह्णीयात् ।। ०७.३.०२ ।।
sama-jyāyobhyāṃ saṃdhīyeta | hīnena vigṛhṇīyāt || 07.3.02 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   2

विगृहीतो हि ज्यायसा हस्तिना पाद-युद्धं इवाभ्युपैति ।। ०७.३.०३ ।।
vigṛhīto hi jyāyasā hastinā pāda-yuddhaṃ ivābhyupaiti || 07.3.03 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   3

समेन चऽमं पात्रं आमेनाहतं इवौभयतः क्षयं करोति ।। ०७.३.०४ ।।
samena ca'maṃ pātraṃ āmenāhataṃ ivaubhayataḥ kṣayaṃ karoti || 07.3.04 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   4

कुम्भेनैवाश्मा हीनेनएक-अन्त-सिद्धिं अवाप्नोति ।। ०७.३.०५ ।।
kumbhenaivāśmā hīnenaeka-anta-siddhiṃ avāpnoti || 07.3.05 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   5

ज्यायांश्चेन्न संधिं इच्छेद्दण्ड-उपनत-वृत्तं आबलीयसं वा योगं आतिष्ठेत् ।। ०७.३.०६ ।।
jyāyāṃścenna saṃdhiṃ iccheddaṇḍa-upanata-vṛttaṃ ābalīyasaṃ vā yogaṃ ātiṣṭhet || 07.3.06 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   6

समश्चेन्न संधिं इच्छेद्यावन्-मात्रं अपकुर्यात्तावन्-मात्रं अस्य प्रत्यपकुर्यात् ।। ०७.३.०७ ।।
samaścenna saṃdhiṃ icchedyāvan-mātraṃ apakuryāttāvan-mātraṃ asya pratyapakuryāt || 07.3.07 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   7

तेजो हि संधान-कारणं ।। ०७.३.०८ ।।
tejo hi saṃdhāna-kāraṇaṃ || 07.3.08 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   8

नातप्तं लोहं लोहेन संधत्त इति ।। ०७.३.०९ ।।
nātaptaṃ lohaṃ lohena saṃdhatta iti || 07.3.09 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   9

हीनश्चेत्सर्वत्रानुप्रणतस्तिष्ठेत्संधिं उपेयात् ।। ०७.३.१० ।।
hīnaścetsarvatrānupraṇatastiṣṭhetsaṃdhiṃ upeyāt || 07.3.10 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   10

आरण्योअग्निरिव हि दुःख-अमर्षजं तेजो विक्रमयति ।। ०७.३.११ ।।
āraṇyoagniriva hi duḥkha-amarṣajaṃ tejo vikramayati || 07.3.11 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   11

मण्डलस्य चानुग्राह्यो भवति ।। ०७.३.१२ ।।
maṇḍalasya cānugrāhyo bhavati || 07.3.12 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   12

संहितश्चेत्"पर-प्रकृतयो लुब्ध-क्षीण-अपचरिताः प्रत्यादान-भयाद्वा नौपगच्छन्ति" इति पश्येद्द्हीनोअपि विगृह्णीयात् ।। ०७.३.१३ ।।
saṃhitaścet"para-prakṛtayo lubdha-kṣīṇa-apacaritāḥ pratyādāna-bhayādvā naupagacchanti" iti paśyeddhīnoapi vigṛhṇīyāt || 07.3.13 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   13

विगृहीतश्चेत्"पर-प्रकृतयो लुब्ध-क्षीण-अपचरिता विग्रह-उद्विग्ना वा मां नौपगच्छन्ति" इति पश्येज्ज्यायानपि संधीयेत । विग्रह-उद्वेगं वा शमयेत् ।। ०७.३.१४ ।।
vigṛhītaścet"para-prakṛtayo lubdha-kṣīṇa-apacaritā vigraha-udvignā vā māṃ naupagacchanti" iti paśyejjyāyānapi saṃdhīyeta | vigraha-udvegaṃ vā śamayet || 07.3.14 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   14

व्यसन-यौगपद्येअपि "गुरु-व्यसनोअस्मि । लघु-व्यसनः परः सुखेन प्रतिकृत्य व्यसनं आत्मनोअभियुञ्ज्याद्" इति पश्येज्ज्यायानपि संधीयेत ।। ०७.३.१५ ।।
vyasana-yaugapadyeapi "guru-vyasanoasmi | laghu-vyasanaḥ paraḥ sukhena pratikṛtya vyasanaṃ ātmanoabhiyuñjyād" iti paśyejjyāyānapi saṃdhīyeta || 07.3.15 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   15

संधि-विग्रहयोश्चेत्पर-कर्शनं आत्म-उपचयं वा नाभिपश्येज्ज्यायानप्यासीत ।। ०७.३.१६ ।।
saṃdhi-vigrahayoścetpara-karśanaṃ ātma-upacayaṃ vā nābhipaśyejjyāyānapyāsīta || 07.3.16 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   16

पर-व्यसनं अप्रतिकार्यं चेत्पश्येद्द्हीनोअप्यभियायात् ।। ०७.३.१७ ।।
para-vyasanaṃ apratikāryaṃ cetpaśyeddhīnoapyabhiyāyāt || 07.3.17 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   17

अप्रतिकार्य-आसन्न-व्यसनो वा ज्यायानपि संश्रयेत ।। ०७.३.१८ ।।
apratikārya-āsanna-vyasano vā jyāyānapi saṃśrayeta || 07.3.18 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   18

संधिनाएकतो विग्रहेणएकतश्चेत्कार्य-सिद्धिं पश्येज्ज्यायानपि द्वैधी-भूतस्तिष्ठेत् ।। ०७.३.१९ ।।
saṃdhināekato vigraheṇaekataścetkārya-siddhiṃ paśyejjyāyānapi dvaidhī-bhūtastiṣṭhet || 07.3.19 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   19

एवं समस्य षाड्गुण्य-उपयोगः ।। ०७.३.२० ।।
evaṃ samasya ṣāḍguṇya-upayogaḥ || 07.3.20 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   20

तत्र तु प्रतिविशेषः ।। ०७.३.२१ ।।
tatra tu prativiśeṣaḥ || 07.3.21 ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   21

प्रवृत्त-चक्रेणऽक्रान्तो राज्ञा बलवताअबलः । ।। ०७.३.२२अ ब ।।
pravṛtta-cakreṇa'krānto rājñā balavatāabalaḥ | || 07.3.22a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   22

संधिनाउपनमेत्तूर्णं कोश-दण्ड-आत्म-भूमिभिः ।। ०७.३.२२च्द् ।।
saṃdhināupanamettūrṇaṃ kośa-daṇḍa-ātma-bhūmibhiḥ || 07.3.22cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   23

स्वयं संख्यात-दण्डेन दण्डस्य विभवेन वा । ।। ०७.३.२३अ ब ।।
svayaṃ saṃkhyāta-daṇḍena daṇḍasya vibhavena vā | || 07.3.23a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   24

उपस्थातव्यं इत्येष संधिरात्म-आमिषो मतः ।। ०७.३.२३च्द् ।।
upasthātavyaṃ ityeṣa saṃdhirātma-āmiṣo mataḥ || 07.3.23cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   25

सेना-पति-कुमाराभ्यां उपस्थातव्यं इत्ययं । ।। ०७.३.२४अ ब ।।
senā-pati-kumārābhyāṃ upasthātavyaṃ ityayaṃ | || 07.3.24a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   26

पुरुष-अन्तर-संधिः स्यान्नऽत्मनाइत्यात्म-रक्षणः ।। ०७.३.२४च्द् ।।
puruṣa-antara-saṃdhiḥ syānna'tmanāityātma-rakṣaṇaḥ || 07.3.24cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   27

एकेनान्यत्र यातव्यं स्वयं दण्डेन वाइत्ययं । ।। ०७.३.२५अ ब ।।
ekenānyatra yātavyaṃ svayaṃ daṇḍena vāityayaṃ | || 07.3.25a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   28

अदृष्ट-पुरुषः संधिर्दण्ड-मुख्य-आत्म-रक्षणः ।। ०७.३.२५च्द् ।।
adṛṣṭa-puruṣaḥ saṃdhirdaṇḍa-mukhya-ātma-rakṣaṇaḥ || 07.3.25cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   29

मुख्य-स्त्री-बन्धनं कुर्यात्पूर्वयोः पश्चिमे त्वरिं । ।। ०७.३.२६अ ब ।।
mukhya-strī-bandhanaṃ kuryātpūrvayoḥ paścime tvariṃ | || 07.3.26a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   30

साधयेद्गूढं इत्येते दण्ड-उपनत-संधयः ।। ०७.३.२६च्द् ।।
sādhayedgūḍhaṃ ityete daṇḍa-upanata-saṃdhayaḥ || 07.3.26cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   31

कोश-दानेन शेषाणां प्रकृतीनां विमोक्षणं । ।। ०७.३.२७अ ब ।।
kośa-dānena śeṣāṇāṃ prakṛtīnāṃ vimokṣaṇaṃ | || 07.3.27a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   32

परिक्रयो भवेत्संधिः स एव च यथा-सुखं ।। ०७.३.२७च्द् ।।
parikrayo bhavetsaṃdhiḥ sa eva ca yathā-sukhaṃ || 07.3.27cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   33

स्कन्ध-उपनेयो बहुधा ज्ञेयः संधिरुपग्रहः । ।। ०७.३.२८अ ब ।।
skandha-upaneyo bahudhā jñeyaḥ saṃdhirupagrahaḥ | || 07.3.28a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   34

निरुद्धो देश-कालाभ्यां अत्ययः स्यादुपग्रहः ।। ०७.३.२८च्द् ।।
niruddho deśa-kālābhyāṃ atyayaḥ syādupagrahaḥ || 07.3.28cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   35

विषह्य-दानादायत्यां क्षमः स्त्री-बन्धनादपि । ।। ०७.३.२९अ ब ।।
viṣahya-dānādāyatyāṃ kṣamaḥ strī-bandhanādapi | || 07.3.29a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   36

सुवर्ण-संधिर्विश्वासादेकी-भाव-गतो भवेत् ।। ०७.३.२९च्द् ।।
suvarṇa-saṃdhirviśvāsādekī-bhāva-gato bhavet || 07.3.29cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   37

विपरीतः कपालः स्यादत्यादान-अभिभाषितः । ।। ०७.३.३०अ ब ।।
viparītaḥ kapālaḥ syādatyādāna-abhibhāṣitaḥ | || 07.3.30a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   38

पूर्वयोः प्रणयेत्कुप्यं हस्त्य्-अश्वं वा गर-अन्वितं ।। ०७.३.३०च्द् ।।
pūrvayoḥ praṇayetkupyaṃ hasty-aśvaṃ vā gara-anvitaṃ || 07.3.30cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   39

तृतीये प्रणयेदर्थं कथयन्कर्मणां क्षयं । ।। ०७.३.३१अ ब ।।
tṛtīye praṇayedarthaṃ kathayankarmaṇāṃ kṣayaṃ | || 07.3.31a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   40

तिष्ठेच्चतुर्थ इत्येते कोश-उपनत-संधयः ।। ०७.३.३१च्द् ।।
tiṣṭheccaturtha ityete kośa-upanata-saṃdhayaḥ || 07.3.31cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   41

भूम्य्-एक-देश-त्यागेन शेष-प्रकृति-रक्षणं । ।। ०७.३.३२अ ब ।।
bhūmy-eka-deśa-tyāgena śeṣa-prakṛti-rakṣaṇaṃ | || 07.3.32a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   42

आदिष्ट-संधिस्तत्रैष्टो गूढ-स्तेन-उपघातिनः ।। ०७.३.३२च्द् ।।
ādiṣṭa-saṃdhistatraiṣṭo gūḍha-stena-upaghātinaḥ || 07.3.32cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   43

भूमीनां आत्त-साराणां मूल-वर्जं प्रणामनं । ।। ०७.३.३३अ ब ।।
bhūmīnāṃ ātta-sārāṇāṃ mūla-varjaṃ praṇāmanaṃ | || 07.3.33a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   44

उच्छिन्न-संधिस्तत्रैष्टः पर-व्यसन-काङ्क्षिणः ।। ०७.३.३३च्द् ।।
ucchinna-saṃdhistatraiṣṭaḥ para-vyasana-kāṅkṣiṇaḥ || 07.3.33cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   45

फल-दानेन भूमीनां मोक्षणं स्यादवक्रयः । ।। ०७.३.३४अ ब ।।
phala-dānena bhūmīnāṃ mokṣaṇaṃ syādavakrayaḥ | || 07.3.34a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   46

फल-अतिमुक्तो भूमिभ्यः संधिः स परिदूषणः ।। ०७.३.३४च्द् ।।
phala-atimukto bhūmibhyaḥ saṃdhiḥ sa paridūṣaṇaḥ || 07.3.34cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   47

कुर्यादवेक्षणं पूर्वौ पश्चिमौ त्वाबलीयसं । ।। ०७.३.३५अ ब ।।
kuryādavekṣaṇaṃ pūrvau paścimau tvābalīyasaṃ | || 07.3.35a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   48

आदाय फलं इत्येते देश-उपनत-संधयः ।। ०७.३.३५च्द् ।।
ādāya phalaṃ ityete deśa-upanata-saṃdhayaḥ || 07.3.35cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   49

स्व-कार्याणां वशेनएते देशे काले च भाषिताः । ।। ०७.३.३६अ ब ।।
sva-kāryāṇāṃ vaśenaete deśe kāle ca bhāṣitāḥ | || 07.3.36a ba ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   50

आबलीयसिकाः कार्यास्त्रिविधा हीन-संधयः ।। ०७.३.३६च्द् ।।
ābalīyasikāḥ kāryāstrividhā hīna-saṃdhayaḥ || 07.3.36cd ||

Samhita : 

Adhyaya:   Saptamo-Adhikarana

Shloka :   51

ॐ श्री परमात्मने नमः

Add to Playlist

Practice Later

No Playlist Found

Create a Verse Post


namo namaḥ!

भाषा चुने (Choose Language)

Gyaandweep Gyaandweep

namo namaḥ!

Sign Up to practice more than 60 Vedic Scriptures and 100 of chants, one verse at a time.

Login to track your learning and teaching progress.


Sign In