शम-व्यायामौ योग-क्षेमयोर्योनिः ।। ०६.२.०१ ।।
śama-vyāyāmau yoga-kṣemayoryoniḥ || 06.2.01 ||
कर्म-आरम्भाणां योग-आराधनो व्यायामः ।। ०६.२.०२ ।।
karma-ārambhāṇāṃ yoga-ārādhano vyāyāmaḥ || 06.2.02 ||
कर्म-फल-उपभोगानां क्षेम-आराधनः शमः ।। ०६.२.०३ ।।
karma-phala-upabhogānāṃ kṣema-ārādhanaḥ śamaḥ || 06.2.03 ||
शम-व्यायामयोर्योनिः षाड्गुण्यं ।। ०६.२.०४ ।।
śama-vyāyāmayoryoniḥ ṣāḍguṇyaṃ || 06.2.04 ||
क्षयः स्थानं वृद्धिरित्युदयास्तस्य ।। ०६.२.०५ ।।
kṣayaḥ sthānaṃ vṛddhirityudayāstasya || 06.2.05 ||
मानुषं नय-अपनयौ । दैवं अय-अनयौ ।। ०६.२.०६ ।।
mānuṣaṃ naya-apanayau | daivaṃ aya-anayau || 06.2.06 ||
दैव-मानुषं हि कर्म लोकं यापयति ।। ०६.२.०७ ।।
daiva-mānuṣaṃ hi karma lokaṃ yāpayati || 06.2.07 ||
अदृष्ट-कारितं दैवं ।। ०६.२.०८ ।।
adṛṣṭa-kāritaṃ daivaṃ || 06.2.08 ||
तस्मिन्निष्टेन फलेन योगोअयः । अनिष्टेनानयः ।। ०६.२.०९ ।।
tasminniṣṭena phalena yogoayaḥ | aniṣṭenānayaḥ || 06.2.09 ||
दृष्ट-कारितं मानुषं ।। ०६.२.१० ।।
dṛṣṭa-kāritaṃ mānuṣaṃ || 06.2.10 ||
तस्मिन्योग-क्षेम-निष्पत्तिर्नयः । विपत्तिरपनयः ।। ०६.२.११ ।।
tasminyoga-kṣema-niṣpattirnayaḥ | vipattirapanayaḥ || 06.2.11 ||
तच्चिन्त्यम् । अचिन्त्यं दैवं ।। ०६.२.१२ ।।
taccintyam | acintyaṃ daivaṃ || 06.2.12 ||
राजा आत्म-द्रव्य-प्रकृति-सम्पन्नो नयस्याधिष्ठानं विजिगीषुः ।। ०६.२.१३ ।।
rājā ātma-dravya-prakṛti-sampanno nayasyādhiṣṭhānaṃ vijigīṣuḥ || 06.2.13 ||
तस्य समन्ततो मण्डली-भूता भूम्य्-अनन्तरा अरि-प्रकृतिः ।। ०६.२.१४ ।।
tasya samantato maṇḍalī-bhūtā bhūmy-anantarā ari-prakṛtiḥ || 06.2.14 ||
तथाएव भूम्य्-एक-अन्तरा मित्र-प्रकृतिः ।। ०६.२.१५ ।।
tathāeva bhūmy-eka-antarā mitra-prakṛtiḥ || 06.2.15 ||
अरि-सम्पद्-युक्तः सामन्तः शत्रुः । व्यसनी यातव्यः । अनपाश्रयो दुर्बल-आश्रयो वाउच्छेदनीयः । विपर्यये पीडनीयः कर्शनीयो वा ।। ०६.२.१६ ।।
ari-sampad-yuktaḥ sāmantaḥ śatruḥ | vyasanī yātavyaḥ | anapāśrayo durbala-āśrayo vāucchedanīyaḥ | viparyaye pīḍanīyaḥ karśanīyo vā || 06.2.16 ||
इत्यरि-विशेषाः ।। ०६.२.१७ ।।
ityari-viśeṣāḥ || 06.2.17 ||
तस्मान्मित्रं अरि-मित्रं मित्र-मित्रं अरि-मित्र-मित्रं चऽनन्तर्येण भूमीनां प्रसज्यन्ते पुरस्तात् । पश्चात्पार्ष्णि-ग्राह आक्रन्दः पार्ष्णि-ग्राह-आसार आक्रन्द-आसारः ।। ०६.२.१८ ।।
tasmānmitraṃ ari-mitraṃ mitra-mitraṃ ari-mitra-mitraṃ ca'nantaryeṇa bhūmīnāṃ prasajyante purastāt | paścātpārṣṇi-grāha ākrandaḥ pārṣṇi-grāha-āsāra ākranda-āsāraḥ || 06.2.18 ||
भूम्य्-अनन्तरः प्रकृति-मित्रः । तुल्य-अभिजनः सहजः । विरुद्धो विरोधयिता वा कृत्रिमः ।। ०६.२.१९ ।।
bhūmy-anantaraḥ prakṛti-mitraḥ | tulya-abhijanaḥ sahajaḥ | viruddho virodhayitā vā kṛtrimaḥ || 06.2.19 ||
भूम्य्-एक-अन्तरं प्रकृति-मित्रम् । माता-पितृ-सम्बद्धं सहजम् । धन-जीवित-हेतोराश्रितं कृत्रिमं ।। ०६.२.२० ।।
bhūmy-eka-antaraṃ prakṛti-mitram | mātā-pitṛ-sambaddhaṃ sahajam | dhana-jīvita-hetorāśritaṃ kṛtrimaṃ || 06.2.20 ||
अरि-विजिगीष्वोर्भूम्य्-अनन्तरः संहत-असंहतयोरनुग्रह-समर्थो निग्रहे चासंहतयोर्मध्यमः ।। ०६.२.२१ ।।
ari-vijigīṣvorbhūmy-anantaraḥ saṃhata-asaṃhatayoranugraha-samartho nigrahe cāsaṃhatayormadhyamaḥ || 06.2.21 ||
अरि-विजिगीषु-मध्यानां बहिः प्रकृतिभ्यो बलवत्तरः संहत-असंहतानां अरि-विजिगीषु-मध्यमानां अनुग्रह-समर्थो निग्रहे चासंहतानां उदासीनः ।। ०६.२.२२ ।।
ari-vijigīṣu-madhyānāṃ bahiḥ prakṛtibhyo balavattaraḥ saṃhata-asaṃhatānāṃ ari-vijigīṣu-madhyamānāṃ anugraha-samartho nigrahe cāsaṃhatānāṃ udāsīnaḥ || 06.2.22 ||
इति प्रकृतयः ।। ०६.२.२३ ।।
iti prakṛtayaḥ || 06.2.23 ||
विजिगीषुर्मित्रं मित्र-मित्रं वाअस्य प्रकृतयस्तिस्रः ।। ०६.२.२४ ।।
vijigīṣurmitraṃ mitra-mitraṃ vāasya prakṛtayastisraḥ || 06.2.24 ||
ताः पञ्चभिरमात्य-जन-पद-दुर्ग-कोश-दण्ड-प्रकृतिभिरेक-एकशः सम्युक्ता मण्डलं अष्टादशकं भवति ।। ०६.२.२५ ।।
tāḥ pañcabhiramātya-jana-pada-durga-kośa-daṇḍa-prakṛtibhireka-ekaśaḥ samyuktā maṇḍalaṃ aṣṭādaśakaṃ bhavati || 06.2.25 ||
अनेन मण्डल-पृथक्त्वं व्याख्यातं अरि-मध्यम-उदासीनानां ।। ०६.२.२६ ।।
anena maṇḍala-pṛthaktvaṃ vyākhyātaṃ ari-madhyama-udāsīnānāṃ || 06.2.26 ||
एवं चतुर्-मण्डल-संक्षेपः ।। ०६.२.२७ ।।
evaṃ catur-maṇḍala-saṃkṣepaḥ || 06.2.27 ||
द्वादश राज-प्रकृतयः षष्टिर्द्रव्य-प्रकृतयः । संक्षेपेण द्वि-सप्ततिः ।। ०६.२.२८ ।।
dvādaśa rāja-prakṛtayaḥ ṣaṣṭirdravya-prakṛtayaḥ | saṃkṣepeṇa dvi-saptatiḥ || 06.2.28 ||
तासां यथा-स्वं सम्पदः ।। ०६.२.२९ ।।
tāsāṃ yathā-svaṃ sampadaḥ || 06.2.29 ||
शक्तिः सिद्धिश्च ।। ०६.२.३० ।।
śaktiḥ siddhiśca || 06.2.30 ||
बलं शक्तिः ।। ०६.२.३१ ।।
balaṃ śaktiḥ || 06.2.31 ||
सुखं सिद्धिः ।। ०६.२.३२ ।।
sukhaṃ siddhiḥ || 06.2.32 ||
शक्तिस्त्रिविधा ज्ञान-बलं मन्त्र-शक्तिः । कोश-दण्ड-बलं प्रभु-शक्तिः । विक्रम-बलं उत्साह-शक्तिः ।। ०६.२.३३ ।।
śaktistrividhā jñāna-balaṃ mantra-śaktiḥ | kośa-daṇḍa-balaṃ prabhu-śaktiḥ | vikrama-balaṃ utsāha-śaktiḥ || 06.2.33 ||
एवं सिद्धिस्त्रिविधाएव मन्त्र-शक्ति-साध्या मन्त्र-सिद्धिः । प्रभु-शक्ति-साध्या प्रभु-सिद्धिः । उत्साह-शक्ति-साध्या उत्साह-सिद्धिः ।। ०६.२.३४ ।।
evaṃ siddhistrividhāeva mantra-śakti-sādhyā mantra-siddhiḥ | prabhu-śakti-sādhyā prabhu-siddhiḥ | utsāha-śakti-sādhyā utsāha-siddhiḥ || 06.2.34 ||
ताभिरभ्युच्चितो ज्यायान्भवति । अपचितो हीनः । तुल्य-शक्तिः समः ।। ०६.२.३५ ।।
tābhirabhyuccito jyāyānbhavati | apacito hīnaḥ | tulya-śaktiḥ samaḥ || 06.2.35 ||
तस्मात्शक्तिं सिद्धिं च घटेतऽत्मन्यावेशयितुम् । साधारणो वा द्रव्य-प्रकृतिष्वानन्तर्येण शौच-वशेन वा ।। ०६.२.३६ ।।
tasmātśaktiṃ siddhiṃ ca ghaṭeta'tmanyāveśayitum | sādhāraṇo vā dravya-prakṛtiṣvānantaryeṇa śauca-vaśena vā || 06.2.36 ||
दूष्य-अमित्राभ्यां वाअपक्रष्टुं यतेत ।। ०६.२.३७ ।।
dūṣya-amitrābhyāṃ vāapakraṣṭuṃ yateta || 06.2.37 ||
यदि वा पश्येत्"अमित्रो मे शक्ति-युक्तो वाग्-दण्ड-पारुष्य-अर्थ-दूषणैः प्रकृतीरुपहनिष्यति । सिद्धि-युक्तो वा मृगया-द्यूत-मद्य-स्त्रीभिः प्रमादं गमिष्यति । स विरक्त-प्रकृतिरुपक्षीणः प्रमत्तो वा साध्यो मे भविष्यति । विग्रह-अभियुक्तो वा सर्व-संदोहेनएकस्थोअदुर्गस्थो वा स्थास्यति । स संहत-सैन्यो मित्र-दुर्ग-वियुक्तः साध्यो मे भविष्यति । बलवान्वा राजा परतः शत्रुं उच्छेत्तु-कामः तं उच्छिद्य मां उच्छिन्द्याद् इति बलवता प्रार्थितस्य मे विपन्न-कर्म-आरम्भस्य वा साहाय्यं दास्यति" । मध्यम-लिप्सायां च । इत्येवं-आदिषु कारणेष्वमित्रस्यापि शक्तिं सिद्धिं चैच्छेत् ।। ०६.२.३८ ।।
yadi vā paśyet"amitro me śakti-yukto vāg-daṇḍa-pāruṣya-artha-dūṣaṇaiḥ prakṛtīrupahaniṣyati | siddhi-yukto vā mṛgayā-dyūta-madya-strībhiḥ pramādaṃ gamiṣyati | sa virakta-prakṛtirupakṣīṇaḥ pramatto vā sādhyo me bhaviṣyati | vigraha-abhiyukto vā sarva-saṃdohenaekasthoadurgastho vā sthāsyati | sa saṃhata-sainyo mitra-durga-viyuktaḥ sādhyo me bhaviṣyati | balavānvā rājā parataḥ śatruṃ ucchettu-kāmaḥ taṃ ucchidya māṃ ucchindyād iti balavatā prārthitasya me vipanna-karma-ārambhasya vā sāhāyyaṃ dāsyati" | madhyama-lipsāyāṃ ca | ityevaṃ-ādiṣu kāraṇeṣvamitrasyāpi śaktiṃ siddhiṃ caicchet || 06.2.38 ||
नेमिं एक-अन्तरान्राज्ञः कृत्वा चानन्तरानरान् । ।। ०६.२.३९अ ब ।।
nemiṃ eka-antarānrājñaḥ kṛtvā cānantarānarān | || 06.2.39a ba ||
नाभिं आत्मानं आयच्छेन्नेता प्रकृति-मण्डले ।। ०६.२.३९च्द् ।।
nābhiṃ ātmānaṃ āyacchennetā prakṛti-maṇḍale || 06.2.39cd ||
मध्ये ह्युपहितः शत्रुर्नेतुर्मित्रस्य चौभयोः । ।। ०६.२.४०अ ब ।।
madhye hyupahitaḥ śatrurneturmitrasya caubhayoḥ | || 06.2.40a ba ||
उच्छेद्यः पीडनीयो वा बलवानपि जायते ।। ०६.२.४०च्द् ।।
ucchedyaḥ pīḍanīyo vā balavānapi jāyate || 06.2.40cd ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
